شاید بتوان گفت این مقدمه خوبی برای معرفی استان خراسان جنوبی است، چرا که نشان از قدمت و فرهنگ مردمان این دیار می دهد، اما دلیل نامگذاری بیرجند هم
برای خودش جالب است، بیرجند را مرکب از دو جزء «بیر» و «جند» می دانند. «بیر» در پارسی
باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و «جند» که معرّب «کند» است به زبان فرارودی
به معنی مکان و شهر آمده است. با توجه به نام های مناطق و شهرها در خراسان بزرگ، مانند
تاشکند، خجند، سمرقند و...، این وجه تسمیه درست تر به نظر می رسد. به هرحال خراسان
جنوبی هم از استان های نوپای ایران بزرگ است که در زمان تقسیم خیلی از ساکنانش دوست
نداشتند از دامن پرمهر خراسان بزرگ جدا شوند.
آنها مدال طلای تولید محصولات باغی زرشک و عناب و رتبه
دوم تولید زعفران و پنبه را در سطح ایران به خود اختصاص داده اند. همچنین این استان،
ششمین تولیدکننده انار در بین استان های ایران است و شهرستان فردوس پس از شهرستان های
ساوه و نیریز، سومین تولیدکننده انار در ایران است. از اینها گذشته پسته، بادام، سیب،
گلابی، به، گیلاس، آلبالو، زردآلو، هلو، خرما، توت، شاتوت، گردو، انجیر و سنجد از دیگر
محصولات باغی این استان است. یعنی اگر ببه این استان سفر کنید از نظر مواد غذایی و
میوه و خوردنی های دیگر به هیچ وجه دستتان خالی نمی ماند. به خصوص با وجود مرد خونگرم، گشاده دست و مهربان این استان که در شهرستان های بیرجند، فردوس، قائنات، نهبندان، سربیشه، درمیان و بشرویه پذیرای مسافران هستند.
خراسان جنوبی ها این افتخار را هم دارند که نام شان
در سفرنامه ماکوپولو هم آمده است، چرا که خراسان جنوبی شامل محدوده‌ای از خراسان بزرگ
است که در سده های پیش قهستان نامیده می شده، است. و شهرهای مهم ایالت قهستان، تون (فردوس امروزی) و قائن
بوده‌اند. مارکوپولو در سفرنامه خود، از این منطقه با نام تونوکاین (تون و قاین) یاد
کرده‌است.
به هرحال بیرجند نه تنها یک قطب کشاورزی محسوب می شود
بلکه در صنعت هم رشد قابل توجهی داشته است، کارخانه ها و کارگاه های تولید ماشین آلات
و تجهیزات، وسایل نقلیه موتوری، محصولات فلزی، تجهیزات حمل و نقل، اکسید منیزیم، محصولات
لاستیکی و پلاستیک، ماشین‌آلات و دستگاه های برقی، محصولات کانی غیرفلزی، کاغذ و محصولات
کاغذی، ابزار پزشکی و اپتیکی، ساعت، رادیو و تلویزیون، فلزات اساسی، چوب و محصولات
چوبی، منسوجات، مبلمان و صنایع غذایی و آشامیدنی در سطح استان و نیز در ۵ شهرک صنعتی
در بیرجند، فردوس، قاین، نهبندان و سربیشه مشغول فعالیت هستند.
دیدنی ها
اگر می خواهید از دیدنی های استان خراسان جنوبی
بازدید کنید و خسته و کوفته از سمت شمال استان وارد شده اید، سراغ آبگرم
معدنی فردوسرا بگیرید که کلی خواص درمانی دارد و در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری شمال شهر فردوس
واقع شده‌است. حالا که نمک گیر فردوسی ها شده اید حتما یک سر بروید باغستان علیا
که در فاصله ۱۵ کیلومتری شمال شرقی شهر فردوس قرار دارد، این روستای باغستان علیا،
دارای آب و هوایی مطلوب و مناظر طبیعی زیبایی است که آن را به یکی از مناطق ییلاقی
و گردشگری شهرستان فردوس تبدیل کرده به‌گونه ای که این روستا به عنوان منطقه نمونه
گردشگری تصویب شده‌است.
اگر فکر می کنید بیرجند طبیعتی خشک و کم باران دارد
اشتباه می کنید، کافیست به خُراشاد بروید، جایی که به طرقبه بیرجند مشهور است، این
روستا به دلیل قرارگرفتن در رشته کوه باقران ، دارای آب و هوایی معتدل و کوهستانی است
که به همراه سرسبزی و زیبایی شما را سرمست می کند و انرژی دوباره برای سفر می
بخشد! اگر میل به غارنوردی و بازدید از غار دارید می توانید در 20 کیلومتری قائن
به غارخونیک سر بزنید. این غار مربوط به دوران موسترین یا پارینه سنگی میانه‌است که
تقریبا سی هزار سال قدمت دارند.
روستای لی لی پوتی!
از مارکوپولو نوشتیم و حیف است از روستایی ننویسیم که یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان است و به لحاظ شهرت آن به شهر «لی لی پوت ها»، جذابیت های حیرت‌انگیزی دارد. ماخونیک اسم روستایی است که در دهستان درح بخش مرکزی شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی واقع شده است، این روستا در فاصله ۷۸ کیلومتری شرقی شهر سربیشه در مسیر جاده سربیشه به روستای دُرُح قرار دارد.
درباره این روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوبی وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوار دبیت» در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته است. بر طبق شواهد چنین بر می آید که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و کوچ نشین بوده اند و در دوره های بعد در منطقه ماخونیک و به ویژه در روستای ماخونیک سکونت گزیده اند، وجود سنگ نگاره ای در نزدیکی قنات ماخونیک که نقش های چوپانی و بسیار قدیمی بر روی آن نقش بسته نیز گواهی بر قدمت سکونت در ماخونیک است. از آثار تاریخی ماخونیک می توان به سنگ سیاه (سنگ نگاره) ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده اشاره کرد .
ارگ فورگ در روستای فورگ از توابع شهرستان درمیان، روستای کوچ ، موزه بیرجند، مسجد جامه هندولان، مدرسه شوکتیه، روستای مصعبی هم از دیگر دیدنی های این استان است که دیدن شان برایتان کلی خاطره به همراه خواهد داشت.
چی بخوریم؟
کاچی به از هیچی! این را شنیده اید حتماً! ولی کاچی اینجا از خیلی غذاهای جاهای دیگر هم بهتر است و بیخودی آن را با هیچی مقایسه نکنید! کاچی نوعی غذای سنتی است که در خراسان جنوبی مثل خیلی جاهای دیگر برای تهیه آن آرد گندم يا گاورس را با آب مخلوط كرده و روي آتش مي جوشانند تا غليظ شود سپس با مقداري شيره انگور يا گوشت داغ يا شلغم ميل مي نمايند به دليل گرم بودن غذا در زمستان تهيه مي شود. نوعی دیگر از غذاهای سنتی خراسان جنوبی نان جوش كه به آن نوجوش نيز گفته مي شود که باید خورد! چون تعریف کردن آن نان های خیس خورده باعث می شود شما ضعف کنید! ما هم هدف مان فقط جلب رضایت و سلامتی شماست، پس نمی نویسیم!
در خراسان جنوبی چکمال بخورید. چكمال از ریز کردن پتير يا كماچ داغ به دست می آید که باید با مقداري روغن يا مسكه (كره محلي) آب شده خوب چنگ زده شود تا چربي به خورد كماچ و پتير برود و بيشتر در زمان پختن نان تازه تهيه مي شود. جداً معده تان قیلی ویلی نرفت؟! دیدی ننویسم بهتره؟!
با گورماس (gormas ) چطورید؟ اسمش زیادی جدی می آید و بیشتر شبیه یک جاندار است اما این نیز یک غذای سنتی در خراسان جنوبی است است که با مخلوطي از شير گاو و يا گوسفند با ماست تهيه مي شود. زمان تهيه آن بيشتر در فصل بهار است یعنی درست همین الان که شما دارید می رید اونجا! اشكنه شيره از دیگر غذاهای سنتی خراسان جنوبی است که برای تهیه آن به شيره انگور مقداري آب اضافه مي كنند تا رقيق شود و با آن اشكنه مي پزند و به آن گاهي تخم مرغ هم مي افزايند ... آقا بسه! ملت غش کردن!
چی بخریم؟
زعفران!زعفران!زعفران! این سوغات را دیگر همه جای دنیا می شناسند، زعفران ایرانی با آن رنگ و عطر و بوی فوق العاده اش روی کاکل خراسان جنوبی می چرخد! یعنی به دلیل شرایط مناسب آب و هوایی جنوب خراسان، 95 درصد زعفران ایران و 60 درصد زعفران جهان در این منطقه تولید می‌شود. اگر فکر می کنید پول زعفران خریدن ندارید می توانید زرشک، آلو بخارا، عناب، سنجد، بادام کوهی، گردو، کشک سیاه، کشک زرد، کشک زیره‌ای، قره قروت، برگه هلو و قالی در نقشها، طرحها و رنگ های متنوع را از این استان بخرید و لذتش را ببرید.
البته کسانی که علاقمند صنایع دستی هستند هم اینجا دستشان خالی نمی ماند، انواع قلاب بافی ها، انواع محصول های حصیری، زیلو، پارچه های سوزن دوزی شده، قالی و ... از جمله دیگر چیزهایی هستند که از دیار زعفران می توانید با خودتان سوغات بیاورید.
