پر شور و با طراوت مثل گیلان

به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا، استقبال از ماه مبارک رمضان در آخر ماه شعبان در گیلان «پیشاشو» نامیده می شود.

نظافت و خانه تکانی، تهیه مایحتاج ماه مبارک رمضان  و مراسم آشتی کنان، آداب استقبال از ماه میهمانی خدا در گیلان بوده است.

در گذشته‌های نه چندان دور و زمان حاضر نیز دو هفته پیش از فرا رسیدن ماه ضیافت الهی، گیلان به زدودن آلودگی ازچهره خانه و محله خویش می پرداختند تا بتوانند دراین ماه مبارک با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی بپردازند.

نظافت و خانه تکانی به شکل های مختلف، از تمیز کردن و شستشوی اسباب خانه و اندودن کف اتاق‌ها و دیوارها به «دوغاب گل رس» و «پوسته برنج» از رسوماتی بود که در گذشته مردم روستاهای گیلان  برای استقبال از ماه مبارک رمضان انجام ی دادند.

پاکیزگی، تنها به محیط خانه محدود نمی‌شد و پیر و جوان در نظافت اماکن عمومی محله خود نیز مشارکت کرده و مساجد، حرم امامزادگان و تکایا را نیز برای برگزاری مراسم گوناگون ماه مبارک رمضان آماده می کردند.

آیین رمضان در رشت

در گذشته تهیه مایحتاج ماه رمضان از جمله خرید برنج، نخود، لوبیا، عدس، ماش  و لپه با جدیت انجام می شد زیرا در این ماه، کسب و کار تقریبا متوقف می شد و مردم بیشتر به عبادت می پرداختند.

آداب مراسم آتش کنان در ماه مبارک رمضان در ماسال و تالش

مراسم آشتی کنان  که یکی دیگر از آداب استقبال ماه مبارک رمضان در گیلان بود و اگرچه هنوز هم این رسم در برخی نقاط گیلان از جمله ماسال و تالش به چشم می خورد ولی درگذشته این آیین تقریبا در همه شهرها و روستاها وجود داشت و تشریفات آن بسیارساده بود.

مراسم آشتی کنان به این نحو است که اگر دو نفر از یکدیگر ناراحتی و کدورتی داشتند یک ریش سفید و بزرگتر با پا درمیانی، در مراسم ساده ای که درخانه خود برپا می‌داشت آن دو را بدون اطلاع یکدیگر دعوت می کرد و پس از نصیحت کردن، آنها را باهم آشتی می داد.

آیین های تشخیص و اعلام وقت سحر در مناطق مختلف گیلان

بعضی از این روش‌ها امروزه نیز متداول و برخی منسوخ شده اند و ازجمله این روش ها، بانگ خروس، بوده و معمولا خروس در شب سه نوبت می خواند و مردم در سال های گذشته با شنیدن نخستین بانگ خروس از جا برمی خاستند وغذایشان را آماده می کردند و سحری شان را می خوردند و زمانی که خروس ها دسته جمعی آواز سرمی دادند (آواز پایانی خروس) از غذا خوردن دست می کشیدند..

بعضی ازکوه نشینان گیلان با ستاره میزان یا «ششه» که مجموعه شش ستاره است، زمان بیداری سحر را تشخیص می دادند، به این معنا که زمان طلوع این ستارگان درشرق آسمان، زمان بیداری وخوردن سحری وناپدید شدن این ستارگان، بیانگرفرا رسیدن سحرو دست کشیدن ازغذا خوردن بود.

دربسیاری از مناطق گیلان در ماه رمضان هم چنین همسایه ها قرارمی گذاشتند که هرکس سحر زودتر بیدار شد، همسایه های دیوار به دیوار را با کوبیدن مشت به دیواربیدارکند و اگر خانه همسایه ای جدا مانده بود یکی ازهمسایگان،آن قدر به درب خانه اش می کوبید تا صدای صاحب خانه را بشنود و مطمئن شود که او هم برای خوردن سحری بیدار شده است.

طبق (سینی چوبی بزرگ) غذای ماه رمضان در رضوانشهر و لاهیجان

در مناطق مختلف گیلان هر خانواده‌ای با توجه به توانایی مالی خود علاوه بر این که در طول ماه رمضان در خانه اش از روزه داران پذیرایی و برای آنها سفره افطاری پهن می کرد، گزیده ای از آن چه را که بر سفره افطار خود داشت در طبقی بزرگ که در گیلان به آن «مجمعه» گویند می‌نهاد و برای عبادت کنندگان و معتکفان در مساجد می فرستاد.

این رسم هنوز در مناطقی از رضوانشهر و پاشاکی لاهیجان وجود دارد و انجام این رسم، نشات گرفته از این روحیه اعتقادی است که اگر افطاری بدهند برکت و روزی خانواده زیاد خواهد شد و در ثواب روزه خورندگان شرکت خواهند داشت.

البته گیلانیان علاوه بر فرستادن افطاری به مساجد، این عمل را هنگام سحر و برای تامین غذای سحری مبلغان دینی که در ماه رمضان در مساجد مستقر بودند هم انجام می دادند.
از دیگر آیین‌های جالب توجه مردم استان گیلان فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است، مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدرعروس بفرستد.

این افطاری شامل نان محلی، خرما، فرنی، حلوای ترک (کاچی)، سبزی، پنیروانواع میوه ی فصل بوده است.

خانواده  عروس از این افطاری برای آشنایان و نزدیکان خود می فرستادند و آنان نیز در پاسخ، هدایایی که بیش تر،وسایل خانه بوده است به خانواده ی عروس می دادند که جزو جهیزیه ی عروس محسوب می شد.

دوختن کیسه برکت و پیراهن سلامت؛  یکی دیگر از آیین های ویژه رمضان در گیلان که بود زنان روزه ‌دار در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان هنگام رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به‌همراه خود پارچه، نخ و سوزن می‌بردند و در میانه ی دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند کیسه برکت و یک پیراهن سلامت مشغول می‌شدند.

آش دوغ ماه رمضان در آستارا

آستارایی ها پس از صرف غذا در هنگام سحر دعا و قرآن می‌خوانند و بر این باورند که در این ماه غذاها باید ساده و مختصر باشد و اکثرا از خرما و کشمش استفاده می کردند.

در هنگام سحری همسایه ها همدیگر را جهت سحری بیدار می کردند و اگر چراغی در خانه ای در هنگام سحری روشن نبود همسایه نزدیک وی او را برای سحری بیدار می کرد.

در ماه رمضان شخص متدینی به نام رمضان که خدام مسجد بود از مناره مسجد به مردم می گفت که از خواب غفلت بیدار شوید و مردم نیز جهت صرف سحری و اقامه نماز صبح از خواب بیدار می شدند.

فرنی و آبگوشت از عمده‌ترین غذاها برای افطار در آستارا است  و شیر برنج و کوفته و آش دوغ محلی نیز از دیگر غذاهای استفاده شده در زمان افطاراست  که این سنت نیز همچنان در برخی از خانه ها دیده می شود.

بسیاری از آداب و سنن مردم از قدیم‌الایام در این منطقه انجام می‌شده اما امروزه کم کم به دست فراموشی سپرده شده و زیاد به آن توجه نمی‌کنند.

دوختن کیسه برکت در بین مردم فومن در ماه رمضان

آدابی چون خانه تکانی و نظافت منزل و مساجد، خریدن برخی ظروف جدید و افطاری دادن این روزها هم کم وبیش انجام می شود.