به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(دانا خبر) به نقل از ایسنا، شهرام شهریار در یادداشت خود آورده است:
«میرزا نصرالله‌خان نایینی» از رجال سرشناس اواخر دوره ناصری تا اوایل سلطنت محمدعلی‌شاه ملقب به «مشیرالدوله» بود. او در لاله‌زار نو، قطعه زمینی را بین کوچه‌های «پیرنیا» و «پیرنیا یکم» کنونی خرید تا برای خود و دو پسرش، حسن پیرنیا (مشیرالدوله) و حسین پیرنیا (موتمن‌الملک) خانه ای بسازد.
حسین پیرنیا معروف به «موتمن‌الملک» در جنوب این زمین، عمارتی زیبا و در شمال آن، باغی مشجر احیا کرد (شماره 1 قرمز) که در سال 1360 این بنا تخریب و یکی از آن خانه‌ها به «موزه سینما» تغییر کاربری یافت که پس از انتقال موزه سینما به باغ فردوس «پژوهشکده سینما» به این مکان انتقال داده شد و اکنون در باقی‌مانده یکی از خانه‌های «موتمن‌الملک» نوادگان او در کوچه پیرنیا زندگی می‌کنند. در قسمت دیگر این زمین در کوچه پیرنیای فعلی (شماره 2 سبز) حسن پیرنیا عمارت‌هایی ساخت که بعدها بین پسران و نوادگانش تقسیم شد.
عکس‌های هوایی از کوچه پیرنیا
عمارت اصلی حسن پیرنیا به داوود پیرنیا رسید (شماره 4) و بعدها در 11 مردادماه سال 1376 به شماره 1899 در فهرست آثار ملی ثبت شد که اکنون در اختیار دانشگاه علوم پزشکی و موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل است. متاسفانه درپی ساخت و سازی در سال 1386، حریم این بنا شکسته شد که خوشبختانه با تلاش دوست‌داران میراث فرهنگی تهران، این ساخت و ساز بی‌نتیجه ماند؛ اما آسیب فراوانی به این بنا وارد شد و تا کنون این آسیب‌ها از سوی سازمان میراث فرهنگی مرمت نشده است.
وی افزود: عمارت شمالی مجموعه بناهای حسین پیرنیا (شماره 3 قهوه ای) به احمد ابوالقاسم پیرنیا، سیزدهمین رییس دانشکده علوم پزشکی رسید که در سال‌های بعد از انقلاب، تخریب و به جای آن یک پاساژ در کوچه «پیرنیا یکم» ساخته شد. در قسمت جنوب شرقی نیز عمارت «پیرنیا یکم» (شماره 5 صورتی) ساخته شد که به دیگر فرزند حسن پیرنیا یعنی «هرمز پیرنیا» رییس تشریفات پهلوی دوم رسید. در کنار این بنا نیز حمام مجموعه بناهای پیرنیا قرار دارد. (شماره 6 بنفش)
بعد از انقلاب در این خانه، «قدس اعظم» دختر «موتمن‌الملک» و همسر هرمز پیرنیا سکونت داشت که بعد از درگذشت او در اوایل دهه 70 شمسی، این خانه به‌دلیل پیگیری نکردن خاندان پیرنیا کم‌کم روبه نابودی رفت.
خانه «هرمز پیرنیا» در زمینی به مساحت 390 مترمربع با پلانی مستطیل‌شکل که از فرانسه آورده شده بود، ساخته شد. در این عمارت، سرستون‌های گچ‌بری‌شده با تزیینات برگ و گل دیده می‌شود. در سال 1285 هجری شمسی، در اتاق‌های این خانه براساس کتاب «در تیر راس حادثه» نشر «اختران» که به بررسی خاطرات «احمد قوام‌السلطنه» می‌پردازد، فرمان مشروطیت توسط حسن و حسین پیرنیا تدوین شد و به‌وسیله «احمد قوام‌السلطنه» انشا و توسط نقاش معروف «کمال‌الملک» ویرایش شد.
تابلوهای نقاشی واقع در ایوان این خانه، عمدا در گذشته دزدیده شدند؛ در ایوان این بنا، 10 تابلوی گچی از تصاویر شخصیت‌های فرانسوی وجود داشت که بنا به گفته عده‌ای، ره‌آورد سفر حسن پیرنیا به روسیه و فرانسه بودند که در بازدید اولیه از این بنا در سال 1389، فقط یک تابلوی دزدیده شده بود؛ اما متأسفانه این تابلوها به مرور زمان ناپدید و بنا به گفته شاهدان عینی، بیشتر آن‌ها در زمستان 1390 توسط افراد مشکوک دزدیده شدند که با پیگیری «کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران»، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به‌عنوان مالک و حافظ این بنا، اعلام کرد که تابلو توسط این مرکز به انبار ستاد انتقال یافته‌اند، اما براساس گفته شاهدان عینی، آن افراد، کارمندان ستاد اجرایی فرمان امام (ره) نبودند.
این بنا در سال 1388 توسط محمد عبدلی، یکی از کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران، شناسایی شد و شهریورماه سال گذشته، در پنجمین همایش ثبت آثار کشور از سوی استان تهران در شورای ثبت آثار ملی مطرح و با ثبت آن موافقت شد؛ اما از آن همایش تا کنون، پرونده ثبت این اثر از سوی استان تهران به اداره کل ثبت آثار کشور داده نشده و مدیران دفتر ثبت آثار کشور نیز هیچ‌گاه اداره میراث فرهنگی استان تهران را بازخواست نکردند که چرا پرونده این اثر به سازمان مرکزی نرسیده است تا شماره ثبت به آن تعلق گیرد. به همین دلیل، به‌دنبال اهمال سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، پرونده این اثر با نام نادرست خانه «مهدوی» آماده شد، اما هیچ‌گاه شماره ثبتی به آن تعلق نگرفت.
به تازگی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) برای فروش عمارت «هرمز پیرنیا» و بنای تاریخی دیگری که در پشت حمام پیرنیا قرار دارد، به رقم 12میلیارد و 400میلیون تومان با کاربری تجاری، اداری و مسکونی اقدام کرد که تا کنون به‌دلیل فشارهای رسانهی، هیچ شخصی حاضر به شرکت در مزایده ستاد اجرایی نشده، اما همچنان سایه تخریب بر سر این بنا وجود دارد. بجا است که سازمان میراث فرهنگی این سه اثر را ثبت و اهمال‌های خود را جبران کند و با همکاری مالک بنا نسبت به مرمت آن‌ها اقدام و این بناهای فاخر را به موزه مشروطه ایران تبدیل کند.
پس از تلاش‌های کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران، پرونده ثبتی خانه هرمز پیرنیا (مهدوی) هفته پیش توسط اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به دفتر ثبت آثار در معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی فرستاده شد و اکنون منتظر موافقت برای ثبت اضطراری آن توسط معاون جدید میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری - مهدی حجت - هستیم.
