تا قبل از انقلاب مشروطه و اعزام دانشجویان رشته پزشکی به خارج از کشور به منظور کسب علوم جدید، تعداد اندکی این فرصت را پیدا می کردند که در مدارسی چون «دارالفنون» به مطالعه علم طب بپردازند. اما همان تعداد اندک که به این درجه از مهارت می رسیدند، چنان اعتباری در جامعه پیدا می کردند که عموما به مقامات بالای کشوری دست می یافتند.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، میرزا محمودخان بروجردی« حکیم الملک»؛ یکی از این نفرات بود که در پزشکی به کمال رسید و پس از آن به سیاست روی آورد. وی از طرفداران انقلاب مشروطه بود و تلاش فراوانی کرد که نظر مظفرالدین شاه قاجار را به نسبت به مشروطه مساعد سازد.
نام: میرزا محمودخان بروجردی
لقب: حکیم الملک، مشیرالحکما، رییس الاطبا
زندگینامه
میرزا محمودخان فرزند میرزا علی نقی حکیم باشی اصفهانی، درحدود سال 1240 در بروجرد به دنیا آمد. محمودخان بروجردی طبابت را در مدرسه دارالفنون تهران نزد دکتر تولوزان فرانسوی فرا گرفت و دستیار دکتر محمد شد که فارغ التحصیل رشته طب از دانشگاه پاریس بود.
محمودخان در سال 1254 ش. وارد مدرسه دولتی دارالسلطنه تبریز شد و مبانی ریاضی و طبیعی را آموخت. با گذراندن امتحانات این دروس، استعداد خود را نشان داد و به دنبال این موفقیت به دارالخلافه فراخوانده شد. وی آنگاه با حمایت دارالخلافه تبریز به مدرسه دارالفنون تهران دعوت شد و شش سال با جدیت و ممارست، علوم جغرافیا، ریاضیات، زبان فرانسه و علوم طبیعی، طب و جراحی را آموخت؛ طبق یادداشت های محمدحسن خان اعتمادالسلطنه به نظر می رسد که محمودخان آموخته هایی را از «فوریه» پزشک فرانسوی ناصرالدین شاه کسب کرد و آنگاه به تبریز بازگشت.
ریاست کل اطبای دربار
بعد از فوت میرزا ابوالحسن حکیم باشی، مظفرالدین میرزا، محمودخان را در سال 1264 ش. جز پزشکان خود قرار داد و یک سال بعد به وی، لقب مشیرالحکما داد. در سال 1275 و پس از جلوس مظفرالدین شاه قاجار به سلطنت، محمودخان به ریاست کل اطبای دربار (رییس الاطبا) منصوب شد و لقب وی به «حکیم الملک» تغییر کرد. در حکم وی چنین آمده بود:
«از آنجایی که ما به حکیم الملک کمال مرحمت را داریم و او هم الحق خوب مواظبت در خدمت مرجوعه به خودش دارد، لهذا نشان تمثال خودمان را به او مرحمت فرمودیم. چون حکیم الملک علاوه بر این که لیلاً و نهاراً خدمتگزار و در معالجات مخصوص وجود مبارکه، همه اوقات مراتب حذاقت و کمال لیاقت خود را ظاهر ساخته و از وقتی هم که وزارت کل بنایی به عهده او محجول شده، در انتظام و تربیت امور آن مزید صداقت و کفایت خود را ظاهر ساخته لهذا، محض ابراز و علامت عنایت خاص ملوکانه او را به اعطای یک قطعه نشان تمثال خودمان که از امتیازات عمده است، سرافراز و مفتخر فرمودیم که به استظهار تمام مشغول خدمت شود.»
تقریبا یک سال از سلطنت مظفرالدین شاه گذشته بود که میرزا محمودخان بروجردی با دریافت نشان شیر و خورشید، جاه و مقامی در دربار یافت. مدتی بعد مظفرالدین شاه وزرای جدید را انتخاب کرد و میرزا محمودخان نیز به وزارت رسید.
زندگی سیاسی
با آغاز وزارت میرزا محمودخان، به قدرت و نفوذ او در دربار مظفرالدین شاه افزوده شد. افزایش تمایل شاه به حکیم الملک منجر به اعطای نشان و درجه و عناوین متعددی به وی شد؛ از جمله اعطای یک قبضه عصای مرصع ممتاز از جواهرخانه خاصه و دستخط نمط خسروانی و اعطای مناصبی چون وزیر ابنیه، وزیر دربار، وزیر مسکوکات و دارالضرب.
به تدریج مشغله های سیاسی میرزا محمودخان بروجردی طی دوران حضورش در دارالخلافه تبریز و همچنین تهران به مراتب بیشتر از مسوولیت های پزشکی او شد. در حقیقت، گرایش وی به طبابت و همچنین تمایلات سیاسی در خانواده وی موروثی بود. حکیم الملک از کسانی بود که همراه با مظفرالدین شاه به فرانسه سفر کرد تا در فرنگ، نظر اطبای حاذق را درباره بیماری شاه دانسته و از روش آن ها پیروی نماید. در اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا که در 12 ذیحجه 1317 ق./ فروردین 1279 صورت گرفت، حکیم الملک و عده ای دیگر همراه وی بودند. در روز پنجشنبه 5 ربیع الثانی 1318 که به پادشاه سو قصد شد، حکیم الملک با چابکی و با کمک انگشتان زورمند خود، دست سو قصد کننده را فشرد و سلاح را از دست وی خارج کرد.
انقلاب مشروطه
حکیم الملک از طرفداران انقلاب مشروطه بود و پس از آن که مظفرالدین شاه را تحت نفوذ خود قرار داد، از هر فرصتی برای تشویق شاه به امضای فرمان مشروطه استفاده کرد. تلاش های وی یکی از عواملی بود که در تسریع صدور فرمان مشروطیت تاثیر فراوانی داشت.
پایان کار
پس از آن که اعلم الدوله فرزند میرزا عبدالباقی حکیم باشی در پاریس دکترای پزشکی گرفت و به ایران بازگشت، استاد طب دارالفنون شد و مدتی بعد به سمت پزشک مخصوص شاه انتخاب شد. به این ترتیب به محمودخان، ولایت گیلان واگذار شد. این اتفاق در اواخر تابستان 1282 ش. رخ داد اما دیگر چیزی از عمر حکیم الملک نمانده بود و وی کمتر از سه ماه بعد درگذشت.
