معضلی به نام تبلیغات بازرگانی

به گزارش گروه سبک زندگی دانا (دانا خبر)، چیپس و پفک نباید در تلویزیون تبلیغ شود، اما می شود. کتاب ها و محصولات کمک آموزشی باید با مجوز آموزش و پرورش تبلیغ شود، اما بدون مجوز ساعت ها آگهی درباره آنها پخش می شود. مسوول کیست؟

تا همین چند وقت پیش امکان نداشت تلوزیون را روشن کنید و تبلیغ کرم حلزون را نبینید. تبلیغی که زمان و محدودیتی نداشت و تکرارش اعصاب را خرد می کرد. اما بعد از مدتی وزارت بهداشت اعلام کرد کرم حلزون مجوز ندارد و چندی بعد هم تبلیغ کرم حلزون و فروشش قطع شد.

اما اگر با اعتراض وزارت بهداشت، تبلیغ کرم حلزون در تلویزیون قطع شد و بعد هم فروشش، اما در موارد دیگری، چنین اتفاقی نیفتاده است؛ تبلیغ چیپس و پفک که بارها وزارت بهداشت نسبت به تبلیع کردن آن هشدار داده است و یا همین اواخر که وزارت آموزش و پرورش معترض شده که چرا کتاب های کمک آموزشی بدون مجوز در تلویزیون پخش می شود و البته کک کسی هم نمی گزد.

با این پدیده و عواقبش چگونه باید برخورد کرد؟ دراین باره سراغ کارشناسان مستقل و البته مسوولان رفتیم؛

تبلیغات و آگهی های تلوزیونی صداوسیما سالیان درازی است که موضوع محافل علمی و دانشگاهی و همین طور سازمان هایی است که با سلامت و آموزش مردم سرکار دارند. موضوعی که از نگاه کارشناسان نباید به عنوان یک منبع درآمد برای رسانه ملی تبدیل شود.

دکتر حسینی پاکدهی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و استاد رشته علوم ارتباطات اجتماعی معتقد است که رسانه ملی نباید کمبود های بودجه ای خود را با افزایش حجم تبلیغات جبران کند.حسینی پاکدهی می گوید: استدلال صدا و سیما برای افزایش این حجم از تبلیغات این است که می گویند بودجه ی کافی نداریم و با تبلیغات کمبود بودجه را برای برطرف کردن نیاز های مالی سازمان جبران می کنیم.

او همچنین در پاسخ به اعتراض های سازمانها و ارگانهای مربوط به سلامت و بهداشت می گوید: ما از چند سال پیش به این روند اعتراض داشتیم ولی گوش کسی بدهکار نبود، این چاهی است که متاسفانه رسانه در آن فرو رفته و به این راحتی نمی تواند بیرون بیاید.

آموزش و پرورشی ها هم دیدگاهی هم سو دارند، محمد ناصری، مدیر کل دفتر انتشارات کمک آموزشی آموزش و پرورش در گفتگو با خبرآنلاین ضمن اشاره به مصوبه 828 شورای عالی آموزش و پرورش که استاندارد سازی کتب کمک آموزشی را به آموزش پرورش  محول می کند می گوید: آموزش و پرورش و وزارت ارشاد دو نهاد و ارگانی هستند که مسئولیت نظارت بر کتب را دارند،یکی کتب آموزشی، دیگری سایر محصولات فرهنگی. آموزش و پرورش در بحث نظارت بر این کتب کاملا بروز است و اگر کتابی برای دریافت مجوز به سازمان بیاید کمتر از یک هفته صدور یا عدم صدور مجوزش مشخص می شود. حال بحث ما با آن دسته از محصولاتی است که بدون داشتن مجوز در صداوسیما تبلیغ می شود!

ناصری در مورد نظارت ها بر تبلیغات و ورود این محصولات به مدارس می گوید: سوال ما از صداوسیما همیشه این بوده که آیا برای تبلیغ یک محصول و انتشار آن مجوزها را چک نمی کنند؟ ما در برخی موارد شاهد این بوده ایم که محصولاتی در رسانه ملی تبلیغ می شود که هنوز کتابش منتشر نشده و کتاب کمک درسی اش تبلیغ می شود.

او در مورد محصولاتی که مورد تایید و دارای مجوز از دفتر انتشارات کمک آموزشی آموزش و پرورش است گفت: مردم برای مشاهده و اطمینان از معتبر و دارای مجوز بودن یک محصول می توانند به سایت این سازمان مراجعه کنند.

پس از دانشگاه و وزارت آموزش و پرورش این موضوع را تا سازمان غذا و دارو پی گرفتیم. دکتر هدایت حسینی مدیرکل غذای سازمان غذا و دارو در پاسخ به وضعیت نظارت این سازمان کلیدی بر تبلیغات تلویزیونی اینگونه گفت: بطور کلی ما دو نوع محصول داریم،یکی محصولاتی که علاوه بر داشتن پروانه و مجوز از وزارت بهداشت ما توصیه به استفاده از آنها نمی کنیم و بطور کلی تبلیغشان مورد تایید ما نیست مثل چیپس و پفک و... دیگری محصولاتی که استفاده از آن برای مردم و جامعه مفید است مثل محصولات لبنی ،این وظیفه صداوسیما است تا محصول را از نظر مجوز و تایید با ما چک کند.

حسینی گفت: وزارت بهداشت در سیکل تاییدی برای تبلیغات تلوزیونی قرار ندارد و خود صداوسیما محصول مورد نظرش را از ما استعلام می کند و ما تایید یا عدم تایید را به آنها پاسخ می دهیم. 

با توجه به صحبت های دکتر حسینی می شود نتیجه گرفت نظارتی به آن صورت بر محصولاتی که در صدا و سیما تبلیغ می شود نیست و این خود صداوسیما است که مسئولیت نظارت را بر عهده دارد. البته ناگفته نماند که وزارت بهداشت آیین نامه ای برای تبلیغات دارد و برای انواع تبلیغات ظاهرا قواعد. البته آیین نامه هایی که تنها در خود وزارت خانه محصور شده اند وجود دارد.

بعد از این همه سری به وبگاه شورای بازرگانی آگهی‌های سازمان صدا و سیما زدیم، در آنجا چارت سازمانی بطور کامل و مشروح آمده است. در صفحه مربوط به اداره کل بازرگانی تمام وظایف و حیطه های فعالیت آمده است و تنها در قسمت وظایف به این جمله بسنده شده: کنترل محتوایی و فنی آگهی ها و برنامه های تبلیغاتی درون برنامه ای براساس ضوابط مصوب. هیچ معاونت یا شاخه ای تحت عنوان نظارت بر تبلیغات وجود ندارد. 

حال کافی است نگاهی کوتاه به آیین نامه و مجموعه ضوابط تولید آگهی های رادیویی و تلویزیونی که توسط دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است بیندازیم تا ببینیم چقدر تبلیغات با این آیین نامه هم سو و مطابق است؛

 سفارش دهندگان و سازندگان آگهی‌ها باید مستندات لازم قانع کننده و قانونی برای ادعاها و استدلال های موضوع آگهی را ارائه کنند.

آگهی نباید به هیچ وجه متضمن فریب بوده و فراتر از واقعیت کالا یا خدمات مورد نظر را با ادعای خلاف واقع معرفی کند. همچنین از اغراق باید پرهیز شود.

در آگهی نباید با استفاده از تمهیدات فنی و با قصد گمراه کردن بیننده ویژگی های کالای موضوع آگهی برتر از واقعیت آن به تصویر کشیده و نشان داده شود.

آگهی نباید مروج تجمل گرایی باشد.

 آگهی نباید به گونه ای طراحی و ساخته شوند که در آن مردم به مصرف بیش از نیاز و اسراف در استفاده از امکانات تشویق شوند.

 تعیین جایزه برای تشویق مخاطبین آگهی به خرید و مصرف بی رویه مجاز نیست.

نشان دادن تاثیر آنی استفاده از وسایل درمانی مانند لاغر شدن فوری و یا به تصویر کشیدن فرآیند تاثیر داروها، شامپوها، مواد شوینده، روغن ها، بر بدن انسان به هر شیوه ای از آن جمله تمهیدات انیمیشن مجاز نمی باشد.

در آگهی های تولید شده با موضوع کالاها و لوازم بهداشتی، بازیگر آگهی نباید درنقشی غیر واقعی مانند پزشک ظاهر شود.

در آگهی نباید از کودکان با صراحت درخواست شود محصولی را خریداری کنند و یا از والدین خود و دیگران چنین درخواستی کنند و نباید خرید موضوع آگهی برای کودکان و یا ترغیب دیگران به این امر به عنوان انجام یک وظیفه مطرح شود.