به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(دانا خبر)، ارگ بم بزرگترین سازه خشتی در جهان بود که در نزدیکی شهر بم در استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار دارد. در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲، در اثر زلزله شدیدی که شهر بم و حومه آن را تحت تاثیر قرار داد، ارگ بم تقریبا به طور کامل از بین رفت. چند روز پس از رخ دادن زمین‌لرزه، رییس جمهور وقت ایران محمد خاتمی اعلام کرد که ارگ بازسازی خواهد شد.
بم و فضای فرهنگی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. این ارگ عظیم که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد، سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده‌است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود. به طور قطع مشخص نیست چرا پس از آن دیگر مورد استفاده قرار نگرفت.
کل بنا یک دژ بزرگ است که در قلب آن، ارگ واقع شده، اما به دلیل ظاهر پرابهت ارگ، که پر ارتفاع‌ترین قسمت مجموعه نیز به شمار می‌آمد، کل بنای دژ به عنوان ارگ بم نامیده می‌شود.
زلزله سال ۲۰۰۳ در بم بیشتر از ۸۰ درصد ارگ را ویران کرد. به عنوان یک میراث فرهنگ جهانی خیلی از کشورها در جریان باز سازی آن شرکت کردند. ژاپن، ایتالیا و فرانسه جز کشورهایی بودند که از ابتدا همکاری کردند. ژاپن حدود ۱٫۳ میلیون دلار به ایران برای بازسازی کمک کرد، و با ارسال تجهیزات و ایجاد طرح سه‌بعدی از ارگ بم برای افزایش دقت نوسازی، این پروژه را پشتیبانی کرد. وزارت میراث و فعالیت‌های فرهنگی ایتالیا نیز با اجرای پروژه‌ای با بودجه‌ای در حدود ۵۰۰۰۰۰ یورو جهت مرمت و استحکام بخشی برج شماره یک (در گوشه جنوب غربی دیوار پیرامونی شهر تاریخی) در مرمت ارگ تاریخی مشارکت کرد. این پروژه که با همکاری گروهی از کارشناسان ایتالیایی و ایرانی انجام شد در تابستان ۱۳۹۰ به پایان رسید. فرانسه با تهیه نقشه ارگ بم به ایران کمک کردند. بانک جهانی هم مبلغ زیادی پول به این پروژه کمک کرد.
ارگ بم ایران پس از زلزله یک دهه پیش در بم به شدت تخریب شد و از آن زمان در فهرست آثار در خطر قرار گرفت، اما با توجه به مرمت‌های انجام شده در طول سال های گذشته سازمان یونسکو در تیر ۱۳۹۲ ارگ بم را از فهرست آثار در خطر خارج کرد.
بزرگترین چالش ارگ بم موضوع اعتبار است
اسکندر مختاری مدیر سابق پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم گفت: اولین موضوعی که پس از زلزله بم برای سازمان میراث فرهنگی در مورد ارگ تاریخی بم و منظر فرهنگی آن مطرح شد مدیریت بحران پس از زلزله بود.
وی با اشاره به اینکه در آن زمان مهندس بهشتی ریاست سازمان را برعهده داشتند، ادامه داد: گروهی متشکل از کارشناسان و مدیران واحدهای مختلف هفت کمیته کاری شامل مستندنگاری، کمیته فنی و اجرایی، کمیته امور مالی، کمیته امور امنیتی، کمیته روابط عمومی و اطلاع رسانی به رسانه ها و کمیته روابط بین الملل را تشکیل دادند.
مختاری یادآور شد: کمیته های یادشده موفق شدند با تقسیم کار درست بحران پیش آمده را مدیریت کنند، در راس این گروه کاری کمیته فنی و اجرایی قرار داشت که نیازمند مدیر پروژه بود.
مدیر سابق پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم ادامه داد: کمیته فنی و اجرایی اقدامات حفاظت اضطراری و اقدامات اولیه را انجام دادند و مکان‌هایی را برای استقرار کارشناسان و ایجاد یک کارگاه بین‌المللی فراهم کردند.
وی افزود: 38 کارشناس از مرکز مطالعات جهانی و 30 کارشناس ایرانی در طول چهار روز در بم به بحث و تبادل نظر پرداختند و بیانیه‌ای را به عنوان بیانیه بم صادر کردند.
مختاری تصریح کرد: در این بیانیه توصیه شده بود که از این به بعد اقدامات در سه برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تنظیم شود، همچنین برای حفاضت از اصالت اثر و اجرای طرح مرمت پیشنهادهایی در این بیانیه مطرح شده بود.
مدیر سابق پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم گفت: راهبردهای این بیانیه کمک کرد که بعد از سه ماه پروژه نجات بخشی میراث فرهنگی بم در مسیر درست و طراحی شده حرکت کند.
وی با اشاره به فعالیت خود در این پروژه از سال 83 تا سال 88 ادامه داد: با کمک کارشناسان یونسکو، طرح جامع مدیریت منظر فرهنگی بم را تهیه کردیم همچنین مرکز مطالعات سفال و بانک سفال برای بم تهیه شد.
مختاری افزود: در این مدت آزمایشگاه مطالعات خشت و آزمایشگاه مرمت اشیای تاریخی و فرهنگی و مرکز اسناد برای نگهداری گزارش‌ها و اسناد فنی راه‌اندازی شد.
مدیر سابق پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم ادامه داد: حریم های اطراف ارگ تا حد زیادی آزاد شد، چراکه تا قبل از زلزله خانه های زیادی به ارگ نزدیک شده بود و زلزله این فرصت را ایجاد کرد تا سازمان میراث فرهنگی املاک زیادی را در این محدوده خریداری کند و اجازه ساخت دوباره در این مناطق را ندهد.
وی افزود: با مشارکت شهرداری خیابان جنوبی ارگ محوطه پیاده رو شد و باغ های جنوب ارگ در اختیار طرح های ساماندهی ارگ قرار گرفت.
مختاری با اشاره به اینکه در طول مدت حضورش در ارگ تاریخی بم نمایشگاه‌های متعددی در این میراث جهانی برگزار شد، گفت: برگزاری نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی و چندین کارگاه آموزشی در ارگ تاریخی بم برگزار شد که نتایج حاصل از این رویدادهای فرهنگی در اختیار محققان و پژوهشگران قرار گرفت.
مدیر سابق پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم اضافه کرد: نتیجه گزارش‌های بخش‌های مختلف در قالب سالنامه‌های پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی منتشر شد و علاوه بر آن کتاب راهبردهای حفاظت بین دو زلزله معرفی و در اختیار علاقه مندان قرار گرفت.
وی یادآور شد: سومین کنگره معماری و شهرسازی در بم سال 1385 برگزار شد که مرحوم باقر آیت اله زاده شیرازی دبیر این کنگره بود، حضور حدود 900 کارشناس، دانشجو و اساتید دانشگاه در این کنگره 4 روزه اهمیت آن را دوچندان کرد.
مختاری تصریح کرد: برای اجرای پروژه حفاظت و نجات بخشی میراث فرهنگی بم با شهرهای مختلفی مشارکت و تعامل داشتیم، همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای ایتالیا، آلمان و فرانسه هم در این رابطه بسیار تاثیرگذار بود.
مدیر سابق پروژه نجات‌بخشی میراث فرهنگی بم با اشاره به اینکه ایکوموس ژاپن در موضوع نجات بخشی میراث فرهنگی بم کمک شایانی داشتند، اظهار کرد: دانشگاه‌های اصفهان، تهران، کرمان و دانشگاه آزاد بم در پیشروی اهداف پروژه نجات بخشی میراث فرهنگی به سازمان کمک کردند .
مختاری گفت: در حال حاضر بزرگترین چالش ارگ بم موضوع اعتبار است، ارگ بم حدود 200 هزار مترمربع مساحت دارد، اگر برای هرمتر مربع 500 هزار تومان درنظر بگیریم که البته در بخش‌های مختلف به مبالغ بیشتری نیاز است، باید حدود یکصد میلیارد تومان هزینه کنیم تا ارگ به وضعیت قبل از زلزله برگردد.
وی در پایان افزود: این در حالی است که در طول 10 سال گذشته حدود 20 میلیارد تومان برای حفاظت و مرمت ارگ هزینه شده است.
