طرح انتقال آب خزر برای ایران به صرفه نیست / فرهنگ استفاده از آب در کشور ما نهادینه نشده است

به نظر من آب دریای خزر نمی شود برای کویر استفاده کرد حتی در خراسان شمالی و اردبیل هم قابل استفاده نیست. چند سال پیش که آب دریای خزر بالا آمده بود، در یک سمیناری یکی از دانشجویان دکتری تربیت مدرس گفته بود این نعمت بزرگی برای جمهوری اسلامی خواهد بود لذا باید زیر کوه البرز را بشکافند و آب را در دشت های بین تهران تا قم برای کشاورزی استفاده کنیم. در همان زمان بنده پاسخ دادم که در این صورت دشت ها تبدیل به نمک زاری سفید خواهند شد و این کار شدنی نیست وتنها راه آن این بود که  استان های مازندران و گیلان  از آب دریا برای کشاورزی استفاده کنند و آب شیرین آن مناطق برای دیگرنقاط مورد استفاده شود.ما باید از کشورهای دیگر الگو بگیریم،بسیاری از کشورهای توسعه یافته برای جلوگیری از هدررفتن منابع آب و جبران کمبود آن راه حل های نا متعارفی مطرح شده که مهمترین آنها تصفیه پساب های صنعتی و خانگی و استفاده مجدد از آنها است، همچنین جمع آوری آب باران با ایجاد آب خیزهای غیر قابل نفوذ مانند آنچه که در استرالیا انجام می شود و یا قرار دادن تجهیزات جمع آوری آب باران در پشت بام خانه ها همانند کشور انگلستان که این کار را انجام می دهند. یکی دیگر از راه های آن  میعان رطوبت هوا در مناطقی که میزان رطوبت جو 30 درصد به بالا است مانند مناطق شمالی کشور، تبدیل آب شور با دستگاه های آب شیرین کن به آب قابل استفاده برای صارف مختلف، استفاده ازآب مجازی به این معنی که کشاورزان و سرمایه داران به جای اینکه در مناطق کم آب مانند اصفهان کشاورزی کنند سرمایه خود را برای کارهای دیگر صرف کنند.

به نظر من این خیلی خنده دار است که برخی معتقدند که انتقال آب خزربا اعتراض کشورهای همسایه روبه رو خواهد شد چرا که تنها 5 درصد از آب دریای خزر توسط رودهای ایران و بیش از 80 درصد آن از رودخانه ولگا در روسیه تامین می شود. بنابراین حتی اگر تمام ورودی های آب به دریای خزر در ایران منحرف شود اتفاقی برای خزر نمی افتد که منجر به اعتراض همسایگان شود این در حالی است که داغستان و ترکمنستان در حال حاضرازآب خزر برداشت می کنند و کسی هم اعتراض نکرده است.

 آب دریای خزر بدون شیرین کردن هم می توان برای مصارف کشاورزی استفاده کرد یکی از کشورهایی که 37 سال پیش با استفاده از همین آب شور دریای خزر توانستند از هر هکتار زمین حدود 15 تن یونجه برداشت کنند جمهوری داغستان بود زیرا میزان شوری آب دریای خزر 13 واحد در هر هزار واحد آب آن است در حالی که میزان شوری اقیانوس ها 35 واحد در هر هزار واحد است یعنی دریای خزر تقریبا یک سوم شوری اقیانوس ها را دارد همچنین یکی ازمزیت های دریای خزراملاح موجود در آب آن است، خزر علاوه بر سدیم، کلسیم و منیزیم هم دارد که در کشاورزی بسیار مهم خواهد بود.استفاده از آب دریای خزر در برخی مناطق کرانه خزر که خاک سبک و ماسه ای دارد به دلیل اینکه حداقل بارندگی در تمام نقاط کرانه خزر در کشور ما بیش از 430 میلی متر است برای کشت محصولات مقاوم به شوری مناسب است ولی برای اینکه آب را با هزینه گزاف بخواهیم به نقاط دیگر کشور انتقال دهیم این نه به صرفه است و نه ایران توان و هزینه آن را می تواند پرداخت کند.

شمال کشورما پر باران ترین نقطه ایران است اما متاسفانه تابستان بدترین وضعیت را از نظرکم آبی دارد، طوری که حتی شهر یزد هم این وضعیت را ندارد.این به دلیل اصول مدیریتی غلط است چرا که درفصل هایی که باران به وفور می بارد باید آب باران را ذخیره کرد و در زمان های کم آبی از آن استفاد ه کرد. به عقیده من 6 الی 7 سال دیگر نصف بیشتر برنج کاری گیلان و مازندران به دلیل اتمام آب سدها تعطیل است.

 

متاسفانه  ایران فرهنگ استفاده از آب را ندارد هر نقطه ای که زمانی دارای آب فراوان بوده در حال حاضر خود نابود شده است نمونه آن غرب کشور است که با آن همه فراوانی آب در حال حاضر خود نابود شده است. چهارمحال بختیاری که سه تا رود ازآن سرچشمه می گیرد در حال حاضر خودش از آب فاضلاب تصفیه شده استفاده می کند چرا که آب این منطقه برای نقاط دیگر مورد استفاده قرار می گیرد، البته شاید هزینه این کار زیاد باشد اما برای برطرف شدن کم آبی برخی از نقاط این است که رطوبت هوا را تبدیل به آب کنند. درتابستان که همه جا مساله کم آبی وجود دارد، چابهار پر آب ترین نقطه ایران است چرا که همه جای دنیا زمستان ها رطوبت هوا بیشتر می شود، اما چابهار تابستان بیشتر می شود لذا از این طریق  می توان بدون آبیاری هزاران هکتار موز کاشته شود. 

به نظر من سدسازی درکشور ما بی فایده است ما درطول این سال ها  سدهای زیادی ساختیم اما چه فایده واستفاده ای بردیم. عمر مفید سد 50 سال است و رفته رفته کم می شود، سد سفید رود را ساختند تا هر سال بتوانند برای 170هزارهکتارازدشت گیلان را آبیاری کند اما اقداماتی که قرار بود انجام دهند صورت نگرفته است. چون سدهای بزرگ را نمی توانند پاکسازی کنند نمونه آن سد کرج و لتیان است که گل و لای آن را پرکرده است شاید به ظاهر سد پر دیده شود اما 40مترآن را لجن پرکرده است. سد دز که 203 متر است، 80 مترش گل است. بنابراین ما بجای اینکه بیاییم هزینه کنیم و سد بسازیم بیاییم سدهای گذشته را پاکسازی کنیم.

درحال حاضر متاسفانه پس اندازهای آب کشور در حال تمام  شدن است و از طرفی هم جمعیت روز به روز زیادتر می شود لذا در کشور نه تنها بچه آوری باید کمتر شود بلکه باید سطح کشاورزی هم  سطحش پایین بیاید. این که ما کشاورزی را از 10 هکتار به 100 هکتار توسعه بدهیم نشانه پیشرفت ما نیست، در کشورهای پیشرفته سطح کشتشان را کم می کنند اما سعی براین است که از زمینی که زیر کشت دارند درست استفاده و بهره وری کنند. در اروپا از هر هکتار، 14 تن گندم درو می کنند  درحالی که  ایران از این میزان حداکثر5 تن برداشت دارد.

در واقع این طرح از نظر فنی و تکنولوژی امکان پذیراست زیرا مجری آن پیش از این مدل های سخت تری را که حتی در مواردی لازم بوده است که آب چندین کیلومتر را از دل کوه عبور کند اجرا کرده است اما  تامین نیاز  آبی مردم ایران به دلیل نبود فرهنگ صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع آب  امکانپذیر نیست و به همین دلیل با شرایط فعلی حتی اگر تمام آب دریای خزر به شهر های مرکزی منتقل شود باز هم پاسخگوی مصرف مردم نخواهد بود.