به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر) شانزدهمین نشست علمی کتابخانه حسینیه ارشاد با موضوع «سامانه های نوین آبیاری و بهره وری آب در ایران» و با سخنرانی مهندس احمد طبایی برگزار شد.
طبایی در ابتدای این نشست، منابع آب شیرین در اختیار بشر را بسیار کم توصیف کرد و گفت: بیش از 70 درصد سطح کره زمین از آب پوشیده است اما تنها نزدیک به 3 درصد از این حجم را آب های شیرین و قابل آشامیدن تشکیل می دهد و البته 90 درصد این آب شیرین هم به صورت منجمد در دو قطب زمین و نیز یخچالهای کوهستانی قرار گرفته و عملا قابل استفاده نیست.
بخش کشاورزی 92 درصد از آب کشور را می خورد!
این کارشناس ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی با اشاره به توزیع نامتوازن و غیریکنواخت منابع آب شیرین در جهان، خاطر نشان کرد: در برخی از مناطق بیابانی جهان چندین سال هیچ بارشی اتفاق نمی افتد در حالی که برخی مناطق دیگر همچون چراپونچی در خلیج بنگال سالانه حدود 26400 میلیمتر بارش دارند.
وی متوسط بارندگی در ایران را 240 میلیمتر عنوان کرد و افزود: در 28 درصد از سطح کشور بارندگی کمتر از 100 میلیمتر است. 47 درصد از خاک ایران بین 100 تا 250 میلیمتر و 16 درصد هم بین 250 تا 500 ملیمتر بارش دریافت می کنند. فقط 8 درصد از مساحت کشور دارای بارندگی بین 500 تا 1000 میلیمتر (در دامنه متوسط جهانی) است و یک درصد هم بیش از 1000 میلیمتر بارندگی دارد.
طبایی با اشاره به اینکه حدود 71 درصد از ریزش های جوی ایران به صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شود، یادآور شد: مطابق آمار وزارت نیرو، از مجموع 130 میلیارد متر مکعب آب تجدیدشونده که سالانه در اختیار کشور قرار می گیرد، در حدود 30 تا 35 میلیارد متر مکعب آن مهار نمی شود. اما از 95 میلیارد متر مکعب منابع آبی مهار شده، بخش کشاورزی به تنهایی در حدود 92 درصد آن را مصرف می کند. 6 درصد به بخش شرب اختصاص می یابد و حدود 2 درصد هم نصیب صنعت و پارک ها و فضای سبز می شود.
این کارشناس مسایل آب متذکر شد: در ایران چیزی حدود 8 میلیون هکتار از اراضی، به صورت آبی کشت می شوند. بنابراین کشور ما از نظر سطح زیر کشت آبیاری رتبه پنجم جهان را دارد و تقریبا 98 درصد محصولات غذایی تولیدی در ایران، از اراضی آبی به دست می آید.
نیروی ثقل یا فشار پمپ؛ مسئله این است!
وی با اشاره به مفهوم «راندمان آبیاری» که به درصدی از آب تامین شده برای مزرعه گفته می شود که مفید واقع مي گردد، گفت: روش های آبیاری را می توان به 2 دسته روش های آبیاری کلاسیک (سیستم های آبیاری سطحی) و روش های آبیاری نوین (سیستم های آبیاری تحت فشار) تقسیم کرد.
طبایی تفاوت عمده این روش ها را در نحوه حرکت و توزیع آب در سطح مزرعه عنوان کرد و افزود: در روش های آبیاری سطحی، آب در اثر نیروی ثقل در مزرعه به حرکت در می آید در حالی که در روش های آبیاری تحت فشار، این آب در داخل لوله ها و در اثر فشار پمپ حرکت کرده و توسط آبپاش ها یا قطره چکان ها در اختیار گیاه قرار می گیرد.
این کارشناس ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی با اشاره به انواع سیستم های آبیاری سطحی از جمله آبیاری کرتی، آبیاری نواری و آبیاری فارو، ویژگی برجسته این روش ها را عدم نیاز به وسایل و دستگاه های پیچیده و نیز دانش فنی زیاد دانست که باعث می شود به راحتی از سوی کشاورزان به کار گرفته شوند.
طبایی افزود: هرچند که سیستم های تحت فشار در مقایسه با سیستم های سطحی به سرمایه گذاری و هزینه اولیه بیشتری نیاز دارند اما مزیت های نسبی آن سبب می شود که در درازمدت منافع بیشتری نصیب کشاورزان و بالتبع اقتصاد کشور شود.
وی مهمترین مزیت سیستم های تحت فشار بر سیستم های سطحی را راندمان بالای آبیاری در آنها و افزایش بهره وری در مصرف آب خواند و تاکید کرد: برآوردها نشان می دهد که متوسط راندمان سیستم های آبیاری سطحی در ایران حدود 35 درصد است. در حالی که این عدد برای آبیاری بارانی در حدود 70 درصد و برای آبیاری قطره ای بیش از 90 درصد است.
حساسیت بسیار زیاد قطره چکان ها به گرفتگی
این کارشناس ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی با اشاره به انواع سیستم های آبیاری بارانی از جمله سیستم های بارانی کلاسیک، دستگاه آبفشان غلطان (ویلموو)، دستگاه آبفشان قرقره ای (تفنگی)، دستگاه آبفشان دوار (سنتر پیوت) و دستگاه آبفشان خطی (لینیر)، ویژگی ها و نحوه کار هریک را به اختصار توضیح داد.
طبایی با بیان اینکه از سیستم آبیاری قطره ای تنها می توان برای گیاهان ردیفی و درختان استفاده کرد و در مورد محصولات با کشت متراکم این روش آبیاری کاربرد ندارد، گفت: در این روش، فقط مساحت بسیار محدودی از مزرعه آبیاری می شود. در حقیقت آب در نزدیکی منطقه توسعه ریشه به زمین نفوذ می کند و به همین دلیل راندمان آبیاری در این روش بسیار بالاست.
وی حساسیت قطره چکان ها به گرفتگی را از محدودیت های اساسی سیستم آبیاری قطره ای برشمرد و گفت: این شیوه آبیاری به شدت نسبت به رسوب و گرفتگی قطره چکان ها، حساس است که برای جلوگیری از این مسئله باید یک ایستگاه فیلتراسیون مناسب طراحی شود.
نشست های علمی کتابخانه حسینیه ارشاد هر 2 هفته یک بار، روزهای پنج شنبه در محل این کتابخانه برگزار می شود و حضور علاقمندان در این نشست ها آزاد است.
