دکتر حسابی که بود؟ / یک نابغه علمی یا تنها یک استاد ساده

به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا(داناخبر)، همه ما می دانیم که دکتر حسابی استادی برجسته درعلم فیزیک بود و خدمات ارزنده وی نیز از دیدگان پنهان نخواهد ماند. اما چند سالی است حرف و حدیث هایی در خصوص شخصیت علمی وی در رسانه ها منتشر شده است، از طرفی برخی از استادان فیزیک که بعضا از شاگردان وی نیز هستند معتقدند که در شخصیت علمی دکتر حسابی غلو شده است، این درحالی است که فرزند دکتر حسابی از افراد منتقد گلایه مند بوده و اعتقاد دارد که این افراد به خاطر برخی مسایل با پدرش دشمنی دارند و می خواهند چهره علمی اورا تخریب کنند.

 دکترضیاء موحد یکی از منتقدان دکتر حسابی بود که پیش از این در رسانه های خبری در خصوص پروفسور حسابی اظهار نظرهای تندی کرده بود، در یک مصاحبه تلفنی تمام صحبت های پیشین خود را رد کرد وبه خبرنگارگروه دانش خبرگزاری دانا(داناخبر)، گفت: بنده در مورد دکتر حسابی اینگونه که رسانه ها نوشته اند، صحبت نکردم  و رسانه از صحبت های من سواستفاده کرده و در برخی ازجملاتی که  به کار برده ام بزرگنمایی شده است. 

وی اضافه کرد: دکتر حسابی فیزیکدان برجسته کشورایران است و درست نیست رسانه ها اینگونه از صحبت های بنده برداشت غلط بکنند.

دکتر موحد ازبرخی رسانه ها در خصوص اینکه از صحبت های وی برداشت نادرست شده انتقاد کرد وافزود: متاسفانه برخی ازخبرگزاری ها از حرف های من برعلیه پروفسور حسابی  سو استفاده کردند و من از دست آنها بسیار ناراحت هستم و دیگر حاضر به مصاحبه با هیچ رسانه ای در این خصوص نخواهم بود.

 استاد فلسفه و منطق و مدیر گروه منطق انجمن حکمت و فلسفه ایران گفت: خدمات دکترحسابی  برکسی پوشیده نیست و ایشان خدمتگزار فرهنگ ایران و انسانی وطن دوست بودند ومن چنین مصاحبه ای علیه ایشان در رسانه ها نکردم و خبرگزاری ها از کاه کوه ساخته اند.

این در حالی است که ضیا موحد پیش از این در خصوص دکتر حسابی در مصاحبه ای  به عصر ایران گفته بود، ما در دنیایی زندگی می کنیم که اغراق درباره اشخاص، خیلی زود آشکار می شود. دکتر حسابی اگر دانشمند بین المللی بزرگی بود، ما باید در مجلات علمی معتبر دنیا، مقالاتی از او می دیدیم و فیزیکدان های دنیا هم باید به مقالات او ارجاع می دادند.چنین مقالاتی از دکتر حسابی منتشر نشده است.دکتر حسابی، برخلاف ادعای پسرش، نابغه نبود. اینکه فرزند دکتر حسابی، پدرش را نابغه جلوه می دهد، شاید محصول علاقه پسر به پدر باشد. شاید هم، خدای نکرده، با هدف سواستفاده از اسم پدرش صورت می گیرد. 

وی ادامه داد: بنده شاگرد دکتر حسابی بودم و دو درس اپتیک و نظریه الکترومغناطیس با دکترگذراندم  اما این نبوغ ادعایی، در دکتر حسابی وجود نداشت و کسی چنین ادعایی نکرد و اصلا نام دکتر حسابی هم در تاریخ علم فیزیک، به عنوان یک دانشمند بزرگ ثبت نشده است. متاسفانه حرف های فرزند دکتر حسابی درباره پدرش، از اغراق گذشته است واین حرف های عجیب و غریب، جز اینکه آبروریزی برای دکتر حسابی، که به هر حال ایرانی وطن دوست و خدمتگزاری بود، فایده دیگر ندارد  و چهره ایشان را مخدوش می کند، در هر صورت به نفع دکتر حسابی نیست. 

موحد با بیان اینکه من همیشه به دکتر حسابی به عنوان یک معلم احترام می گذاشتم ولی به هیچ وجه یک معلم خوب فیزیک نبود،گفت: دکتر حسابی یک فرد بسیار معمولی بود. اما به دلیل اینکه سناتور بود در بین مردم  در قیاس با سایر استادان قابل احترام بود. در کلاس درس هم خودش تدریس نمی کرد. دانشجویان را به طورتصادفی از روی دفترچه اش انتخاب می کرد که درس جلسه بعد را بگویند. خودش هم در گوشه ای از کلاس می نشست و گاهی اوقات اظهار نظری هم می کرد.در آن زمان، کتاب هایش و جزوه الکترومغناطیس اش هم چاپ نشده بود. این جزوه پر از غلط بود و ما از اول تا آخر ترم، مرتب باید کلنجار می رفتیم تا ببینیم این طرف معادله های آن جزوه با آن طرفش جور درمی آید یا نه! 

این استاد فلسفه و منطق یادآورشد: بعد از انقلاب، بچه های تندرو به خیال اینکه سناتورهای زمان شاه، نوکر انگلیس و آمریکا بودند، به دکتر حسابی بسیارتوهین کردند اما رضا منصوری و چند نفر دیگر برای اینکه این وضع را عوض کنند، از دکتر حسابی تجلیل کردند.  متاسفانه این تجلیل به دست پسر دکتر حسابی، آلوده شد. یعنی پسر دکتر حسابی درباره پدرش چنان اغراق هایی کرد که رضا منصوری و دیگران درمانده شدند که چه کار کنند به طوریکه کارشان زمینه ساز شکل گیری یک دکان شد. دکان نابغه تراشی! ما از خدا می خواستیم که دکتر حسابی یک نابغه فیزیک باشد، ولی این طور نبود. 

وی در پاسخ به سوال عصر ایران که چرا کسی جز دکتر حسابی نابغه فیزیک ایران نشد؟ گفت: در همین انجمن حکمت و فلسفه، برای من و دکتر اعتماد و چند نفر دیگر، از یک نهاد داخلی نامه آمد که ما می خواهیم شما را به عنوان دانشمند 10سال اخیر انتخاب کنیم لطفا به فلان حساب 200 پوند واریز کنید و بعد گفته بودند اگر می خواهید دانشمند پنجاه سال اخیر شناخته شوید، 500 یا هزار پوند واریز کنید. دکتر حسابی را هم با همین بازی ها، مرد علمی سال 1990 در رشته فیزیک معرفی کردند. 

موحد درخصوص ارتباط دکتر حسابی با اینشتین افزود: این مدعا هم تا جایی که من می دانم، دروغ است ولی احتمال اینکه حسابی از اینشتین وقت ملاقات خواسته باشد و اوهم وقت ملاقات به او داده باشد، خیلی زیاد است. این چیزها زمانی افسانه بود اما الان دیگر این چیزها افسانه نیسند.  شما به هر آدم فرهنگی جهان غرب نامه بنویسید، منشی او جواب شما را می دهد. ادب حکم می کند که او به شما جواب بدهد. این اصلا واقعه مهمی نیست. تفاخر به نامه نگاری با فلان اندیشمند غربی، محصول عقب ماندگی ماست. هر ایرانی ای که انگلیسی را در حد متوسط بلد باشد، می تواند از یک اندیشمند غربی وقت بگیرد و به دیدن او برود و گپ و گفت مختصری با او داشته باشد. تازه می تواند عکاس هم با خودش ببرد و با آن متفکر، عکس هم بگیرد، این که چیز مهمی نیست. 

دکتر رضا منصوری نیز یکی از منتقدان دکتر حسابی است که در خصوص وی، به عصر ایران گفت: دکترحسابی هیچ نظریه ای درعلم فیزیک نداشت، خود او هم تا آخرین روزهای زندگی اش، که ما با او در تماس بودیم، در این باره هیچ ادعایی نداشت.همچنین ملاقات دکتر حسابی با اینشتین، اینکه اینشتین را به منزلش دعوت می کند همه غلوهایی است که دروغ بودن آنها به لحاظ تاریخی اثبات شده است. ایرج حسابی، با انگیزه های گوناگون، سخنانی را به عنوان واقعیت زندگی دکتر حسابی به خورد جامعه ایران می دهد که به هیچ وجه صحت ندارند.

 وی گفت: دکتر حسابی فیزیک مدرن را به ایران آورد و خدمات ارزنده ای کرد، اما آن خدمات به هیچ وجه به این معنا نیست که ایشان فیزیکدانی بودند در حد و اندازه ای که در جامعه ما مطرح شده اند. دکتر حسابی متخصصی بود که در اپتیک خدمات ارزنده ای در ایران انجام داد و در زمانی که ما در علم به شدت عقب افتاده بودیم، شاگردان خوبی پرورد و آزمایشگاه خوبی راه اندازی کرد. این ها همه جزو خدمات دکتر حسابی است؛ ولی اگر دکتر حسابی را به عنوان فیزیکدان بررسی کنیم، می بینیم که ایشان در عین اینکه فیزیکدان خوبی بودند، هیچ کار علمی ارزنده ای که در دنیا بتوان به آن استناد کرد، انجام ندادند. 

رضا منصوری گفت: یادم است که مجله دانشمند هم در اوایل دهه ۱۳۷۰ به نظریه دکتر حسابی در علم فیزیک اشاره کرده بود.مجله دانشمند یک مجله علمی – همگانی است. شما درباره کارهای علمی نمی توانید به مجله دانشمند استناد کنید. در این زمینه باید به مجلات علمی دنیا و یا حداقل به مجلات علمی داخل کشور استناد کنید. کدام یک از مجلات فیزیک در داخل یا خارج کشور به چنین نظریه ای اشاره کرده اند؟ من به عنوان یک فیزیکدان حرف می زنم نه به عنوان یک سیاستمدار! آنچه مجله دانشمند در این خصوص نوشته است، سند علمی نیست.

منصوری گفت: او هیچ وقت از نظریه خودش در علم فیزیک نگفت، من حداقل هفت هشت سال بعد از انقلاب با دکتر حسابی در ارتباط  بودم و مرتب به منزل ایشان رفت و آمد می کردم و هرگز چیزی از ایشان در این زمینه نشنیدم. اما پسر ایشان به چند انگیزه مانند سواستفاده شخصی،سواستفاده علمی، سیاسی و تجاری کند. سواستفاده سیاسی و تجاری به من ربطی ندارد ولی من حق دارم نسبت به سواستفاده علمی هشدار بدهم. ایشان که مدعی هستند وام هایی که گرفته برای بنیاد کتر حسابی بوده، بنیاد حسابی نهاد علمی نیست و هیچ کار علمی ای نمی کند. این نهاد اصلا مجوز علمی ندارد. 

به دلیل سخنان متناقض ایرج حسابی(فرزند محمود حسابی) و چند تن از استادان فیزیک درباره اهمیت و جایگاه علمی دکتر محمود حسابی در علم فیزیک، با ایرج حسابی گفت و گویی کردیم و نظر او را نیز در این باره جویا شدیم. فرزند دکتر حسابی به خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا، گفت: من متاسف هستم برای برخی از افراد که به راحتی شخصیت دیگران را هدف می گیرند و به راحتی به آنان توهین می کنند.چرا باید در مملکت ما این چنین حرکت هایی سر بزند وآبروی یک نفر را ببریم تا خودمان معروف شویم. 

مهندس حسابی افزود: همین آقای منصوری که این حرف ها را به من می زند و ادعا می کند که یک فیزیکدان با اخلاق است، من به مجلس ختم پدرشان رفتم اما وی در مجلس حضور نداشت. علت نبودنش را از برادرش سوال کردم گفت در کیش هتل رزرو کرده و باید می رفت. کسی که در ختم پدر خودش حضورندارد چگونه باید انتظار داشته باشیم احترام پدر من را نگه دارد؟ شخصیت این افراد اینگونه است و انتظاری غیر از این هم نباید داشته باشیم. اما ما اینطور بزرگ نشدیم! همه به من اتهام زدند اما باید بگویم که آقای دکتر در طول عمر 90 ساله خود یک مصاحبه نکرد. از طرفی آقای دکتر شب ها که به ما درس می داد یادم نمی آید یک خاطره برای ما تعریف کرده باشد. من یا باید این اطلاعات و سند و مدرک را دورمی ریختم  یا به مردم ایران می رساندم. حالا می گویند که ایرج حسابی برای خودش کیسه دوخته! مگر من خاطره ای گفتم؟ مصاحبه ای کردم  و یا کسی در بازدید از موزه به من پولی داده است که اینگونه قضاوت می کنند.

وی خاطرنشان کرد: 480 هزار برگ سند به زبان های انگلیسی ، فرانسوی و عربی از کمد آقای دکتر بیرون آمده، که ما قادر نیستیم همه اینها را ترجمه کنیم. با وزارت فرهنگ و وزارت علوم مکاتبه کردیم که این همه نیرو در اختیار دارید این همه محقق و مترجم که دوست دارند کمک بکنند اینها را به ما معرفی کنید. ولی متاسفانه تاکنون هیچ کمکی نشده است.

ایرج حسابی تصریح کرد: بعضی از شاگردان آقای دکتر که همه چیزشان را از ایشان دارند قدر نشناسند. او(دکترمنصوری) پیش از این به آقای قسیمی(معاون بنیاد حسابی) گفته بود من نسبیت نخوانده ام و اجازه ندارم راجع به تئوری آقای دکتر اظهار نظر کنم. اما می بینیم 5 سال بعد در مورد تئوری ایشان چه چیزهایی نوشته است! تو که صلاحیت نداری چطور ادعا داری مطالب ایشان غلط داشته؟ یا آن آقای فلسفه چی که گفته است آقای دکتر بلد نبود درس بدهد، سه سال از آقای دکتر نمره 6 گرفته است. 

طرف می گوید آقای دکتر فکر علمی نداشت. این چه طرز حرف زدنه؟ من دستخط دوره دانشجویی ایشان را آورده ام شما ببینید این دستخط  و محاسبات مربوط به یک آدم شل و ول است؟ 

اما پروفسور بهرام عکاشه، شاگرد دکتر حسابی بعد از همه این اظهارنظرها در گفت و گو با خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا،نیزدر خصوص پروفسور حسابی گفت: بنده شاگرد دکتر حسابی بودم. ایشان بسیار فرد آرام،خونسرد و موقری بود و اهل شهرت ومعروف شدن نبود .

پدرعلم زلزله شناسی ایران افزود: دکتر حسابی فردی با سواد وعلمی بود و روش امتحانش نیز به سبک بسیاری ازکشورهای اروپایی بود. یعنی شفاهی از دانشجویان خود امتحان می گرفت.دکتر حسابی هیچ موقع از خودش تعریف و تمجید نمی کرد. همچنین هیچ وقت از ایشان نشنیدم در خصوص ارتباتش با اینشتین صحبت کند.

وی گفت: البته اینکه در حال حاضر برخی از افراد معتقدند که دکتر حسابی مقاله علمی خاصی نداشته باید بگوییم زمان دکتر حسابی با حال حاضرما خیلی فرق داشت. به یاد ندارم دکتر حسابی از خودش تعریفی کرده باشد یا در رسانه ای خاص مصاحبه کرده باشد البته دوران دکتر حسابی مثل حال حاضر رسم نبود کسی در رسانه ها حاضر شود و صحبت کند. در آن زمان بیشتر از شعرا و ادبیات صحبت می شد.

وی خاطرنشان کرد: دکتر حسابی بسیار وطن دوست بودند و همت داشت و برای ارایه خدمات به کشورمان تلاش می کرد. ایشان که استاد فیزیک بودند به اندازه دانشجوی سال اول اکنون ما مدعی چیزی نبودند. متاسفانه امروزه دانشجو هنوز درسش تمام نشده کتاب می نویسد و ترجمه می کند. بارها به دانشجویان گفتم کسی کتاب می نویسد که 45 یا 50 سال از عمرش را گذرانده وتجربه کسب کرده باشد اما این چیزها زیاد در کشور اتفاق می افتد.

این استاد زلزله شناسی با بیان اینکه زمان دکتر حسابی در دورانی بود که افراد با سواد علمی اندک بودند ،گفت: دکتر حسابی را نباید با این حرف ها که چون مقاله علمی در مجلات معتبردنیا نداشته پس ایشان از نظر علمی پایین بوده است چرا که وی برای ما تعریف می کرد زمانی برای دریافت بودجه به حضور یکی از وزرای وقت رفته و وقتی موضوع را بیان می کند وزیر گفته بود شما چه درسی خوانده ای؟دکتر گفته بود فیزیک، اما آن شخص نمی داند فیزیک چیست! دوباره دکتر حسابی  گفته بود فیزیک چیزی شبیه شیمی است اما متاسفانه این وزیرچیزی از علم شیمی هم نمی داند و دوباره دکتر توضیح می دهد که شیمی علمی است شبیه دارو سازی، بعد از این همه توضیح اومی گوید خوب الان فهمیدم که منظورتان دارو سازی است،بنابراین وقتی دکتر حسابی با اینگونه افراد روبه رو بوده و در این زمان قرار داشته نباید بیشتر از این توقع داشت.اما من از دکتر حسابی راضی بودم و در خصوص این شایعات که دروس ایشان غلط داشته است را قبول ندارم.

داستانسرایی ها راجع به دکتر حسابی درست نیست.

دکتر عکاشه همچنین افزود: البته بخشی از داستانسرایی هایی که در مورد آقای دکتر حسابی شده نیز درست نیست و واقعیت آنگونه که گاهی گفته شده صحت ندارد.