به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(داناخبر)،پیش از انقلاب اسلامی، به گفته یک محقق، تهران شهر شاه شده بود. ۶۶ خیابان تهران در آن روزها به نام شخص شاه یا خاندان پهلوی بود، در حالی که بعد از انقلاب فقط چهار خیابان به نام بنیانگذار انقلاب یا نزدیکان ایشان نامگذاری شد که با توجه به اقبال مردم به رهبرشان، امری طبیعی است.
در عین حال در تهران قبل از انقلاب، مذهب و به خصوص مذهب اسلام جایی نداشت، اما جالب است بدانید در همان دوره در بخش‌هایی از تهران به‌ویژه در جنوب این شهر، مردم نام شخصیت‌های مردمی را روی محلات خود می‌گذاشتند؛ از نام شاعران مبارز گرفته تا تختی؛ ورزشکاری که در اذهان مردم آن روزگار و حتی زمان ما به عنوان یک قهرمان شناخته می‌شود.
نقل است که در آن زمان حتی اگر نام شهری روی یک خیابان بود، مردم از در مخالفت با دولت نام ساکنان شهر را روی آن می‌گذاشتند. دولت می‌گفت شیراز، مردم می‌گفتند شیرازی‌ها.
محققان آغاز تحول در نام خیابان‌های تهران را به دولت موقت نسبت می‌دهند که با تشکیل شورایی به نام شورای نامگذاری شهرداری در مدت کوتاهی از اردیبهشت ۵۸ تا آبان ۵۹ نام ۵۰۰ معبر از شهر تهران را تغییر داد و فقط نام خیابان‌هایی چون دماوند، بهارستان، راه‌آهن و کریمخان زند به نام سابق باقی ماند. گفتنی است در این دوره نقش مردم بسیار پررنگ است. بسیاری از تغییر اسامی توسط مردم یا حداقل با خواست جدی آنان صورت می‌گیرد و پس از تغییر نام هم با همکاری مردم در از یاد بردن نام سابق و به یاد سپردن نام جدید، در مدت کوتاهی نام سابق از میان می‌رود. این موضوع به خصوص در مورد نامگذاری در شهرهای کوچک جلوه بیشتری دارد، چرا که در آن شهرها مثل تهران دولت جدید تسلط نداشته و اکثر امور به صورت مردمی اداره می‌شده است.
یک پژوهشگر با بررسی اسامی خیابان‌های تهران قبل و بعد از انقلاب اسلامی به این نتیجه رسیده که بعد از انقلاب به جای تاکید بر اسامی خاندان پهلوی، نزدیکان این رژیم و اسامی شخصیت‌های پیش از اسلام به خصوص شاهان، بر اسامی شهدا و مبارزان صدر اسلام، شخصیت‌های مبارز با رژیم پهلوی و شهدای انقلاب اسلامی و نیز ائمه (ع) تاکید شده است. از این منظر است که نام خیابان پهلوی در تهران به خیابان مصدق تغییر می‌کند (این خیابان این روزها نام ولیعصر بر خود دارد)، نام اتوبان و پارک شاهنشاهی به اتوبان مدرس و پارک ملت تغییر می‌کند، خیابان شاه، خیابان جمهوری اسلامی می‌شود، خیابان بوذرجمهری به نام ۱۵ خرداد خوانده می‌شود، نام خیابان قوام‌السلطنه به ۳۰ تیر و خیابان کورش کبیر به دکتر شریعتی تغییر می‌کند.
جالب است بدانید نامگذاری اسامی خارجی بر خیابان‌های تهران و نیز نامگذاری اسامی جغرافیایی بر معابر جزو سیاست‌های نامگذاری در هر دو دوره قبل و بعد از انقلاب اسلامی است.
این موضوع از این منظر قابل تحلیل است که در مورد اسامی خارجی هر دو دولت - البته با رویکردهای مختلف - در پی یافتن دوستان یا نشان دادن سیاست خود بودند و از این نظر مثلا نام خیابان کاخ به خیابان فلسطین تغییر می‌کند یا نام استالین برداشته می‌شود و از آن پس به آن معبر، خیابان میرزا کوچک خان گفتند. در عین حال نامگذاری اسامی جغرافیایی می‌تواند نمادی از چندپارگی فرهنگی در شهر تهران و مساله مهاجرت باشد که هم قبل از انقلاب وجود داشت و هم این روزها در این شهر بزرگ دیده می‌شود.
نامگذاری معابر تهران البته پس از انقلاب هم دستخوش وقایعی شد. مثلا نام بابی ساندز بر کوچه کناری سفارت انگلیس گذاشته شد. نام خیابان خالد اسلامبولی برای همیشه نمادی از رابطه قطع شده ایران و مصر بود و البته با بیش از ۲۰۰ هزار شهید جنگ تحمیلی اکثر معابر تهران به خصوص کوچه‌ها به نام این شهیدان نامگذاری شد. با این حال هم نفس تغییر نام‌ها پس از پیروزی انقلاب و هم به یاد ماندن برخی اسامی قدیمی با وجود تغییر رسمی آن نشان داد آنچه نام خیابان‌ها را تغییر می‌دهد ذهن مردم است، نه نوشته روی تابلوها.
اسامی اماکن و خیابان های تهران قبل و بعد از انقلاب
پارک پهلوی=پارک دانشجو
پارک فرح=پارک لاله
پارک کوروش=پارک شریعتی
پارک شاهنشاهی=پارک ملت
پارک ولیعهد=پارک ولیعصر
پارک شهباز=پارک هفده شهریور
میدان شهیاد=میدان آزادی
میدان 28 مرداد=میدان استقلال
میدان فوزیه=میدان امام حسین
میدان سپه=میدان امام خمینی
میدان 24 اسفند=میدان انقلاب
میدان کندی=میدان توحید
میدان محمدرضا شاه=میدان جمهوری
میدان باغشاه=میدان حر
میدان فرحناز=میدان شمشیری
میدان ژاله=میدان شهدا
میدان کاخ=میدان فلسطین
میدان ولیعهد=میدان ولیعصر
بزرگراه شهیاد=بزرگراه آیت‌الله سعیدی
بزرگراه جردن=بزرگراه آفریقا
بزرگراه فرح‌زاد=بزرگراه آل‌احمد
بزرگراه شاهنشاهی=بزرگراه مدرس
خیابان آیزونهاور=خیابان آزادی
خیابان تخت‌طاووس=خیابان مطهری
خیابان شاهرضا=خیابان انقلاب
خیابان تخت جمشید=خیابان طالقانی
خیابان ولیعهد=خیابان پاتریس لومومبا
خیابان سلطنت‌آباد=خیابان پاسداران
خیابان فرح‌آباد=خیابان پیروزی
خیابان کندی=خیابان توحید
خیابان شاه=خیابان جمهوری
خیابان کوروش کبیر=خیابان شریعتی
خیابان آریامهر=خیابان فاطمی
خیابان زاهدی=خیابان قرنی
خیابان تاج=خیابان ستارخان
خیابان ثریا=خیابان سمیه
خیابان سپهبد رزم‌آرا=خیابان فداییان اسلام
خیابان کاخ=خیابان فلسطین
خیابان پهلوی=خیابان مصدق
خیابان بلوار پهلوی=خیابان میرداماد
خیابان چرچیل=خیابان نوفل لوشاتو
خیابان شهناز و شهباز=خیابان هفده شهریور
تخت طاووس = مطهری
عباس آباد = بهشتی
تخت جمشید = طالقانی
گرگان = نامجو
میدان ثریا = میدان نامجو
نظام آباد = مدنی
فرح = سهروردی
آب کرج = بلوار الیزابت = بلوار کشاورز
فیشرآباد = سپهبد قرنی
نادرشاه = میرزای شیرازی
شاه عباس = قائم مقام فراهانی
شهرک غرب = شهرک قدس
ویلا = نجات الهی
صبا = برادران مظفر
خ آریانا=مالک اشتر
خ اشرف پهلوی=شهید دستغیب
سینماها:
آتلانتیک = افریقا
امپایر = استقلال
شهرفرنگ = آزادی.
کاپری = بهمن
پولیدور = سینما قدس.
پارامونت = تعطیل شد.
سینه موند = قیام
کوی مکانیر= سعادت آباد
خ بوذرجمهری=15 خرداد
خ وزرا=خالد اسلامبولی
خ دولت=شهید کلاهدوز
خ مجیدیه= استاد حسن بنا
خ اختیاریه= شهید دیباجی
خ فرمانیه= شهید لواسانی
خ پسیان= مقدس اردبیلی
زعفرانیه= شهید فلاحی
منبع:جام جم
