انتقال پایتخت پاک کردن صورت مساله است/ با انتقال پایتخت، بحران موجود را در شهر جدید شکل خواهیم داد

دکترشهاب‌الدین صابونچی، مشاور رییس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری و مدیر حوزه ریاست و روابط عمومی در گفت و گو با خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا (داناخبر)، گفت: موضوع انتقال پایتخت چند وقتی است مورد بحث جدی مجلس، دولت و برخی متخصصان قرار گرفته است. البته این بحث اواخر دهه 60 و دهه 70نیزمطرح بود اما هر بار به دلایلی موضوع مسکوت ماند و امسال نیز این بحث دوباره جدی شد. اما باید این موضوع از ریشه بررسی شود که چرا تنها زمانی که شهر تهران دچار مشکلاتی مانند مشکلات زیست محیطی، ترافیک و یا نگرانی از زلزله می‌شود این بحث داغ می شود وهر کدام از نهاد ها نیزپیشنهاد هایی ارایه می دهند و بعد از مدتی متاسفانه موضوع دوباره فراموش می‌شود.

دکتر صابونچی با بیان اینکه فصل مشترک همه طرفداران انتقال پایتخت این است که تهران پایتخت نباشد، اما اینکه چگونه پایتخت جابه جا بشود وکجا باشد خود مورد اختلاف نظر جدی است، افزود: اگر از هر کدام از حوزه های تخصصی مانند حوزه زلزله شناسی، سازمان زمین شناسی، محیط زیست، شهرسازان و همچنین جامعه شناسان سوال بشود همه پیشنهادهای مختلفی می دهند اما راهکارمشترکی ندارند و مشکل اصلی ما هم این است که هنوز پاسخی به این سوال داده نشده است.

وی تصریح کرد: اگر به مقالات ومصاحبه های مختلفی که در خصوص بحث جابه جایی پایتخت در نشریات تخصصی منتشر شده نگاهی بکنیم به این سوال ها پاسخی داده نشده که اگر تهران پایتخت نباشد طی چه فرایندی و کجا این کار صورت بگیرد، آیا قرار است که شهری از شهرهای موجود پایتخت بشود؟ چه شهری و با چه ویژگی هایی؟ آیا قرار است پایتخت به شهر جدیدی که تازه ساخته شده یا قرار است ساخته شود انتقال یابد؟ در کدام نقطه جغرافیایی کشور وبا چه ویژگی هایی؟ و اینکه آیا قرار است پایتخت سیاسی منتقل شود و یا پایتخت اقتصادی هم منتقل شود؟ بنابراین تا به این موضوعات فکر نشود و پاسخ آن را نیابیم تنها مطرح کردن موضوع مهمی مثل تغییر پایتخت، پاک کردن صورت مساله است.

مشاور ریاست مرکزمطالعات و برنامه ریزی شهر تهران گفت: در چند دهه اخیر در دنیا نمونه هایی زیادی نداشتیم که تغییر پایتخت در آن اتفاق افتاده باشد مگر مواردی که کشورها به دلیل تجزیه مجبور به این کار شده باشد، در غیر این صورت جابه جایی پایتخت هیچوقت راه حل کلیدی کشورها نبوده است، برخی از کشورهای دنیا از تفکیک پایتخت اقتصادی و سیاسی سعی کردند بهره بگیرند. به طور مثال در کشورهلند شهرآمستردام پایتخت سیاسی و استقرار حکومتی است اما بخش زیادی از امورات کشور در لاهه دنبال می شود.همچنین کشورسوئیس نیز پایتخت سیاسی و شهر بین المللی و مرکزاقتصادی آن از هم جدا هستند و یا کشور نزدیک ایران را بخواهیم مثال بزنیم کشورپاکستان است که پایتختش اسلام آباد بوده اما شهر کراچی مرکز اقتصادی کشور محسوب می شود.

دکتر شهاب‌الدین صابونچی خاطرنشان کرد: موضوع مهمی که با آن مواجه هستیم کلان شهر تهران است که جمعیت ثابت آن10میلیون و جمعیت متغیر آن تا15میلیون نیزتخمین زده شده که به هر دلیلی در این شهر تردد دارند. به تناسب این امر بسیاری از ساختمان ها، مراکز و زیرساخت ها در تهران احداث شده است. آیا به این فکر شده که این جمعیت شکل گرفته اگر موضوع انتقال پایتخت در دستور کار قرار بگیرد چه اتفاقی قرار است برای آنها بیفتد؟بسیاری از این افراد کارمندان دولت هستند وبه خاطر وزارت خانه ها و دستگاه های دولتی در تهران زندگی می کنند، یعنی ما باید این همه جمعیت را به پایتخت جدید کوچ بدهیم؟ با این اوصاف به فرض اینکه بتوانیم زیرساخت ها راتامین کنیم، همین بحران را در پایتخت جدید  شکل خواهیم داد.

مشاوررییس مرکز مطالعات وبرنامه ریزی شهر تهران با بیان اینکه ایده تمرکز زدایی که چند سال پیش بحث آن نیزمطرح شد جوابگوی این موضوع نخواهد بود،افزود: به طورمثال بحث انتقال سازمان میراث فرهنگی به شهرهایی مثل شیراز و اصفهان بود که نتیجه آن هزینه های  گزافی بود که متحمل شد و از دست دادن برخی از نیروهای کارشناس و متخصص  و درنهایت منجر به آسیب دیدن آن سازمان شد. بنابراین با این همه سازمان و دستگاه های دولتی و نهادهای مرتبط نمی شود پایتخت را از تهران خارج کرد چرا که در تامین زیرساخت ها نیز دچارمشکل خواهیم شد. 

وی افزود: شیوه غلطی که در طرح مسکن مهر در پیش گرفته شد و بحث شهرهای اقماری که مطرح شد درمرحله اول قرار بود یک الگویی شبیه آنچه که در کلان شهرهای دنیا مانند لندن، نیویورک اتفاق افتاده ،صورت بگیرد یعنی مردم برای ارتباطات اداری و ضروریات خود در طول روزبه مرکز شهر مراجعه کنند و سایر اوقات خود از اقمار آن کلان شهرکه ازامکانات سکونت شهری شامل زیرساخت های بهداشتی، آموزشی،فرهنگی و تجاری برخوردار است استفاده کنند. اما متاسفانه با الگوی غلط و با برنامه ریزی نادرست شهرهایی را احداث کردیم که نه تنها از جمعیت و تمرکز تهران کم نشد بلکه باری بردوش تهران اضافه کرد. شهری درست شد بدون مطالعه و فاقد زیر ساخت ها،مانند مسجد،مدرسه ، بیمارستان و درمانگاه، مرکز خرید ،مراکز تفریحی و حتی امکانات اولیه زندگی که لازمه سکونت شهری است را نداشت.

صابونچی یادآورشد: شهرک سازی هایی که توسط دولت گذشته صورت گرفت مکانی شد برای اسکان های غیر رسمی برای به نوعی حاشیه نشینی جدید و متاسفانه مکانی شد برای مهاجرت افراد از شهرستان ها به تهران. اگر قراراست پایتخت منتقل شود هزینه های انتقال را چه کسی باید پرداخت کند؟ دولت که در حال حاضر تنها برای شهر تهران و تامین حداقل های مصوب مجلس، دچار چالش است و برای زیر ساخت های حمل و نقل شهر تهران دولت باید در حد یک یا دو میلیارد دلار کمک بکند اما در پرداخت آن دچار مشکل است لذا قطعا در تامین هزینه احداث ساختمان هایی شبیه وزارتخانه ها و سازمان های فعلی تهران  و زیرساخت های مورد نیاز آنها دچار مشکل مضاعف خواهد بود. بنابراین باید گفت این طرح از بدو امر قابل اجرا نیست و یا حین اجرا دچار مشکل خواهد شد.

دکتر صابونچی بابیان اینکه مشکل ما انتقال پایتخت نیست بلکه معضل اصلی کشورما کار پراکندگی مدیریتی است، افزود: باید ببینیم مدیریت کلان شهرهای دنیا چگونه است و از آنها الگوبرداری کنیم. شهرهایی مانند نیویورک، لندن و پاریس که جمعیتی مشابه تهران و کنش و واکنشی شبیه شهر تهران دارند ببینید چگونه مدیریت می شود؟ اختیار و مدیریت همه امور شهر به شهردار واگذار شده و البته پاسخگوی همه امور شهر نیز است. اما در ایران بر عکس این است؛ اختیار به طورکامل توزیع شده و هر دستگاهی یک بخشی از آن را برعهده گرفته اما پاسخگویی گویا فقط برعهده شهرداری است. اگر شهردار برای رفاه شهروندان آن شهر کاری بکند باید چندین نهاد دیگررا راضی بکند و آنها اجازه بدهند تا کاری صورت بگیرد.به طور مثال گاهی اوقات شهرداری برای رفاه حال شهروندان در بحث ترافیک و یا کاهش آلودگی هوا قرار است یک معبر جدیدی را ایجاد کند وقتی بحث روشنایی پیش می آید وزارت نیرو دخیل است یا اگر برای مقابله با آلودگی هوا تصمیم به گسترش فضای سبز گرفته می‌شود برای تامین آب آن دچار چالش می شود، چرا که متولی آن شهرداری نیست اما باید بخش زیادی از انرژی خود را صرف هماهنگی با دستگاه های پراکنده ای بکند که مسوول آنها است.

این مسوول با اشاره به اینکه اگر دستگاه های دولتی و اجرایی هرکدام به تعهدات قانونی خود عمل کنند شهرداری تهران نیز برای حل مشکلات شهر آماده است، گفت: اگر تمام نهاد ها و همچنین تک تک شهروندان به وظایف خود به خوبی عمل کنند هیچ نیازی به انتقال پایتخت نخواهیم داشت و می توانیم با هزینه بسیار بسیارکمتر از انتقال پایتخت همین شهر را به عنوان پایتخت ساماندهی کنیم وبه راحتی در آن زندگی کنیم. 

 وی در پایان خاطر نشان کرد: پیش از این نشست های تخصصی در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران صورت گرفت و این مرکزنشست هایی با انجمن های علمی وتخصصی در دستور کار دارد که در دور جدید به زودی یک نشست با انجمن های علمی تخصصی دانشگاهی در سطح کشور خواهیم داشت. این نشست مشترک بین مرکز مطالعات و کمیسیون انجمن های تخصصی وزارت علوم است که در این جلسه برای تحقیقات و پژوهش های مشترک و رسیدن به نتایج مشترک اعلام آمادگی مجدد بکنیم.