به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(داناخبر)، محمدعلی آذرشب رییس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب و رییس گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران در گفت‌وگو با فارس پیرو صحبت‌های مقام معظم رهبری در جمع خبرگان درباره اهمیت فرهنگ و تمدن‌سازی گفت: تمدن زاییده فرهنگ است، هرگاه فرهنگ پویا باشد، تمدن زا می‌شود و هرگاه فرهنگ ایستا باشد تمدن‌زا نیست.
وی در ادامه توضیح داد: فرق بین فرهنگ پویا و ایستا این است که فرهنگ پویا دارای عناصر حرکت دهنده جامعه به سمت تکامل است ما باید به آن عناصر پویایی فرهنگ بازگردیم.
عناصر سه‌گانه تمدن‌سازی فرهنگ
آذرشب در پاسخ به این سوال که چه عناصری باعث می‌شود، فرهنگ تمدن‌ساز باشد و جامعه و انسان‌ها را به سمت کمال و تمدن سازی وا دارد، اظهار کرد: به نظر من یکی از مهمترین عناصر تمدن ساز هر فرهنگ، عزت است یعنی فرد در جامعه احساس عزت کند و انصافا فرهنگ اسلامی مالامال از عواملی است که می‌تواند عزتی برای جامعه و فرد ایجاد کند، اما این عناصر باید فعال شود، به عبارت دیگر این عناصر هست ولی باید فعالش کنیم که انسان‌ها و جامعه را به احساس عزت برساند.
وی یادآور شد: عزت در واقع حیات است و ذلت، مرگ و اگر چنانچه مردم و جامعه از ذلت به عزت حرکت کنند یعنی به سمت احیا و تمدن‌سازی رفته‌اند.
آذرشب با اشاره به اینکه عزت یکی از مهمترین عناصر فرهنگ اسلامی است که تا حدود زیادی در جامعه ما مورد توجه قرار نگرفته است، توضیح داد: بررسی کنیم که تعامل بین دولت و مردم، مردم و مردم و تعامل افراد داخل خانواده، موسسات آموزشی (بین استاد و دانشجو ـ معلم و شاگرد) براساس عزت‌خواهی است یا اینکه تنها می‌خواهیم افراد را تحقیر و ذلیل کنیم؟ این مساله باید بررسی شود که تا چه اندازه ما واقعا در وجود افراد احساس عزت ایجاد کردیم.
این مترجم پیام‌های عربی رهبر انقلاب توضیح داد: من در یک جلسه‌ای یک سال پیش که با حضور نویسندگان و شعرا برگزار شد خطاب به حاضران گفتم که این قلم برای کاشتن روح عزت در جامعه اسلامی است و یکی از بزرگترین چیزهایی است که می‌تواند مردم را احیا کرده و به سمت تعالی سوق دهد در این زمینه شرح مفصل است اینکه چطور افراد احساس عزت کرده و به گذشته و هویت خود، ایرانی و مسلمان بودن خود افتخار کنند؟ این احساس برای تمدن‌سازی بسیار مهم است که اگر نباشد ما به هیچ وقت نباید به فکر تمدن‌سازی باشیم.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از عناصر مهم تمدن سازی استماع به معنای شنیدن است، اظهار کرد: این سوال پیش می‌آید که مگر مردم ناشنوا هستند؟ پاسخ خیر است، اما استماع غیر از این است که موج صداها به پرده گوش برسد، گاهی انسان می‌شنود ولی استماع حاصل نمی‌شود یعنی این موج‌های صوتی به عقل می‌رسد و عقل هم بررسی می‌کند که کدام یکی از این حرف‌ها درست است، ما گاهی در مباحث خودمان وقتی با یکدیگر بحث می‌کنیم تصور می‌کنیم در حال گفت وگو هستیم ولی غالبا گفت‌وگو نمی‌کنیم، هر دو حرف می‌زنیم یکی با زبان حرف می‌زند و دیگری با مغزش می‌خواهد، پاسخ دهد.
آذرشب یکی از عوامل گوش‌نکردن را منیت دانست و افزود: این منیت‌ها باعث می‌شوند که بگوییم حرف من فقط درست است و حرف دیگری درست نیست پس من باید فقط خودم صحبت کنم، این منیت‌ها که قرآن اسم آن را طاغوت می‌گذارد، در آنجا آمده که ای پیامبر کسانی که توانستند طاغوت زدایی کنند به اینها مژده بده که حرف‌ها را گوش می‌دهند و بهترین را انتخاب می‌کنند: «وَٱلَّذِینَ ٱجْتَنَبُواْ ٱلطَّاغُوتَ أَن یَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوۤاْ إِلَى ٱللَّهِ لَهُمُ ٱلْبُشْرَىٰ فَبَشِّرْ عِبَادِ ٱلَّذِینَ...»
این قاعده کلی است انسانی که در منیتش غرق است گوشش به حرف دیگران شنوا نیست و این یکی از مشکلات جلسات گفت‌وگوهای ما است.
وی درباره اهمیت بحث و گفت‌وگو در جامعه گفت: ما زمانی که صحبت از جلسات آزاداندیشی و گفت‌وگو می‌کنیم، نخست باید طاغوت‌زدایی کنیم و نگوییم فقط حرف من درست است باید حرف بقیه را هم گوش دهیم و ارزیابی کنیم، بنابراین این مساله استماع که یکی از مولفه‌های فرهنگ اسلامی است اگر نباشد، تمدن سازی صورت نمی‌گیرد.
آذرشب دیگر مولفه مهم در بحث از تمدن‌سازی را احیا به شمار آورد وگفت: احیا به معنای زنده شدن است اما این زنده شدن به تعبیر قرآن چیز دیگری است. گاهی افراد زیر خاک مُردند و گاهی روی خاک، یعنی عده‌ای نفس می‌کشند، غذا می‌خورند و می‌خوابند ولی در لاک منیت خود هستند، به تعبیر قرآن اینها در ظلمات زندگی می‌کنند و هدف قرآن نیز این است که بگوید ادیان به این دلیل آمده‌اند تا انسان‌ها را از ظلمات به نور منتقل کنند، ظلمات همان ظلمات منیت‌ها است، انسان چون کرم داخل خاک بلولد و غرایزش را تنها به کار ببرد ولی به هیچ وجه قدرت دیدن نور و حرکت به سمت کمال را نداشته باشد اما اگر چنانچه به سمت نور برود، تکاملش تا بی نهایت ادامه دارد.
وی در ادامه اظهار کرد: پس احیا یکی از مسایل مهم و محوری فرهنگ اسلامی است که منجر به تمدن‌سازی می‌شود، قرآن می‌فرماید که کل اسلام را اگر بخواهی در یک کلمه خلاصه کنی آن کلمه «احیا» است: «الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ..» این احیا همان است که انسان از آرمان‌های کوچکش خارج و به سمت آرمان‌های بزرگ که همان تمدن سازی است، حرکت کند.
آذرشب در پایان تصریح کرد: این مولفه‌ها و مولفه‌های دیگری که تمدن ساز است هرگاه که در فرهنگ ما فعال شود، جامعه به سمت تمدن سازی خواهد رفت و این امر می‌طلبد که کلیه ارگان‌هایی که ادعای فعالیت فرهنگی می‌کنند با هم همکاری کرده و برای فعال کردن عناصر تمدن ساز در فرهنگ ما تلاش کنند، اگر این اتفاق نیافتد فرهنگ ما تمدن ساز نخواهد بود پس ما باید از کارهای سطحی، قشری و گزارشی دور شویم و به سمت واقعیات برویم و ببینیم آیا در جامعه ما احیا و عزت و استماع هست؟ تا پس از آن مشکلات جامعه را در این زمینه‌ها حل کنیم و آنگاه تمدن‌ساز شویم.
