میل به خودسانسوری از پیامدهای تعطیلی رسانه‌هاست / مسوولیت، هزینه آزادی است / آزادی مسوولانه و غیرمسوولانه نداریم

به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانا(داناخبر)، دکتر محمد سلطانی فر در نشست تخصصی آزادی مسوولانه و تعطیلی رسانه ها که امروز(یکشنبه)، در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار شد گفت: متاسفانه در سال های گذشته، تعطیلی رسانه ها نخستین برخورد و اقدام بود؛ که این امر ناامنی را برای رسانه ها به وجود آورده و منجر به افزایش بیکاری در رسانه ها می شود.

وی ادامه داد: میل به خودسانسوری از پیامدهای تعطیلی رسانه‌هاست که این تعطیلی ها باعث می شود که رسانه های مجیزگو رشد کنند و شاهد رفتن مردم به سمت ماهواره ها و رسانه های خارجی باشیم.

رییس مرکز مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها توضیح داد: چنانچه رسانه ای اشتباهی مرتکب می شود باید در ابتدا به آن رسانه فضایی بدهیم که بتواند اشتباهش را جبران کند و در ادامه امکان عذرخواهی را برای یک رسانه فراهم سازیم؛ همچنین باید تحمل دولت ها در قبال رسانه ها بالا برود چراکه تعطیلی رسانه ها، سبب جلب توجه مردم به آنها می شود و بستن رسانه ها باید آخرین راه باشد.

نباید به بی اعتمادی به رسانه ها دامن زد
در ادامه مراسم، دکتر محمدمهدی فرقانی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، افزود: روزنامه نگاری ما حرفه‌ای نیست و ساز و کارهای ما در این بخش هنوز شکل نگرفته و نتیجه این می شود که روزنامه نگار در یک بلاتکلیفی به سر ببرد و هر کسی هرجوری که دلش می خواهد با رسانه ها برخورد کند.

وی ادامه داد: متاسفانه تصور اغلب دولتمردان این بوده که اگر مردم را به رسانه ها بی اعتماد کنند، اعتماد مردم به دولت بالا می‌رود که این کاملا غلط است.

این استاد دانشگاه توضیح داد: تحقیقات میدانی و شخصی من نشان می دهد با توجه به جایگاه رسانه در ایران، اعتماد خاصی میان مردم، رسانه و دولت وجود دارد و هرگاه مردم با دولت رابطه روشنی نداشته اند رابطه آنان با رسانه ها نیز خدشه دار بوده است و باید کاری کنیم که اعتماد مردم به مطبوعات بالا برود.

فرقانی افزود: نباید با رسانه ها به گونه ای برخورد کنیم که احساس شود که آنان به فکر منافع ملی نیستند و نباید به بی اعتمادی به رسانه ها دامن زد.

وی گفت: زمانی که ما صحبت از روزنامه نگاری می کنیم باید بدانیم که در این حرفه، ساختار حرفه ای ارکانی دارد و نباید فکر کنیم که با یک رکن می توان ساختار حرفه ای روزنامه نگاری به وجود آوریم زیرا این ساختار نیازمند شش رکن اصلی است.

عضو هیات دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد: در روزنامه نگاری دو عنصر داریم؛ حقوق روزنامه نگار و مسوولیت های اجتماعی روزنامه نگار. اگر نتوانیم حقوق روزنامه نگار را تامین کنیم نمی توانیم انتظار داشته باشیم که وی از زیر بار مسوولیتش شانه خالی نکند.

فرقانی افزود: در دو حوزه آسیب جدی وجود دارد و اگر همه قانون مطبوعات را بررسی کنید چیزی درباره حقوق روزنامه نگار نمی بینید و تنها درباره حقوق مطبوعات مباحثی مطرح شده است.

دچار سوء‌تدبیر و سوتفاهم در مورد جایگاه تاریخی مطبوعات هستیم
دکتر هادی خانیکی نیز در این مراسم، ارزیابی نادرست از موقعیت مطبوعات در نظام اطلاع‌رسانی کشور را از مشکلات این حوزه دانست و گفت: برخی افراد حکومتی نقش و تاثیر مطبوعات را بیشتر از چیزی که هست می‌بینند و براساس این اشتباه و اشکال بزرگتر از واقعیت تصمیم می‌گیرند.

وی ادامه داد: ما دچار سوء‌تدبیر و سوتفاهم در مورد جایگاه تاریخی مطبوعات هستیم و از سوی دیگر چون مشکل مطبوعات و رسانه را در کشور جدی نمی‌دانیم تلاشی هم برای برطرف کردنش نمی‌کنیم. بخش‌هایی از حکومت دیدگاهی نسبت به مطبوعات دارند که مطبوعات و رسانه‌ها را عامل مخل نظم و تشویش افکار عمومی می‌دانند و همین باعث می‌شود که فکر کنیم سریعترین راه حل بهترین راه‌حل هم است.

ماجراجویی رسانه‌ای و جنجال آفرینی غیرحرفه‌ای است
دکتر امیر محبیان نیز در این نشست گفت: اگر رسانه ها به عنوان یک مجری جریان فکری باشند، هیچ گاه تعطیل نمی شوند. چون مکانیزم نگاه به رسانه فقط فکر است.

وی تاکید کرد: امروز برخورد با رسانه ها یا بسته شدن است یا بازبودن و بنابراین میانه ای دراین بین وجود ندارد که این نیز خود مشکلی بزرگ برای عرصه رسانه و مطبوعات است.

محبیان گفت: به رغم این که اهالی رسانه آموزش می بینند ولی برخی خبرنگاران و مسوولان در رسانه ها تسلط لازم به قواعد و قوانین مطبوعات کشور را ندارند و این خود عاملی برای ضربه خوردن به آن رسانه می شود.

مدیرعامل خبرگزاری آریا افزود: برخی از خبرنگاران گمان می‌کنند به خاطر مشهور شدن و چهره شدن باید وارد همه بحث ها و خبرها شوند و به عبارتی جنجال آفرینی کنند که این مساله نیز باعث ضربه خوردن به مطبوعات می شوند. چراکه، ماجراجویی رسانه‌ای و جنجال آفرینی غیرحرفه‌ای است.

این فعال رسانه ای همچنین گفت: یک اصطلاح معروف در جهان وجود دارد که همه پذیرفته اند. «مسوولیت، هزینه آزادی است و نمی توان آزادی داشت، مسوولیت نداشت و بالعکس.»

وی با اشاره به مسوولیت رسانه در قبال جامعه گفت: هر فردی مسوولیت در پاسخگویی و در قبال قانون را دارد و طبیعی است اگر کسی بخواهد در چارچوب اجتماعی زندگی کند، بی شک باید پاسخگوی قانون و جامعه باشد.

وی در ادامه گفت: اگر نگاهی به مسوولیت های خود داشته باشیم هرکس در مقابل آنها خود را به نوعی مسوول دانسته و در عرصه مطبوعات نیز این گونه است که افراد باید در مقابل جامعه و یا مسوولان پاسخگو باشند و لذا نکته آخر باید تعطیلی و توقیف باشد.

به گفته وی یکی از این نگاه ها آن است که برخی رسانه ها را بنگاه اقتصادی بدانیم، نگاه دیگر آن است که رسانه را بنگاه سیاسی و حزبی بدانیم و سوم این که رسانه را به مثابه یک جریان فکری بدانیم.

محبیان افزود: در بحث نگاه بنگاه اقتصادی می توان با مکانیزم های مختلف اقتصادی اگر رسانه ای مرتکب جرمی شده است از طریق کنترل آگهی ها و بحث پشتیبانی مالی، موضوع را حل کرد.
به اعتقاد وی در نگاه بنگاه سیاسی به مطبوعات نیز تمامی خبرها، تیترها و جمله به جمله مطبوعه به دقت زیر ذره بین قرار داده شود و هرچیزی که در آن منعکس شود، به دید سیاسی می نگرد و این مساله نیز نیاز به راه حل ها و ایجاد زیرساخت های لازم دارد.

اصل بر این است که رسانه را حفظ کنیم
در ادامه الیاس حضرتی ضمن بیان این مطلب که هنوز با برخی از موضوعات تکلیفمان را مشخص نکردیم، گفت: برخی از مسایل و موضوعات را نه می‌توانیم هضم کنیم و نه می توانیم کنار بگذاریم و نتیجه این شده که امروزه متاسفانه کشورما در حوزه مطبوعات در زمره کشورهای عقب مانده هستیم.

وی رشد و توسعه مطبوعات در کشور را در زمره موارد ناخواسته برشمرد و افزود: به همین دلیل هم است که با این موضوع ناخواسته با مدل‌های مختلف برخورد می‌کنیم و به راحتی دنبال بهانه‌ای هستیم که با این موجود ناخواسته برخورد کنیم.

حضرتی افزود: مسوولان باید اصحاب رسانه را در جریان قرار بدهند که منافع ملی، حساسیت‌های استراتژیک و... در یک برهه چیست تا اشتباهات سهوی کمتر شود. در مرحله بعدی باید تذکر داده شود و در نهایت مدیر مسوول و یا فرد خاطی برکنار شود. مگر می‌شود رورزی صدا و سیما را تعطیل کرد به این دلیل که شخصی خط قرمزها را نادیده گرفته است؟

وی ادامه داد: اگر دنبال بهانه‌ هستیم که عارضه‌ای ناخواسته را تعطیل کنیم بحث دیگری دارد وگرنه اصل بر این است که رسانه را حفظ کنیم.


توقیف مطبوعات بیش از آنکه نشانه ضعف مطبوعات باشد، نشاندهنده ضعف مدیریتی حکومت است
دکتر حسن نمکدوست تهرانی نیز ضمن بیان این مطلب که در سی و چند ساله گذشته هیچ‌گاه جسارت اینکه یکی از معضلات اصلی کشور یعنی تعطیلی و توقیف مطبوعات، مطرح شود وجود نداشته، افزود: توقیف کماکان مطبوعات در این 35 سال بیش از آنکه نشانه ضعف مطبوعات باشد، نشاندهنده ضعف مدیریتی است.

وی ادامه داد: ساختار رسانه‌ای کشور، اساسا حکومتی است. فراگیرترین رسانه یعنی صداوسیما، به علاوه بازار اصلی تبلیغات رسانه کشور و همچنین مصرف کننده اصلی رسانه ها، حکومت است. بنابراین دعوایی هم اگر وجود دارد، دعوای بخشی از حاکمیت با بخش دیگری از حاکمیت است و در این بین فقط آزادی رسانه‌ها تباه می‌شود.

نمکدوست در ادامه تاکید کرد: کی و کجا دولت به مسوولیت خودش در برابر رسانه‌ها عمل کرده؟ یارانه دادن به مطبوعات که مسوولیت نیست. باید ببینیم کجا و چگونه زمینه توسعه مطبوعات رعایت شده است؟ مسوولیت 35 سال توقیف با کیست؟ دستاورد این اقدامات چه بوده و چه مساله‌ای را حل کرده است؟ اگر این اقدامات واقعا نتیجه‌ای ندارد پس باید کاری کرد.

این استاد دانشگاه ضمن بیان این مطلب که حکومت، مطبوعات را به مثابه شیپور و بلندگو تلقی می‌کند، گفت: واقعیت این است که مطبوعات بلندگو نیستند بلکه ابزار بوجود آورنده و محصول و شاخص مسوولیت و آزادی به شمار می روند.

نمکدوست در پایان اضافه کرد: یکی از نسبت‌های روشن، نسبت آزادی مطبوعات و امنیت ملی است. هرکجا که مطبوعات توانمند هستند امنیت اجتماعی و ملی بیشتری وجود دارد و بالعکس.

دولت وظیفه دارد از مطبوعات حمایت کند
در ادامه این نشست دکتر امیدعلی مسعودی در جواب به صحبت‌های دکتر نمکدوست گفت: در کشورهایی هم که دم از آزادی می‌زنند وقتی سراغ پشت صحنه مطبوعات می‌رویم، می‌بینیم در اختیار حکومت‌هاست. بنابراین به جز این بخش با بخش اعظم صحبت‌های دکتر نمکدوست موافق هستم.

وی در ادامه مشکلات این حوزه را نبود تعریف درست و مناسب از حرفه خبرنگاری دانست و افزود: دولت وظیفه دارد از مطبوعات حمایت کند و این حمایت به این معنا نیست که مطبوعات دولتی است. همچنین اشکالات متعددی در نظام مجازات مطبوعات وجود دارد که باید بررسی شود.

رسانه آزاد است و آزادی آن هم آزادی بیان است

مجید رضائیان از دیگر سخنرانان این مراسم بود که ضمن بیان این مطلب که اساسا رسانه یک تعریف بیشتر ندارد و همان آزادی بیان است، گفت: آزادی، آزادی است و نه مسوولانه دارد و نه غیر مسوولانه؛ رسانه آزاد است و آزادی آن هم آزادی بیان است. اضافه کردن واژه‌ای به واژه دیگر نشاندهنده این است که موضوع به درستی در ذهن ما جا نیفتاده است.

وی ادامه داد: اخلاق حرفه ای چیزی است که تحت عنوان مسوولانه به آزادی اضافه کرده‌ایم که ابدا صحیح نیست.

رضائیان در ادامه در رابطه با چالش تعطیلی رسانه‌ها گفت: یکی از چالش‌ها چالش حقوقی است که در طول این 35 سال روشن نکردیم که چه قانونی برای فعالیت رسانه داریم یعنی به استاندارد سازی رسانه‌ای نرسیدیم و نظام حقوقی مشخصی در این حوره نداریم.

براساس این گزارش، سید فرید قاسمی و سید محمود دعایی از دیگر میهمانان این نشست بودند.