مهندس مسعود عتیقی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری دانا(داناخبر)، اظهار کرد: تقویم خورشیدی فعلی برگرفته از زحمات پیشینیان است که با دقت علمی بسیار نسبت به محاسبات و کبیسه گیری ها تنظیم شده است. این تقویم که به تقویم جلالی معروف است در زمان سلطنت ملک شاه سلجوقی و با فرمان خواجه نظام‌الملک تنظیم شده است.
وی افزود: از 11 فروردین سال 1304خورشیدی در مجلس شورای ملی وقت مقرر شد که تقویم کشورمان ایران بر مبنای هجری خورشیدی قرار بگیرد که علی رغم وجود تفاوت هایی با تقویم جلالی اما برمبنای گردش کامل خورشید بر روی کره آسمان محاسبه می شود.
عتیقی در ادامه با اشاره به تعریف سال اعتدالی اظهار کرد: سال اعتدالی از 2 بار منطبق شدن مرکز دایره خورشید بر نقطه اعتدال بهاری ایجاد می شود که منظور از سال در تقویم ها همین گردش ظاهری خورشید است و مقدار آن برابر 356 .242 شبانه روز خورشیدی است .
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران همچنین گفت: نقطه اعتدال بهاری به محل تقاطع دایره البروج که همان مدار ظاهری خورشید بر روی کره آسمان است و استوای آسمان که از امتداد استوای زمین و ترسیم آن بر روی کره آسمان حاصل می شود. زاویه بین این 2 مدار 23.5 درجه است.
وی گفت: در روز اول حمل( فروردین) که روز اعتدال بهاری است، دقیقا آفتاب به خط استوا می‌تابد و مدت شبانه‌روز با هم برابرند، سپس زمین در عرض سه‌ماه رو به جنوب متمایل می‌شود، به بیانی دیگر خورشید هر روز بالا و بالاتر می‌آید و ارتفاع آن در لحظه ظهر بیشتر و بیشتر می شود.
دایره آبی استوای آسمان و دایره زرد مسیر ظاهری حرکت خورشید(دایره البروج) را نشان می‌دهد. نقطه برخورد این دو، اعتدال بهاری یا اعتدال پاییزی است.
وی تصریح کرد: ویژگی تقویم خورشیدی به جز محاسبات دقیقی که دارد، دقت در بحث کبیسه گیری هاست(کبیسه به اضافه شدن یک روز به طول سال خورشیدی گفته می شود.)،به این ترتیب که هر 4 و یا 5 سال یک بار اسفند ماه که 29 روزاست، 30 روزه به حساب می آید.
عتیقی ادامه داد: مبنای ایجاد کبیسه آن است که هرگاه لحظه تحویل سال از ساعت 12 ظهر سيصد و شصت و پنجمين روز سال تا 12 ظهر سيصد و شصت و ششمين روز سال باشد سال عادی تمام شده است و سيصد و شصت و ششمين روز نوروز است و هرگاه لحظه تحویل سال بعد از ساعت 12ظهر سيصد و شصت و ششمين روز سال باشد آن سال کبیسه بوده و روز بعد از سيصد و شصت و ششمين روز به عنوان نوروز و اوال سال جدید در نظر گرفته می شود.
وی افزود: هرسال لحظه تحویل سال حدود 6 ساعت جلو می رود که به این ترتیب سال 96 سال کبیسه است.
رُند بودن اعداد برای لحظه تحویل سال دلیلی بر دقت محاسبات نیست
عتیقی در مورد لحظه تحویل سال 1393 خورشیدی گفت: ساعت 20 و 27 دقیقه و 7 ثانیه سال 93 تحویل می شود و برخی شایعات مبنی بر اینکه ساعت 20:20:20 لحظه تحویل سال است مبنای علمی ندارد و صرف یک رُند سازی عدد تحویل سال است.
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران تصریح کرد: نباید این گونه تصور کرد که رُند بودن اعداد برای لحظه تحویل سال دلیلی بر دقت محاسبات است، اتفاقا عدد غیر رُند نشان می دهد که با چه دقت و ظرافتی محاسبات انجام شده است.
عتیقی در مورد اتفاقات آسمان در لحظه تحویل سال، گفت: به علت حرکت تقویمی که همان تغییر راستای محور زمین طی 25 هزار و 800 سال است، نقاط اعتدالین که یکی اعتدال بهاری و دیگری اهتدال پاییزی است در جهت عقربه های ساعت در کره آسمان جابجا می شود و به همین دلیل سال اعتدالی از سال غیر اعتدالی که مقدار آن برابر 365.256 شبانه روز است کوتاه تر می شود، بنابراین موقعیت خورشید بر روی کره آسمان در آغاز نوروز اول برج حمل(بره) نیست و شاید بیش از 2000هزار سال باید به عقب بر گردیم تا نقطه اعتدال را بتوان در ابتدای برج بره تجسم کرد و حدود 24 هزار سال دیگر نقطه اعتدال بهاری به اول برج بره منطبق می شود.
وی افزود: در اصل هنگام تحویل سال 93 موقعیت خورشید در کوه آسمان ابتدای مرز صورت فلکی حوت خواهد بود.
زمانی که نوروز اول پاییز بود
عتیقی در مورد زمان نوروز در گذشته های سرزمین ایران گفت: آنچه که از آثار گذشتگان استنباط می شود این است که تا قبل از هخامنشیان مبنای آغاز سال اول مهر و ابتدای پاییز بوده که شاید دلیل آن به شغل اکثریت مردم که کشاورزی بوده برمی گردد، یعنی مردم در پایان تابستان و فصل دِرو محصولات خود را عرضه می کردند و با فروش آن خود را برای کشت پاییز آماده می کردند.
وی ادامه داد: از حدود 2350 سال پیش به این سو نوروز به ابتدای فروردین و آغاز بهار اطلاق می شود، هرچند که ایرانیان باستان جشن های مختلفی را به بهانه های مختلف در فصول مختلف سال برگزار می کردند.
غربی ها هر 3 هزار سال یک روز کم می آوردند و شرقی ها هر 10 میلیون سال
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران در مورد دقت تقویم خورشیدی گفت: در مقایسه تقویم خورشیدی که بر مبنای هجرت پیامبر از مکه به مدینه است با تقویم میلادی که آن هم اتفاقا مبنای خورشیدی دارد این گونه می توان گفت که اگر حدود هر 3 هزار سال یک شبانه روز در تقویم میلادی علی رغم وجود کبیسه گیری ها، کسر شبانه روز داشته باشند این میزان یعنی کسر شبانه روز در تقویم خورشیدی هر 10 میلیون سال است. به معنی ساده تر غربی ها هر 3 هزار سال یک روز کم می آوردند و شرقی ها هر 10 میلیون سال .
عتیقی در پایان تصریح کرد: آنچه مسلم است تمامی مطالعات و محاسبات محققان ایرانی- اسلامی حکایت از دقت بالا و بازنگری های اسلامی در مبنای محاسبات است.
