توصیه محققان به کشاورزان:
تحقیقات در موسسه تحقیقات گیاه پزشکی نشان می دهد بقایای گیاهان در مزارع مانند مالچ (پوشش)عمل می کند و مانع جوانه زنی علف های هرز می شود و این روش موجب کاهش مصرف سموم شیمیایی برای مقابله با علف های هرز شده در نتیجه محصولی سالم تر و دوستدار محیط زیست تولید می شود.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر) حسین نجفی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی و مدیر پروژه «میزان اثرگذاری مدیریت بقایای گندم بر جمعیت علف های هرز در تناوب گندم – چغندرقند» در گفت و گو با ایرنا گفت: استفاده از سموم شیمیایی رایج ترین روش مقابله با علف های هرز در مزارع است که عوارض زیست محیطی و بهداشتی زیادی به همراه دارد.وی افزود: از این رو با هدف کاهش مصرف سموم شیمیایی و مقابله سالم با علف های هرز پروژه ˈمیزان اثرگذاری مدیریت بقایای گندم بر جمعیت علف های هرز در تناوب گندم - چغندرقند در موسسه تحقیقات گیاه پزشکی تعریف شد که دراین پروژه آزمایش های مختلف برای ارایه بهترین روش مقابله با علف های هرز در مزارع انجام شد.
نجفی اظهار کرد: تحقیقات این پروژه نشان می دهد ماندگاری بقایای گیاهان در مزارع مانع جوانه زنی علف های هرز و در نتیجه به مرور زمان موجب کاهش آن می شود.
ایران نخستین کشور دنیاست که در آن کشاورزی و زراعت آغاز شده است، تقریبا یک سوم زمین های ایران قابلیت کشاورزی دارند اما به دلیل خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی، در بیشتر زمین های قابل کشت در ایران کشت و زرعی انجام نمی شود.
فقط 12 درصد از وسعت ایران تحت عملیات کشاورزی است که شامل باغ ها، تاکستان ها و زمین های قابل کشت است اما کمتر از یک سوم از زمین های قابل کشت تحت آبیاری بوده و بقیه تحت کشاورزی خشک است. شمال و شمال غرب ایران دارای خاک حاصلخیزی هستند.
بر اساس گزارش های کارشناسان، میزان مصرف سموم شیمیایی کشاورزی در ایران بیش از حد استاندارد جهانی است که این مساله مشکلاتی برای محصولات تولید شده در قالب باقیمانده سموم به وجود آورده است بنابراین کاهش مصرف سموم شیمیایی یکی از برنامه های اصلی بخش کشاورزی کشور است.
وی گفت: نظام کشاورزی حفاظتی در کشور در حال توسعه است بنابراین ارزیابی آن از جنبه های مختلف لازم و ضروری است که یکی از ابعاد ارزیابی آن تغییر جمعیت علف های هرز و مدیریت آن در نظام کشاورزی حفاظتی است زیرا در نظام های خاک ورزی حفاظتی، مدیریت علف های هرز با سیستم های رایج و مرسوم ( استفاده از سموم شیمیایی ) در کشور متفاوت است.
وی افزود: برای بررسی این موضوع پروژه ای در موسسه تحقیقات گیاه پزشکی تعریف شد و بر این اساس وضعیت جمعیت علف های هرز در نظام های خاک ورزی حفا ظتی و نظام رایج و مدیریت آنها مورد بررسی قرار گرفت.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی گفت: در نظام خاک ورزی حفاظتی معمولا بقایای گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد به این معنا که این بقایا در مزارع بر روی زمین می ماند و به نوعی از جوانه زنی علف های هرز جلوگیری می کند.
وی ادامه داد: اما با توجه به اینکه بقایای گیاهی مانند کاه و کلش گندم برای کشاورز سود اقتصادی به همراه دارد و با فروش آن درآمدی کسب می کند، از این رو شاید کشاورزان در به جا گذاشتن این بقایا در مزارع رغبتی نداشته باشند بنابراین در بخش دیگری از پروژه میزان و زمان ماندگاری بقایای گیاهی در مزارع در دو روش نظام خاک ورزی حفاظتی و مرسوم را مورد بررسی قرار دادیم تا جوابی هم برای کشاورزان داشته باشیم.
نجفی ادامه داد: نتایج آزمایش ها نشان داد جمعیت علف های هرز در نظام های خاک ورزی حفاظتی بیشتر از روش رایج است این طبیعی است زیرا در روش نظام های خاک ورزی حفاظتی بعد از 4 تا 5 سال جمعیت علف های هرز آنها کاهش می یابد و به طور معمول در سال های اول و دوم افزایش جمعیت علف های هرز را داریم اما وقتی مقدار بقایای گندم ( گیاه آزمایشی این پروژه ) را در مزارع اضافه کردیم مانع جوانه زنی علف های هرز شد.
وی افزود: مقدار بقایا بین 3 تا 5 تن در هکتار تفاوت معنا داری نداشت، وقتی تفاوت معنا دار نباشد به جای 5تن می توان از 3 تن باقیمانده گیاهان استفاده کرد و کشاورز می تواند بقیه بقایا را به فروش برساند.
نجفی گفت: توصیه ما بر مبنای جواب این پروژه این است که اگر خاک ورزی حفاظتی مورد استفاده قرار گیرد حداقل 3 تن بقایای گندم در هکتار را باید در سطح زمین داشته باشیم که بتواند از جوانه زنی بذر علف های هرز جلوگیری کند تا به تدریج در سال های بعد جمعیت علف های هرز کمتر شود.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی افزود: بر اساس نتایج این آزمایش اگر بخواهیم نظام های کشاورزی حفاظتی را توسعه دهیم باید حتما از مقدار بقایای کافی استفاده شود، دراین آزمایش برای کاهش جوانه زنی علف های هرز 3 تن در هکتار جواب داد.
وی اظهار کرد: بقایای گیاهان بر روی زمین مانند مالچ ( پوشش ) عمل می کند و سطح زمین را می پوشاند و مانع رسیدن نور می شود و همچنین تاثیراتی بر روی حرارت، رطوبت خاک، مواد غذایی و دمای خاک به جا می گذارد که این تاثیرات مانع جوانه زنی بذر علف های هرز می شود.
نجفی به جنبه اقتصادی این روند اشاره کرد و گفت: وقتی مدیریت علف های هرز حذف شود جنبه اقتصادی آن توجیه پذیر می شود، کشاورز به پولی که به صورت آنی از فروش بقایای محصولات خود به دست می آورد نگاه می کند در حالی که به این مساله که باید برای مدیریت علف های هرز سموم کشاورزی را به قیمت گزاف خریداری کند توجهی ندارد. یارانه سموم شیمیایی حذف شده است از این رو بسیار گران هستند.
وی با بیان اینکه بحث اقتصادی این مساله را می توان از چند جهت توجیه کرد گفت: بقایای گیاهی مقدار ماده آلی خاک را افزایش می دهد از این رو موجب بالا رفتن عملکرد و محصول دهی بیشتر می شود بنابراین درآمد بیشتری عاید کشاورز خواهد شد.
نجفی افزود: همچنین زمانی که مدیریت علف های هرز کمتر می شود پول کمتری برای مقابله با آن هزینه می شود و دیگر اینکه با مصرف بقایای گیاهان استفاده از علف کش ها کمتر می شود بنابراین بحث آلودگی های زیست محیطی که هزینه های زیادی را به نظام سلامت وارد می کند نخواهیم داشت.
وی تاکید کرد: اگر کشاورز تمام این موارد را مورد توجه قرار دهد می بیند که صرفه اقتصادی و سودمندی آن بسیار زیاد است و در طولانی مدت به نفع کشاورز خواهد بود.
