چراغی که به خانه رواست...

گروه دانش خبرگزاری دانا: نخستین دوره جایزه علمی و فناوری مصطفی(ص)، هشتم دی ماه امسال با انتخاب 4 دانشمند و پژوهشگر مسلمان به کار خود پایان خواهد داد. جایزه ای که مهم ترین شاخصه آن، مبلغ بسیار گزاف 500 هزار دلاری است که به 4 نفر در 4 رشته «علوم و فناوری نانو»، «علوم و فناوری زیستی و پزشکی»، «علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «طرح برتر دانشمند مسلمان» تعلق خواهد گرفت.

هرچند که برگزاری جوایزی از این دست در حوزه علم و فناوری، بسیار مثبت و کارساز است و در شکوفایی علمی و اقتصادی جوامع مختلف، نقش بسزایی دارد، اما بی تردید، اعتبار یک جایزه علمی به میزان ارزش مالی آن نیست بلکه پارامترهای دیگری هم در این بین، نقش آفرینند. کمااینکه مبلغ جایزه فیلدز به عنوان معتبرترین جایزه جهان در رشته ریاضیات که از آن به عنوان «نوبل ریاضی» هم یاد می شود، 15000 دلار کانادا است. جایزه ای که امسال برای اولین بار به یک دانشمند ایرانی اهدا شد و افتخاری که از بابت موفقیت «دکتر مریم میرزاخانی» نصیب جامعه علمی و ریاضی کشورمان شد هم با میلیون ها دلار پول، قابل مقایسه نیست.

اما گذشته از بحث اعتبار جایزه های علمی، پاسخ به این پرسش اساسی در مورد جایزه مصطفی (ص)، می تواند بسیار راهگشا و سازنده باشد که آیا به راستی، صرف هزینه ای بیش از 2 میلیون دلار (شامل 2 میلیون دلار مبلغ جایزه و هزینه های اجرایی برگزاری آن) بهترین و موثرترین راه برای توسعه دانش و فناوری در کشور ما و دیگر ممالک اسلامی است؟

همانطور که همگان می دانند، کشور ما به دلیل تنگناهای اقتصادی حاصل از تحریم ها و مشکلات دیگر، توان لازم برای سرمایه گذاری مطلوب در بخش پژوهش و نوآوری های علمی را نداشته است و پژوهشگران و دانشمندان و دانشگاهیان کشور با وجود بهره مندی از دانش کافی و استعداد و ظرفیت خدادادی، با کمبودهای زیادی در بحث پژوهش مواجه اند که این موضوع سبب کندشدن روند شتاب پیشرفت علمی ایران می شود. در این شرایط تزریق چنین سرمایه ای به بخش اعتبارات پژوهشی کشور، می تواند به مراتب موثرتر از اهدای یک جایزه آن هم در سطح بین المللی، برای توسعه علمی و فناوری سرزمین عزیزمان باشد.
 
چندی پیش، دکتر محمدعلی دهقان؛ رییس انجمن ریاضی ایران با اعلام اینکه در در کنگره امسال ریاضیات جهان ، رتبه ایران از 3 به 4 ارتقا پیدا کرد که دستاورد بزرگی برای جامعه ریاضی کشور محسوب می شود، از ناتوانی این انجمن در تامین مبلغ 5428 یورو برای پرداخت حق عضویت در اتحادیه بین المللی ریاضیات خبر داد و گفت: با توجه به آخرین مهلتی که برای پرداخت حق عضویت مربوط به سال 2013 به ما داده بودند و با وجود مکاتبات صورت گرفته با نهادهای مختلف جهت تامین این مبلغ، سرانجام از جیب اعضای انجمن مبلغ 5428 یورو را پرداخت کردیم تا از تعلیق عضویت ایران در این اتحادیه جلوگیری کنیم.

البته این تنها نمونه ای از خروارها مشکل اقتصاد پژوهش در کشور ماست و چنانچه پای درد دل مدیران پژوهشگاه ها، انجمن های علمی و مراکز تحقیقاتی بنشینیم، حکایت های بسیاری در این ارتباط برای گفتن دارند که برای ثبت آن، مثنوی هفتاد من کاغذ هم جوابگو نیست.

حال در چنین شرایطی، آیا شایسته تر نیست که به جای تامین هزینه های سنگین برای چنین جوایزی که در خوش بینانه ترین حالت می تواند باعث کسب وجهه ای مثبت برای کشور شود، این پول را به انجمن های علمی، پژوهشگاه ها و مراکز تحقیقاتی اختصاص دهیم که از دل همین مراکز، امثال دکتر مریم میرزاخانی سر برآورده اند و باعث افتخار ایران و ایرانی شده اند؟ قطعا پاسخ به این پرسش چندان دشوار نیست که از قدیم گفته اند: «چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است».