مسکن‌ها یکی از پرطرفدارترین داروهایی هستند که خودسرانه و بدون تجویز پزشک برای هر نوع درد و در هر سن و سالی مصرف می‌شوند. خوردن قرص‌های رنگارنگ با اسم‌های مختلف دیگر برای ما ایرانی‌ها تبدیل به یک عادت شده است.
به گزارش گروه سلامت خبرگزاری دانا، این عادت باعث شده ایران به دومین مصرف‌کننده دارو در جهان تبدیل شود بطوریکه طبق آمار منتشر شده توسط دیناروند رییس سازمان غذا و دارو، ایرانی‌ها بیش از دو برابر جمعیت‌شان دارو مصرف می‌کنند و از این لحاظ دومین کشور پرمصرف دارو بعد از چین هستیم. هر ایرانی سالانه 340 قرص می خورد
از طرفی سرانه مصرف دارو در ایران 340 قرص است. به عبارت دیگر یک ایرانی هر سال 340 قرص مصرف می‌کند. یعنی به طور متوسط روزانه حدود یک قرص که البته 15 درصد این داروها هم بدون تجویز پزشک مصرف می‌شود.
از سوی دیگر، بر اساس آمارهایی که از سوی وزارت بهداشت منتشر شده است، میانگین تعداد اقلام دارویی در هر نسخه 2/3 است که اگر به 5/2 برسد با میانگین دنیا برابر می‌شود. همچنین شاخص تزریق دارو نیز در 50 درصد نسخه‌هاست که باید به 30 درصد برسد. تجویز داروهای کورتونی هم بسیار بالاست.
مصرف يک ميليارد و 100 ميليون قرص استامينوفن در سال گذشته
بدون اغراق همه ما ايرانيان حداقل يک بار در عمر خود استامينوفن مصرف کرده ایم. اين دارو چند سالي است که به عنوان پر مصرف‌ترين دارو در ايران معرفي مي‌شود.
ايرانيان سال گذشته حدود يک ميليارد و 100 ميليون قرص استامينوفن مصرف کردند. البته، مصرف زیاد این دارو موجب وابستگی بیش از حد به آن، خشکی مجاری تنفسی و مقاوم‌تر شدن سردردها می‌شود.
استامينوفن از بين مسکن‌هاي موجود، به عنوان يک داروی ضددرد کم عارضه در ميان مصرف کنندگان دارو شناخته شده است و در نتيجه اين باور غلط، برخي افراد به صورت خودسرانه و بي‌رويه اين دارو را مصرف مي کنند، در حالي که اين دارو در موارد مصرف با مقاديردرماني نيز ايجاد عارضه کرده و در صورت مصرف بيش از حد و بي‌رويه و نيز خارج از کنترل، عوارض دارو به صورت بارز و برجسته ظهور مي‌کند، لذا مصرف دارو بايد با احتياط و فقط در مواقع نياز صورت گيرد.
رتبه اول کشورمان در مصرف داروهای مسکن
رییس جامعه متخصصان داخلی ایران در گفت و گو با خبرگزاری دانا گفت: داروهایی که در میان ایرانیان با اقبال زیادی رو به رو شده اند، مسکن ها هستند. مسکن ها چند نوعند که در بین آنها مواد مخدر و غیرمخدر وجود دارد. مواد مخدر شامل استروئیدها و غیراستروئیدها می شود.
ایرج خسرونیا افزود: موضوع دیگر این است که، خانم ها به دلیل مسایلی که دارند بیشتر از آقایان این داروهای مسکن را مصرف می کنند. چرا که، در دوره های ماهیانه و به دنبال زمینه های عصبی که برای خانم ها بیشتر اتفاق می افتد، دچار سر درد شده و برای رفع این دردها به مسکن پناه می برند.
وی ادامه داد: برخی از داروها دارای مواد مخدر هستند مثل کدئین که در افراد عادت مصرف ایجاد می کند. به طوری که مواد مخدر علاوه بر این که مسکن هستند، روی سیستم عصبی هم اثر می گذارد و اگر مدت ها مصرف شود، فرد را به خود وابسته می کند. یعنی بیمار به محض این که کوچک ترین دردی حس کند، سراغ این مسکن ها می رود. حتی مواقعی هم که درد ندارد، باز این داروها را مصرف می کند.
خسرونیا تصریح کرد: مصرف سرانه داروهای مسکن در ایران از تمام کشورها بیشتر است که به نظر می رسد کسب رتبه اول کشورمان در این حوزه دلایل واضحی داشته باشد. اولین دلیل این موضوع ارزان بودن قرص های مسکن است به گونه ای که قیمت این داروها از ورقی 300 تومان شروع شده و حداکثر ورقی دوهزار تومان است.
علاوه براین، فروش بدون نسخه این داروها توسط پزشک و در دسترسی آسان به آنها از دیگر مواردی است که مصرف این دارو را تسهیل می کند. البته، عدم آگاهی فرد مصرف کننده از عوارض این داروها و اینکه نمی داند با مصرف خوسرانه قرص های مسکن چه بلایی سر خودش می آور، از دیگر دلایل مصرف بالاست.
رییس جامعه پزشکان داخلی توضیح داد: باید بدانیم اگر سردرد یا دل درد ناشی از سرماخوردگی داریم، می توانیم از یک قرص استامینوفن ساده استفاده کنیم، ولی بیشتر افراد در این مواقع از استامینوفن کدئین استفاده می کنند. در حالی که این قرص اعتیاد آور است. به همین دلیل اصلا توصیه نمی کنیم که شخص خودش دارو را انتخاب کند.
وی ادامه داد: در برخی قرص ها مثل آسپرین و استامینوفن کدئین مخدر وجود دارد و در برخی از داروها هم وجود این ماده در آن ذکر نشده اما در ترکیب آنها مخدر وجود دارد که مصرف کننده ترکیب آن را نمی داند و یا خیالی آسوده آن را مصرف می کند.
همه مسکن ها عوارض دارند؛ حتی آسپیرین
خسرونیا در رابطه با این باور افراد که گمان می کنند برخی از داروهای مسکن مانند استامینوفن و یا آسپرین عوارض کمتری دارند، گفت: همه داروهای مسکن مضرند و عوارض سوء روی سیستم گوارش گذاشته و همچنین، موجب کم خونی، میکروب کبدی شده و عارضه های زیادی برای مخاط معده به وجود می آورند. مسکن هایی که مصرف می شود، باعث از بین رفتن انعقاد خون و حتی خونریزی در مغز و داخل شکم می شود، چون روی پلاکت های بدن اثر منفی گذاشته و از فعالیت های آنها جلوگیری می کند.
این متخصص خاطرنشان می کند: باید در این رابطه از طریق فرهنگ سازی مردم را آگاه کرده و مشکلات مصرف خودسرانه دارو و به ویژه قرص های مسکن را به آنها تذکر داد. از سوی دیگر به نظر می رسد وجود قوانینی در رابطه با فروش بدون نسخه این داروهای مسکن بتواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند. چرا که، خیلی از افراد به دلیل همین سهل انگاری با مسائل پیچیده ای از قبیل بیماری های لاعلاج و انجام جراحی های خاص مواجه می شوند.
قرص های مسکن در زمستان بیشتر مصرف می شود
یک داروساز نیز در این باره گفت: درست است که قیمت داروهای مسکن از دوهزار تومان تجاوز نمی کند اما، این موضوع نمی تواند دلیل مستقیم مصرف بالای قرص های مسکن تلقی شود. در هر حال تا فردی درد نداشته باشد به دنبال دوا نمی رود. موضوع این است که این فرهنگ در میان افراد جا افتاده که دیگر برای بیماری ها و دردهای این چنینی به پزشک مراجعه نمی کنند و خودشان اقدام به مصرف خودسرانه دارو می کنند.
محمد گلشنی بیان کرد: البته، این اقدام خلاف قانون است. چرا که، در علم داروسازی اصطلاحی تحت عنوان OTC وجود دارد که بر اساس آن، 25 قلم دارو می توانند به صورت فروش آزاد به مشتریان عرضه شوند. بر اساس این قانون، همه مسکن ها در زمره فروش آزاد نیستند و فقط آسپرین و استامینوفن ساده هستند که می توانن بدون نسخه در اختیار مصرف کننده قرار بگیرند. اما، بقیه داروها و حتی بروفن و ژلوفن هم باید با نسخه پزشک به فروش برسند. بنابراین، نمی توان گفت در این زمینه خلا قانونی داریم بلکه، به نظر می رسد آنقدر این موضوع عادی شده که همه افراد و داروخانه ها راحت از کنار آن می گذرند.
او تاکید کرد: برخی از این داروها دارای مخدر هستند. به ویژه در مورد آسپرین که باور غلطی است که گمان می کنند مصرف آن بدون خطر است. این در حالی است که در میان قرص های مسکن، بیشترین ماده مخدر در آسپرین وجود دارد. چرا که، به این دارو مخدر اضافه می کنند تا بتوانند اثر آن را بیشتر کنند. به هر حال از آنجا که این مخدر ها موادی مانند تریاک هستند یک حالت آرامش بخش هم دارند و در درازمدت وابستگی ایجاد می کنند.
گلشنی افزود: بیشترین مصرف کننده قرص های مسکن سالمندان هستند که به دلیل مشکلات ناشی از کهولت دردها بیشتر به سراغشان می آید. از سوی دیگر، در زمستان به دلیل بروز دردهای ناشی از سرما مصرف قرص های مسکن بیشتر می شود.
معرفی قرص های مسکن
استامینوفن Acetaminophen یا پاراستامول Paracetamol یک داروی ضد درد و ضد تب است. از استامینوفن در درمان بسیاری از دردها مانند سردرد، دردهای عضلانی، کمردرد و درد دندان استفاده می شود. تاثیر این دارو حدود 12 دقیقه بعد از مصرف خوراکی آن شروع می شود.
استامینوفن یک داروی ضد التهاب نبوده و اثرات ضد التهابی اندکی دارد. مصرف زیاد استامینوفن می تواند موجب آسیب کبد شود و در بعضی کشورها این دارو شایعترین علت آسیب حاد کبدی است. استامینوفن یکی از شایعترین داروهایی است که اوردوز می شود. این دارو بدون نسخه پزشک قابل دسترس است. اثرات ضد درد استامینوفن در حد آسپیرین است در حالیکه اثرات ضد التهابی کمتری دارد.
آسپرین یک مسکن غیرمخدر از دسته سالیسیلات هاست. نام دیگر آن A.S.A بوده و به خاطر خواص ضد درد، ضد التهاب و ضد تب خود مورد استفاده قرار می گیرد. موارد مصرف این دارو شامل انواع دردهای متوسط تا خفیف، تب، بیماریهای التهابی همچون روماتویید آرتریت و کاوازاکی وبعنوان مهار کننده تجمع پلاکتی است است.
معمولا گفته می شود که آسپیرین از بسیاری از بیماری ها پیشگیری می کند اما باید بدانید که در جدیدترین تحقیقات تاکید شده است درمان با آسپرین برای همگان جواب گو نیست. تحقیقات جدیدی که در شماره سوم سال 2010 مجله انجمن پزشکی آمریکا چاپ شده نشان دهنده این است که مصرف روزانه آسپرین ممکن است افراد را بیماری های عروقی مبتلا کند.
ژلوفن فرم ژله‌ای داروی ایبوپروفن است که مشهورترین نام تجاری آن بروفن است. این مسکن ها جزء داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی هستند. ژلوفن در کاهش موقت درد ناشی از سرماخوردگی، دندان درد، درد عضلانی، سردرد (مثل میگرن)، آرتریت روماتوئید، درد قاعدگی و کاهش تب موثر است. مسکن‌های دیگر مانند ایبوپروفن، مفنامیک اسید نیز همانند ژلوفن عمل می‌کنند.
این دسته از داروها می‌توانند ایجاد زخم معده کنند، بنابراین افرادی که دارای مشکل زخم معده هستند از مصرف این داروها باید خودداری کنند. علاوه بر این، مصرف این داروها باید در کوتاه‌مدت صورت گیرد و در بلند مدت نباید از این داروها استفاده کرد.
هر عدد کپسول نوافن دارای 325 میلی گرم استامینوفن، 40 میلی گرم کافیین و 200 میلی گرم ایپوبروفن است. کپسول نوافن به عنوان یک مسکن خوب برای سردرد و بدن درد به شمار می آید اما، مانند تمام داروهای دیگر عوارضی هم دارد. بثورات جلدی، درماتیت آلرژیک، اختلالات خونی و پانکرات از عوارض جانبی پس از مصرف طولانی این دارو هستند.
