به گزارش خبرگزاری دانا از ایسنا، علاوه بر ابهامات و سوالاتی که درباره بیانیه سوییس و نیز آنچه در فکت‌شیت آمریکایی به آن اشاره شده است، اظهارات مقامات آمریکایی بعد از مذاکرات لوزان و برخی مواضع آنها بر شبهات و ابهامات افزوده است.
با این حال همراه با موافقان و مخالفان مذاکرات و بیانیه سوییس، مسوولان و دیپلمات‌های کشورمان در این مدت در مجامع مختلف عمومی و خصوصی در سطوح مختلف حاضر شده و علاوه بر ارایه توضیحات درباره مذاکرات و نتایج آن به برخی ابهامات نیز پاسخ داده‌اند.
از کم و کیف این نشست‌ها و نیت برگزارکنندگان و موافقان و مخالفان مذاکرات هسته‌ای که بگذریم، برگزاری چنین نشست‌هایی موجب شده که تابوی اظهار نظر درباره موضوع هسته‌ای شکسته شده و مذاکرات از سوی دانشجویان، کارشناسان و اساتید دانشگاه مورد نقد قرار گیرد که نشان از افزایش نقدپذیری مسوولان و به ویژه تیم مذاکراتی ایران در دوره جدید دارد.
در همین چارچوب انجمن علوم سیاسی ایران در نشستی با حضور منتقدان و موافقان بیانیه سوییس و نیز دو عضو تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان و در آستانه شروع دور تازه مذاکرات هسته‌ای در وین که قرار است در آن نگارش متن نهایی توافق آغاز شود، به بررسی ابعاد مذاکرات لوزان و آینده پیش روی مذاکره کنندگان پرداخت.
سلیمی: مذاکرات هسته‌ای در تاریخ روابط بین‌الملل کم نظیر است
بحسین سلیمی، رییس دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه مذاکرات هسته‌ای کنش گفتاری جدیدی را در سیاست خارجی ایران ایجاد کرده است گفت: ارائه سخنی که باعث بازنمایی ایران در ذهنیت طرف مقابل می‌شود گشایش‌ها و موفقیت‌های متفاوتی را برای ایران به وجود آورد.
وی در نشستی با عنوان مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی که صبح روز دوشنبه در دانشگاه علامه طباطبایی از سوی انجمن علوم سیاسی برگزار شد گفت: دولتمردان ما در اهداف و جهت گیری‌هایشان در سیاست خارجی تفاوت چندانی ایجاد نشده است بلکه کنش گفتاری متفاوتی ایجاد شده است.
به عنوان کسی که 20 سال است مباحث تاریخ جهان را تدریس می‌کنم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و 1+5 را کم نظیر و منحصر به فرد در تاریخ روابط بین‌الملل می‌دانم. از زمانی که تاریخ روابط بین‌الملل مدرن شکل گرفته است مذاکرات مشابهی به این شکل برگزار نشده است. مذاکراتی که در آن قدرتهای بزرگ زمان در یک سوی میز بدون جنگ و تحول خونین بنشینند و در سوی دیگر کشور ما قرار گیرد.
سلیمی به مذاکرات کنگره وین و یا گفت و گوهای قدرتهای بزرگ پس از جنگ جهانی اول اشاره کرد و گفت: نقاط مشترک و متفاوتی بین مذاکرات مذکور و مذاکرات هسته‌ای وجود دارد. مهمترین نقاط مشترک این است که هر کدام از این مذاکرات در آستانه یک تحول بزرگ در نظام یبن‌الملی اتفاق می‌افتد و قدرتهای بزرگ در یک سوی میز قرار دارند. مهمترین نقطه افتراق این مذاکرات این است که برنده و بازنده‌ای در میان مذاکره کنندگان وجود ندارد و هر دو طرف عزمی برای تحول بنیادین در روابط میان خودشان و در برابر بین‌الملل دارند.
این استاد دانشگاه گفت: اگر بخواهیم در مباحث نظری به واقعیتی اشاره کنیم که به ما نشان دهد بنیان‌های نظام بین‌الملل متحول شده است این مذاکرات یکی از آن نشانه‌هاست.
وی ادامه داد: قاعده بازی در روابط یبن‌الملل در 10 الی 15 سال گذشته به شکلی بود که قدرتهای بزرگ با اتکا به قدرت نظامی‌شان اقداماتی را انجام می‌دادند. اما امروز پشت میز می‌نشینند و بده بستان می‌کنند و این نشان می‌دهد که الگوی رفتاری و قاعده بازی در روابط بین‌الملل در حال دگرگون شدن است.
سلیمی با اشاره به نقد مذاکرات هسته‌ای از سوی منتقدان تصریح کرد: منتقداتی که در ایران موضوع را بررسی می‌کنند با منتقدان آمریکایی متفاوتند. در ایران منتقدان نقدشان فراجناحی و با در نظر گرفتن منافع و امنیت ملی است. در حالی که در آمریکا منتقدان جنگ طلب به دنبال زدن ریشه مذاکرات هستند.
این استاد دانشگاه در رابطه با موفقیت‌های به دست آمده در مذاکرات به دست آمده گفت: اگر راه حل‌های به دست آمده در مذاکرات هسته‌ای را با راه حل‌هایی که در بیانیه تهران با حضور روسای جمهور کشوهای برزیل و ترکیه به دست آمد مقایسه کنیم می‌بینیم که تا چه اندازه در برنامه هسته‌ای‌مان در راه حل‌ها جلو رفته‌ایم.
وی با تاکید بر اصل تقدم تعهدات بین‌المللی و تعهدات داخلی گفت: این اصل نشان می‌دهد اگر چیزی از طریق شورای امنیت و معاهداتی که دولت‌ها امضا می‌کنند به تعهدات بین‌المللی تبدیل شود بر قوانین کشورها مقدم است؛ توجه به این اصل پاسخ بسیاری از سوالات درباره‌ی مساله‌ی هسته‌ای و مذاکرات را به ما می‌دهد.
ایزدی: به بازبینی عمیق مذاکرات هسته‌ای نیاز داریم
فواد ایزدی، یک استاد دانشگاه با اشاره به این که تعداد محدودی از تحریم‌ها در بیانیه سوئیس برداشته می شود، ، گفت: به نظر می‌رسد هدف از طراحی مذاکرات تنها رسیدن به توافق است نه برداشتن تمامی تحریم‌ها.
این استاد دانشگاه در همایش مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی که صبح امروز (دوشنبه) در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی آغاز به کار کرد با اشاره به طرح سنا مبنی بر نظارت بر توافق احتمالی با ایران و تصویب آن در کمیته روابط خارجی سنا، گفت: با تصویب این طرح تیم مذاکرات آمریکا در دادن امتیازات دستش بسته و با محدودیت‌های بیشتری روبرو می‌شود.
وی در ادامه با بیان اینکه از 28 تحریم آمریکا بر اساس بیانیه سوئیس 5 تحریم آن برداشته می‌شود، گفت: در بیانیه سوئیس همان مشکل توافق ژنو دیده می‌شود که در کنار هرگونه تحریم واژه هسته‌ای گنجانده شده است. بر همین اساس برخی تحریم‌های بانکی و نفتی که برای ایران مشکل ایجاد کرده است هنوز باقی می‌ماند. امید داریم که تیم ایران این مسأله را اصلاح کند و تحریم‌های اصلی برداشته شود. زیرا ایران امتیازهای مختلفی به طرف مقابل داده است و در صورت انجام چنین اقداماتی مذاکرات برد- برد می‌شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه تحریم‌های هسته‌ای به بهانه برنامه هسته‌ای ایران ایجاد شده اما هدف‌شان سیاسی بوده است، گفت: آمریکایی که کمک‌های لجستیکی به نیروهای عربستان سعودی می‌کند نمی‌تواند صحبتی در حوزه تروریسم و حقوق بشر داشته باشد. در واقع همه تحریم‌های اعمالی از سوی آمریکا عقبه سیاسی دارد.
وی با اشاره به پیشنهاداتی به تیم مذاکره کننده هسته‌ا ی ایران، گفت: دولت آمریکا باید متعهد شود با تغییرات سیاسی در قوه مجریه و مقننه در صورت پایبندی ایران به تعهداتش تمامی تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند. همچنین زمانی تعهدات ایران الزام‌آور باشد که کنگره به همراه مجلس ایران توافق نهایی را به تصویب برساند.
ایزدی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این که برخی می‌گویند برخی اظهارات طرف مقابل مصرف داخلی دارد، گفت: هر آن چه که مصرف داخلی دارد به معنای غلط نیست و این موضوع درست نیست که اعلام کنیم آن اظهارات حقیقت ندارد.
این استاد دانشگاه در پایان تاکید کرد: ما نیاز به بازبینی عمیق طراحی مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 داریم و باید هدف از مذاکرات برداشتن تمامی تحریم‌ها باشد.
افتخاری: بنیان تحریم‌ها علیه ایران سست شده است
قاسم افتخاری، استاد دانشگاه با حمایت از تیم هسته‌ای ایران گفت: اگر از من بپرسند می‌گویم ما هر چیز که از مذاکرات می‌خواستیم به دست آوردیم و در مقابل هیچ چیز نداده‌ایم.
این استاد دانشگاه در همایش مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی که صبح امروز (دوشنبه) در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، گفت: تکنولوژی هسته‌ای به دو گروه بالادستی و پایین دستی تقسیم می‌شود. در گروه بالادستی هدف از تکنولوژی هسته‌ای دستیابی به سلاح اتمی است اما در تکنولوژی پایین دستی هدف دستیابی به برنامه هسته‌ای غیرنظامی است. در حال حاضر همه کشورها از تکنولوژی هسته‌ای پایین دستی استفاده می‌کنند و روز به روز این تکنولوژی رونق پیدا کرده است.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به تفاهم‌نامه سوئیس، گفت: این تفاهم‌نامه قابل ارزیابی است. اگر طرفدار تکنولوژی بالادستی باشید با این تفاهم‌نامه مخالفت می‌کنید اما اگر طرفدار تکنولوژی پایین دستی باشید از این تفاهم‌نامه حمایت می‌کنید.
افتخاری افزود: اعلام اینکه برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است یک جمله غلط انداز است. باید گفت برنامه هسته‌ای ایران غیرنظامی است. زیرا کشورهای دارای زرادخانه‌های هسته‌ای نیز اعلام می‌کنند برنامه‌شان صلح‌آمیز است.
این استاد دانشگاه با اشاره به دستاوردهای حقوقی بیانیه سوئیس، گفت: دیپلمات‌های ما مسأله هسته‌ای ایران را به نحوی حل کرده‌اند که طرف مقابل حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخت. این به رسمیت شناختن پیامدهای حقوقی بسیاری برای ما به همراه دارد. در درجه اول باعث سست شدن و باطل شدن آن شش قطعنامه شورای امنیت می‌شود. زیرا در هر شش قطعنامه شورای امنیت از ما خواسته بود که غنی‌سازی نداشته باشید.
وی خاطرنشان کرد: استفاده از تکنولوژی پایین دستی باعث می‌شود که ایران وارد بازار جهانی رادیواکتیو شود. پیش روی ما کاملاً باز است و این امتیاز بسیار خوبی است و می‌تواند برد اقتصادی بسیار زیادی برای ما داشته باشد. ایران توانسته است موقعیت استثنایی در معاهده ان‌پی‌تی داشته باشد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: بر اساس این تفاهم‌نامه همه تحریم‌هایی که علیه ایران به دلیل غنی‌سازی اورانیوم شده بود برداشته می‌شود. زیرا این تحریم‌ها پیامد مصوبات شورای امنیت است و غربی‌ها با بیان اینکه ما مصوبات شورای امنیت را اجرا می‌کنیم این تحریم‌ها را اعمال کردند.
وی با تأکید بر اینکه بنیان و اساس تحریم‌ها علیه ایران سست شده است، گفت: تأسیسات هسته‌ای ما دست نخورده باقی مانده است. ممکن است برخی کار نکند اما همه تأسیسات پابرجا هستند.
عراقچی: می‌دانیم چگونه مساله اصلی توافق هسته‌ای را حل کنیم
این مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران با بیان این که هنوز هیچ توافقی وجود ندارد گفت: بیانیه لوزان تنها مجموعه‌ای از راه‌حل‌هاست.
سید عباس عراقچی، در این نشست گفت: ما اصولا هنوز هیچ توافقی نداریم. یک توافق در یک مرحله و در دهم تیر ماه و شاید زودتر خواهیم داشت. آن چه که اکنون به آن دست یافته‌ایم بیانیه‌ی مطبوعاتی لوزان است که مجموعه‌ای از راه‌حل‌هاست.
او با تاکید بر این که هنوز هیچ توافقی نداریم گفت: این راه‌حل‌ها شاخص‌های ما در توافق خواهد بود تا به یک راه‌حل برسیم. و بر اساس این راه‌حل‌ها می‌دانیم که چگونه مساله‌ی اصلی را حل کنیم.
عراقچی اضافه کرد: به هر حال دست‌هایی است که می‌خواهند دستیابی به توافق را به هر نحو متوقف کنند. این دست‌ها ممکن است در هر مسیری به کار بیافتد که نمونه آن را در کنگره آمریکا مشاهده کردیم. این اقدام اخیر کنگره نشان داد که این توافق مطلوب کنگره نیست.
این دیپلمات کشورمان در ادامه با اشاره به اظهارات منتقدان در این همایش درباره‌ی بیانیه لوزان گفت: من با شنیدن صدای منتقدان در این همایش و در روزهای گذشته واقعا امیدوار شدم که انتقادات موجود ناشی از دغدغه‌های جدی است. اما برخی از این انتقادات نیز ناشی از نبود اطلاعات کامل است.
این عضو تیم مذاکره کننده هسته‌ای با طرح این پرسش که هدف از مذاکرات هسته‌ای رسیدن به یک توافق و حل مساله هسته‌ای بوده است و لزوما برداشته شدن تحریم‌ها گفت: این که برخی فکر می‌کنند هدف مذاکرات تنها برداشته شدن تحریم‌هاست ناشی از این نگاه است که ما اساسا به خاطر تحریم‌ها به مذاکرات وارد شدیم. در حالی که این نگاه اصلا درست نیست. نگاه ما در تیم هسته‌ای و مقامات دیگر این‌گونه نیست که فکر کنیم تحریم‌ها ما را به مذاکره کشانده است. آن چه باعث شد وارد مذاکره شویم دست پر ما در عرصه سیاسی، فنی و هسته‌ای بوده است.
او ادامه داد: ما می‌خواستیم حق‌مان به آن چه که به‌دست آورده‌ایم مورد شناسایی و احترام قرار گیرد. هدف اول ما این بوده است که در آوردگاه اراده‌ها بین ما و کشورهای غربی اراده خود را به طرف مقابل تحمیل کنیم. اساسا برای 10 سال دعوا بر سر این بود که ما غنی‌سازی انجام بدهیم یا نه. در حالی که NPT این حق را برای ما قائل است و یا حداقل باید بگویم که از نظر ما این حق وجود دارد و علاوه بر این بر اساس حاکمیت ملی‌مان این حق را داریم. ما هیچ وقت به دنبال به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی نبوده‌ایم چرا که ما معتقدیم این حق برای ما وجود دارد بلکه می‌خواستیم به اجرای این حق کشورهای دیگر احترام بگذارند و دست به معارضه و تحریم علیه ما نزنند.
عراقچی گفت: این که آنها 10 سال به ما می‌گفتند غنی‌سازی نکنید و ما این کار را انجام دادیم بحث سر این بوده است که در نهایت چه کسی و کدام طرف زیر بار زور خواهد رفت و ما در این صحنه نشان دادیم که زیر بار زور و سلطه‌پذیری نمی‌رویم. آنها در شش قطعنامه از ما خواستند که غنی‌سازی را تعلیق، فردو و اراک را تعطیل کنیم و پروتکل الحاقی را اجرا کنیم اما همین قدرت‌ها امروز تمامی این فعالیت‌ها را برای ما می‌پذیرند و در نهایت غنی‌سازی را قبول کردند در حالی که برای آنها غنی‌سازی برای ما حرام بود.
عراقچی گفت: آن که در این نبرد عقب‌نشینی کرد طرف غربی بود. ایران توانست از این نبرد از فصل هفت منشور سازمان ملل با غنی‌سازی بیرون بیاید. آن که سیاست غنی‌سازی صفر را کنار گذاشت آنها بودند و باز هم آنها بودند که در نهایت با ملت ایران با کرامت صحبت کردند. آنها به صراحت گفتند اگر ما می‌توانستیم برنامه هسته‌ای ایران را از بین ببریم این کار را می‌کردیم و اجازه نمی‌دادیم یک پیچ و مهره باقی بماند. بنابراین رمز قدرت ما در آینده همین است و سلاح هسته‌ای ما هم همین است.
او با بیان این که خواسته دیگر ما در مذاکرات تصویب برنامه هسته‌ای‌مان بوده است گفت: برنامه هسته‌ای ایران به عنوان تهدید صلح و امنیت بین‌الملل شناخته می‌شود. اما در یک پروسه به یک برنامه محترم از نظر شورای امنیت تبدیل خواهد شد و در آینده کشورهایی که از همکاری با ایران منع می‌شدند با ایران همکاری هسته‌ای خواهند داشت و در یک پروسه 10 تا 15 ساله به کشوری با غنی‌سازی صنعتی و پیشرفته‌ترین ماشین‌ها تبدیل می‌شویم.
وی تاکید کرد: غنی‌سازی ما در نطنز با محدویت 10 ساله ادامه پیدا می‌کند و بعد از این مدت زمانی به حرکت خود به طور عادی ادامه خواهد داد.
این عضو تیم مذاکره کننده با تاکید بر نظر مقام معظم رهبری مبنی بر این که غنی‌سازی ما آینده صنعتی باید داشته باشد تصریح کرد: صحبت ایشان بر مبنای 190 هزار سو بسیار روشن بود و نشان می‌دهد که ما نمی‌خواهیم یک برنامه دکوری داشته باشیم و ضمانت غنی‌سازی صنعتی داشتن تحقیق و توسعه است که در بیانیه لوزان نیز به آن اشاره شد.
او افزود: ما نمی‌خواهیم روی ماشین‌های IR1 متوقف شویم و نباید از این بابت که چرا تعدادی از آنها را از انبارها می‌بریم غصه بخوریم و ناراحت شویم. ماشین IR8 ایده‌آل ما است و همان‌طور که آقای صالحی عنوان کردند این ماشین هفت تا هشت سال دیگر نیاز به تست و آزمایش دارد تا بتوان آن را به طور انبوه تولید کرد. این طراحی سازمان انرژی اتمی است. در یک چشم انداز معقول و پس از ده سال محدودیت‌ها از تولید این نوع ماشین‌ها برداشته می‌شود و تحقیق و توسعه تکمیل می‌شود.
عراقچی تاکید کرد: در فاصله 2 تا 5 سال بعد از برداشته شدن محدودیت‌ها بر غنی‌سازی می‌توانیم به ظرفیت یک میلیون سو برسیم.
معاون ظریف خواسته دیگر ایران در مذاکرات را حفظ راکتور آب سنگین اراک دانست و افزود: مقامات آمریکایی اعلام می‌کردند که اراک را نمی‌پذیرند و حتی حاضر نبودند اسم راکتور آب سنگین اراک را بیاورند. آنها راکتور اراک را سریع‌ترین راه برای رسیدن به بمب اتمی می‌دانند چرا که راکتور اراک با ظرفیت فعلی در سال 10 کیلو پلوتونیوم تولید می‌کند که از نظر آنها می‌تواند سالی یک بمب تولید شود. برای همین تاکید داشتند که این راکتور یا از بین برده شود و یا به آب سبک تبدیل شود. اما از آنجایی که نگاه ما به برنامه هسته‌ای‌مان مبتنی بر نگاه بالادستی نیست معتقد بودیم می‌توان با حفظ راکتور اراک تغییراتی در آن ایجاد کرد که نگرانی‌ها را برطرف سازد و دانشمندان توانستند باز طراحی مناسبی از راکتور اراک را ارائه کنند و این یکی از افتخارات ماست.
البته آمریکایی‌ها اول به بازطراحی ارائه شده اصلی ایران ابراز تردید کردند اما بعد از ساعت‌ها مذاکره بالاخره اذعان کردند که طراحی ایران می‌تواند عملیاتی شود. با این حال باز هم به بهانه‌گیری‌های سیاسی‌شان ادامه دادند. چون می‌گفتند نمی‌توانند به کنگره پاسخ دهند اما در نهایت طراحی ایران را پذیرفتند.
عراقچی در ادامه به بحث نظارت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرد و گفت: مهمترین بخش نظارت‌ها مربوط به کد اصلاحی 3.1 ترکیبات فرعی و پروتکل الحاقی و دو سه نکته اضافی‌تر دانست و افزود: در پذیرفتن این نظارت‌ها ما دقت کرده‌ایم تا از آنها سوء استفاده برای اهداف جاسوسی صورت نگیرد. وقتی ما برنامه مخفی نظامی نداریم هر چقدر می‌خواهند بیایند و بازرسی کنند. به شرط آن که از نظارت‌ها سوء استفاده نکنند.
معاون ظریف با اشاره به آن چه که یکی از منتقدان مبنی بر طرح آمریکا برای منزوی کردن ایران در منطقه از طریق مذاکرات عنوان کرد گفت: باید دید آمریکا برای پیاده کردن طرحش از مذاکرات استفاده کرده است یا تحریم‌ها؟ معتقدم تحریم‌ها علیه ایران بخشی از استراتژی آمریکا در منزوی کردن ایران در منطقه هستند و می‌خواهند با بستن وزنه‌های سنگین به دست و پای ایران او را منزوی کنند و نباید ما اجازه می‌دادیم تحریم‌ها برقرار شود یا ادامه پیدا کنند. مذاکراتی که زمینه تحریم و قطعنامه جدید برای ایران را فراهم کرد و مشروعیت داد نباید شکل می‌گرفت.
عراقچی با بیان این که دستاوردهای مذاکرات هسته‌ای متعلق به همه ملت است گفت: این دستاوردها به همه دولت‌ها مربوط است و نمی‌توان آنها را جناحی و سیاسی دید. این دستاوردها ناشی از مقاومت مردم در برابر فشارها و تهدیدهاست و همین طور تلاش کسانی که با توانایی‌های دفاعی خود دشمن را از ادامه تهدید و تحریم ناامید کردند و در صحنه عمل برنامه هسته‌ای ما را تثبیت ساختند و حتما همه این‌ها تحت رهبری آگاهانه مقام معظم رهبری صورت گرفته است.
جمشیدی: بر اساس بیانیه لوزان تحریم‌ها جامع و کامل برداشته نمی‌شود
محمد جمشیدی،یک استاد دانشگاه تهران با اشاره به سیاست راهبردی آمریکا در منطقه گفت: آمریکا در این چارچوب به دنبال منزوی کردن ایران در منطقه است تا در شکل‌دهی به نظم جدید منطقه‌ای، ایران کشوری فعال و نقش آفرین نباشد و باید مذاکرات هسته‌ای را در این چارچوب بررسی کرد.
این استاد دانشگاه تهران صبح دوشنبه در نشست یک روزه با عنوان "مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی" که در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد گفت: بر اساس سند راهبردی دفاعی 2014 آمریکا، این کشور به دنبال انتقال به سمت یک نظم جدید در منطقه است که لزوما مسالمت‌آمیز نیست و می‌تواند همراه با خشونت باشد و این وضعیت یک نسل طول می‌کشد.
او با بیان این که به هر دلیلی ایران در فضایی وارد مذاکرات شده است که مبنای آن دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در نظر گرفته شده است، افزود: یکی از مشکلات اساسی این است که در مذاکرات به جای NPT موضوع فرار (گریز) هسته‌ای مبنا قرار گرفته شده است در حالی که فرار هسته‌ای یک عبارت فرضی و بی‌معنا است و این مساله ماهیت برنامه هسته‌ای ما را در نهایت به سمت انحراف از مسیر صلح‌آمیز نشان می‌دهد. علاوه بر این قرار گرفتن این مذاکرات بر این مبنا غیرحقوقی است چرا که در NPT چنین چیزی وجود ندارد و اساسا منطقی غیراستراتژیک دارد.
جمشیدی افزود: وقتی می‌خواهید سلاح هسته‌ای بسازید یعنی به دنبال قدرت بازدارندگی و ضربه دوم هستیم اما منطق فرار هسته‌ای به شما می‌گوید که تنها به دنبال یک بمب هسته‌ای هستید. بنابراین اگر می‌خواهیم در این فضا صحبت کنیم بد نیست مبنا را یک زرادخانه هسته‌ای کوچک قرار دهیم نه دست یافتن به یک بمب هسته‌ای در این صورت می‌توانیم ذخایر اورانیوم غنی شده خود را نیز حفظ کنیم.
وی در ادامه به منطق مصونیت هسته‌ای اشاره کرد و گفت: منطق مصونیت تاسیسات هسته‌ای به ما می‌گوید به پراکندگی و تنوع هسته‌ای باید به گونه‌ای باشد که طرف مقابل نتواند به ما ضربه بزند ولی اگر این منطقه دچار تزلزل شد، اعتبار و احتمال تهدید نظامی را افزایش می‌دهد. تاسیسات فردو منطقه مصونیت ماست و تمرکز غنی‌سازی در فردو امری راهبردی‌تر است.
این استاد دانشگاه در ادامه با انتقاد از زمان‌بندی هر یک از فعالیت‌ها و برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب بیانیه لوزان گفت: این که قرار است برای هر یک از برنامه هسته‌ای ما یک دوره زمانی قرار داده شود به ضرر ماست و بهتر است یک دوره زمانی مشخص بر تمامی برنامه هسته‌ای‌مان قرار گیرد.
جمشیدی همچنین به مذاکره‌کنندگان توصیه کرد که ایران در چارچوب توافق هسته‌ای عضو گروه عرضه‌کنندگان هسته‌ای شود و بتواند تولید و عرضه را در آن‌جا داشته باشد. در این صورت برنامه هسته‌ای ما در آینده منطق فنی خود را خواهد داشت.
او همچنین در رابطه با تحقیق و توسعه گفت: در حالی که در توافق ژنو تحقیق و توسعه در چارچوب محدودیت‌ها قرار نگرفته است اما در توافق لوزان تحقیق و توسعه نیز به دایره محدودیت‌های هسته‌ای ما وارد شده است و معتقدم باید این موضوع به توافق ژنو برگردانده شود. از سویی ما در بیانیه لوزان تنها اجازه تحقیق و توسعه بر روی چهار نوع سانتریفیوژ را پیدا کرده‌ایم و مشخص بود سانتریفیوژهای دیگر که سه مدل هستند مشمول چه اقداماتی خواهند شد. آیا می‌توانیم روی همه مدل‌های سانتریفیوژ تحقیق و توسعه انجام دهیم یا خیر؟ آقای مونیز، وزیر انرژی آمریکا گفته است ایران نمی‌تواند بر روی آبشار کامل نسل‌های جدید سانتریفیوژ کار کند و این صحبت به این معنی است که ما بعد از ده سال محدودیت در غنی‌سازی تازه باید تحقیق و توسعه‌مان را کامل کنیم و این به ضرر ماست.
جمشیدی درباره تحریم‌ها با بیان این که استراتژی آمریکا از نظامی‌محور به اقتصادی‌محور در دوره اوباما تغییر کرده است گفت: طبق بیانیه لوزان و توافق ژنو هدف لغو کلیه تحریم‌ها علیه ایران به صورت جامع است. اما وقتی این هدف می‌خواهد عملیاتی شود در هر یک از بخش‌های مربوط به اروپا، آمریکا، شورای امنیت و تحریم‌های ملی قیدهایی گذاشته می‌شود و به این معنی که ابتدای بیانیه با انتهای آن هم‌خوانی ندارد. بر اساس بیانیه لوزان تحریم‌ها علیه ایران نه به طور جامع برداشته می‌شود و نه کلیه تحریم‌ها قرار است برداشته شود و به نظر من این شیوه نگارش بیانیه به طور متزلزل تحریم‌ها را کاهش داده است و قابل اعتماد نیست. معتقدم تحریم‌ها علیه ایران بر اساس قوانین 2012، 2013، 2010 و قانون ایران و سوریه و قانون 1996 ایران و لیبی باید برداشته شود.
جمشیدی در رابطه با قطعنامه جدید شورای امنیت که بر اساس فصل هفت منشور سازمان ملل صادر می‌شود گفت: یکی از تهدیدهای بزرگ همین جا رخ می‌دهد. ایران برای آزمایش موشک شهاب 3 قطعنامه‌ای نگرفته است و قطعنامه‌هایی که صادر شده مرتبط با موضوع هسته‌ای اعلام شده است و توصیه می کنم واژه "مرتبط با هسته‌ای" کاملا در قطعنامه جدید برداشته شود. چرا که این موضوع می‌تواند هر چیزی را از جمله فعالیت‌های نظامی ایران را به بحث هسته‌ای مرتبط کند. همچنین در قطعنامه جدیدی که می‌خواهد شکل گیرد موضوع خروج ایران از فصل هفت دیده نمی‌شود. یکی از مشکلات و منافع اساسی ما این است که در نهایت و پس از توافق هسته‌ای وضعیت ما چه خواهد شد. آیا پرونده هسته‌ای ایران عادی می‌شود یا خیر؟ چنان که موضوع هم‌چنان ذیل فصل هفت باقی بماند یعنی پرونده هسته‌ای هم‌چنان به طور ویژه باقی می‌ماند.
وی تاکید کرد: کشورهای 1+5 بحث موشکی ما را به دم هسته‌ای ما بسته‌اند. بنابراین اگر ما موشکی بسازیم که قادر باشد سلاح هسته‌ای حمل کند آن فعالیت موشکی‌مان تحریم می‌شود و اگر در این چارچوب دغدغه‌های آنان را رفع کردیم پس هوشمندانه باید رژیم تحریمی در حوزه موشکی و تسهیلاتی نیز برداشته شود و دیگر تحریم نظامی توجیحی ندارد.
موسویان: تا زمانی که امتیاز ندهیم نمی‌توانیم امتیاز بگیریم
سید حسین موسویان گفت: شکاف ایجاد شده در داخل حاکمیت آمریکا استثنایی است.
این عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران با 1+5 با حضور در همایش بررسی مذاکرات لوزان از نگاه علوم سیاسی گفت: خلاصه مذاکرات هسته‌ای در دو امتیاز بزرگی است که ما باید بدهیم و در مقابل 2 امتیاز بزرگ به دست بیاوریم. آن 2 امتیاز بزرگ یکی لغو تحریم‌های مربوط به هسته‌ای است و دیگری به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی اورانیوم و آب سنگین است. این دو امتیاز بزرگ است که ما به دست آورده‌ایم. در مقابل این دو امتیاز ، دو امتیاز به طرف مقابل می‌دهیم. یکی سیستم راستی آزمایی بسیار وسیع و دیگری محدودیت در برنامه هسته‌ای ایران است. تا زمانی که این دو امتیاز را ندهیم نمی‌توانیم به دو امتیاز دیگر دست یابیم.
وی ادامه داد: می‌گویند ما فراتر از معاهده ان‌پی‌تی امتیاز داده‌ایم. من هم قبول دارم اما برای یک بازه زمانی مشخص. مجلس ما معاهده ان‌پی‌تی ، منشور سازمان ملل و عضویت ایران در این سازمان بین‌المللی را تصویب کرده است. بر همین اساس مذاکره کننده ما هر کس باشد مجبور است بر اساس قطعنامه‌های مصوب شورای امنیت سازمان ملل و معاهده ان‌پی‌تی رفتار کند. طبق این روال پروتکل الحاقی الزامی شده است. دسترسی نامحدود الزامی شده است البته این دسترسی تا زمانی است که اعتماد جامعه بین‌المللی حاصل شود.
موسویان در بخش دیگری از اظهاراتش اضافه کرد: بعد از توافق لوزان در سخنرانی باراک اوباما 5 نکته اساسی وجود داشت اول این که رئیس جمهور آمریکا اعتراض کرد که تحریم در برابر غنی سازی اثر معکوس دارد. ایران تسلیم فشار نمی‌شود و سیاست انزوا و فشار آنها را به جایی نمی‌رساند. همچنین اوباما اعلام کرد که ایران بعد از توافق ژنو به تعهداتش عمل کرده و سیاست تعامل در پیش گرفته است.
این دیپلمات کشورمان اضافه کرد: با مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 شکاف‌هایی در جامعه بین‌الملل ایجاد شده است که کم نظیر و استثنایی است که می‌توان به شکاف موجود در داخل حاکمیت آمریکا، شکاف موجود در لابی یهودی، شکاف موجود در داخل حاکیمت اسراییل، شکاف موجود در روابط آمریکا و اسراییل، شکاف موجود میان قدرتهای اروپایی مثل فرانسه با دیگران، شکاف موجود میان اسراییل و کل جهان و شکاف موجود میان اعراب متحد آمریکا و واشنگتن و شکاف موجود میان اعراب اشاره کرد.
وی درباره‌ی هراس و نگرانی اعراب از توافق احتمالی ایران و 1+5 گفت: اعراب به آمریکایی‌ها می‌گویند ایران تحت این همه تحریم و فشار در منطقه نفوذ دارد. اگر تحریم‌ها برداشته شود در این صورت به قدرت اول و بلامنازع منطقه تبدیل می‌شود و سیاست تحریم فرو می‌پاشد.
همچنین در ادامه هادی آجیلی استاد دانشگاه سوالاتی را مبنی بر الزام وجود یک داور بی طرف برای مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 از عراقچی و تخت روانچی پرسید.
همچنین یک استاد دانشگاه ایرانی که در دانشگاه آمریکا تدریس می‌کند گفت: توافق لوزان که هنوز نه به بار است و نه به دار برای اولین بار نشان داد که هر دو طرف از خود انعطاف نشان دادند.
وی درباره عکس‌العمل ایرانیان در داخل و انتقاد از بیانیه لوزان گفت: این عکس‌العمل‌ها برای من جالب است. در داخل ایران این بیانیه به معنای پیروزی در نظر گرفته نمی‌شود بلکه آنرا به معنای یک مصالحه معقول در نظر می‌گیرند. به نظر من این تفاهم به اندازه کافی ارزش خواهد داشت که آینده ایران را در جهت مثبت پیش ببرد.
روانچی: چشم‌مان باز است
یک عضو مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در پاسخ به اظهارات یک استاد دانشگاه منتقد درباره بیانیه لوزان مبنی بر اینکه این بیانیه نه تنها احتمال حمله نظامی علیه ایران را کاهش نمی‌دهد بلکه افزایش می‌دهد، گفت: این اظهارات توهین‌آمیز است.
مجید تخت روانچی در نشست بررسی مذاکرات لوزان از نگاه علوم سیاسی با قدردانی از زحمات تیم هسته‌ای قبلی و گرامیداشت یاد شهدای هسته‌ای، گفت: ما دنبال مخفی‌کاری نیستیم. در این مذاکرات می‌خواهیم تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه برداشته شود.
وی ادامه داد: ما در مذاکرات هسته‌ای در یک فضای بده بستان هستیم. هنر این است که در چارچوب خطوط قرمز با حفظ منافع خود در دستاوردها و خون شهدا بتوانیم به اهداف مورد نظر دست یابیم. این یک مذاکرات برد- برد است.
وی با اشاره به مذاکرات پیش رو اضافه کرد: در طول دو ماه آینده مذاکرات بسیار دشواری در پیش داریم اما هنوز هیچ چییز قطعی نیست. ممکن است در مذاکرات پیش رو طرف مقابل بازی درآورد اما چشمان ما باز است.
تخت روانچی در پاسخ به اظهارات فواد ایزدی مبنی بر اینکه به نظر می‌رسد هدف از مذاکرات تنها دستیابی به توافق است، گفت: واقعاً هدف ما رسیدن به توافق در هر شرایطی نیست. فکر می‌کنم اگر طرف مقابل زیاده‌خواهی نکند می‌توانیم به توافق دست یابیم. همچنین ما از نظرات منتقدان و پیشنهادات آنان قدردانی می‌کنیم. این نقدها و پیشنهادات آموزنده بوده است.
وی در پاسخ به اظهارات ابراهیم متقی استاد دانشگاه درباره اینکه بیانیه لوزان نه تنها احتمال حمله نظامی به ایران را کم نمی‌کند بلکه بیشتر می‌کند، گفت: این اظهارات توهین‌آمیز است. آیا وزیر امور خارجه کشورمان به دنبال توافقی است که احتمال حمله نظامی به کشور را افزایش دهد؟ بیایید یک بار دیگر بیانیه را بخوانیم نه فکت شیت آمریکایی را.
این دیپلمات کشورمان درباره اظهارات برخی مبنی بر اینکه چرا تنها تحریم‌های هسته‌ای لغو می‌شو د و دیگر تحریم‌ها باقی می‌ماند، گفت: ما درباره مذاکرات هسته‌ای گفت‌وگو می‌کنیم و بر همین اساس تمامی تحریم‌های شورای امنیت لغو خواهد شد. ما از ابتدا هم نمی‌خواستیم درباره موضوعات دیگر مانند حقوق بشر صحبت کنیم. طبیعی است که تنها در این مذاکرات تحریم‌های هسته‌ای لغو شود.
وی درباره اظهارات برخی مبنی بر قرار گرفتن ایران در فصل 7 منشور سازمان ملل، گفت: برای اینکه قطعنامه‌های قبلی را لغو کنیم باید قطعنامه‌ای در چارچوب ماده 41 فصل 7 صادر شود. در ماده 41 بحث استفاده از زور مطرح نیست. تصویب این قطعنامه این است که بتوانیم در درجه اول قطعنامه‌های قبلی را لغو کنیم و در درجه دوم این توافق را برای طرف مقابل لازم‌الاجرا کنیم. همچنین عنوان قطعنامه جدید بر خلاف قطعنامه‌های پیشین اجرای برجام خواهد بود.
وی درباره اظهارات یکی از اساتید دانشگاه درباره تحقیق و توسعه در حوزه هسته‌ای، گفت: بعد از توافق نهایی پس از سال دهم مذاکره‌ای درباره تحقیق و توسعه انجام نخواهد شد.
متقی: اگر تحریم‌ها برداشته شود فشارها علیه ایران تصاعدی می‌شود
ابراهیم متقی، استاد دانشگاه با اشاره به شناختش از رفتارهای آمریکا گفت: اگر تحریم‌ها هم برداشته شود در آینده فشار علیه ایران تصاعدی خواهد شد.
این استاد دانشگاه در همایش یک روزه مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی که صبح روز دوشنبه در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، با گرامیداشت یاد شهدای هسته‌ای، گفت: شهدای هسته‌ای قدرت راهبردی ایران بودند و در مظلومیت ایفای نقش کردند و هیچ‌گاه فضای بین‌المللی به شهادت آنها هیچ واکنشی نشان نداد.
این استاد دانشگاه با بیان این که مذاکرات کنونی ایران و 1+5 ادامه مذاکرات پیشین است، گفت: به‌هنگام برگزاری مذاکرات آلماتی اعلام کردم که این مذاکرات تکنیکی نیست و بیشتر سیاست‌های اعلامی بیان می‌شود تا سیاست‌های عملی. در آن زمان جامعه ایرانی در یک هیجانی به سر می‌برد که برخی در آن دوران قطعنامه‌ها را کاغذ پاره پنداشتند. اکنون نیز همانند آن روز برخی فکر می‌کنند که تحریم‌ها برطرف می‌شود.
او ادامه داد: ما بارها در گذشته اعلام کردیم که فردو خط قرمز ماست و درباره این تاسیسات هیچ انعطاف‌پذیری نشان نمی‌دهیم اما امروز فردو را تبدیل به یک آزمایشگاه فیزیک هسته‌ای می‌کنیم که به هیچ وجه مواد شکافت‌پذیر در آن وارد نمی‌شود. پس این چه‌طور آزمایشگاهی است؟ به نظر بنده تنها در این بیانیه نظر آمریکایی‌ها تامین شد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: می‌گویند همین فردا نیز می‌توانیم شیرهای بسته شده را باز کنید اما این موضوع صحت ندارد زیرا ذخایر رفته است اگر قابلیت‌های راهبردی دشمن افزایش پیدا نکند که می‌کند ما در طول دو سال آینده تنها می‌توانیم به وضعیت هجده ماه گذشته دست یابیم.
وی در انتقاد به اظهارات برخی مبنی بر مذاکرات برد - برد در مذاکرات هسته‌ای، گفت: بازی برد - برد در حالی که دو طرف توان و ظرفیت متفاوتی دارند معنی ندارد. بازی در این‌جا مینی ماکس است. تحریم‌ها بر اساس آن چه که ثبت شده و در آمریکا پیگیری می‌شود به هیچ وجه برداشته نخواهد شد. فکر نمی‌کنم در فضای واقعیت این اتفاق بیفتد.
متقی افزود: اگر تحریم‌ها هم برداشته شود بر اساس تجربه‌ای که از رژیم‌های حقوقی آمریکا دارم در آینده فشار علیه ایران تصاعدی خواهد شد. ما در تاریخ روابط بین الملل این وضعیت را نداشته و نداریم پس فشار علیه ایران تصاعدی شده و فشار ناشی از تحریم‌ها به حوزه‌های دیگر انتقال خواهد یافت.
این استاد دانشگاه با اشاره به قرار گرفتن ایران در فصل هفتم منشور سازمان ملل، گفت: بیانیه لوزان نه تنها فضای احتمال حمله نظامی علیه ایران را کاهش نمی‌دهد بلکه افزایش می‌دهد.
مقصودی: توفیق در بحث هسته‌ای وضع طبقه متوسط را بهتر می‌کند
مجتبی مقصودی استاد دانشگاه گفت: گسترش حس امیدواری و نشاط در جامعه ایران و ایجاد آرامش در وضعیت عمومی جامعه و برداشته شدن کابوس جنگ از سر کشور و تحریم‌ها مهمترین اثری است که مذاکرات هسته‌ای تا کنون داشته است.
این استاد دانشگاه در نشست بررسی "مذاکرات هسته‌ای لوزان از دیدگاه علوم سیاسی" به بررسی این مساله از منظر جامعه شناسی پرداخت و گفت: گسترش حس امیدواری و نشاط در جامعه ایران و ایجاد آرامش در وضعیت عمومی جامعه و برداشته شدن کابوس جنگ از سر کشور و تحریم‌ها مهمترین اثری است که مذاکرات هسته‌ای تا کنون داشته است.
او در ادامه گفت: تصمیمات سیاسی در تاریخ ایران همواره نخبه محور بوده است اما در سال‌های اخیر به ویژه در دو سال گذشته تصمیمات در حوزه هسته‌ای مبتنی بر نگاه افکار عمومی پیشرفته است.
مقصودی گفت: ایجاد فضا و ظرفیت‌های گفت‌و‌گویی به ویژه گفت‌و‌گوهای انتقادی، به رسمیت شناخته شدن حقوق ملت برای مشارکت در تصمیم‌گیری‌های حیاتی، رویکرد هم‌دلانه جامعه با تیم مذاکره کننده که به کاهش شکاف میان دولت و ملت کمک می‌کند، واقع بینی، صلح‌جویی و مداراطلبی جامعه سیاسی از جمله رویکردهایی است که مذاکرات هسته‌ای موجب شده است.
این استاد دانشگاه در ادامه رویکرد مثبت جامعه روشنفکری به مذاکرات هسته‌ای و گذار از مذمومیت تاریخی، اجتماعی و سیاسی مذاکرات سیاسی و گریز آگاهانه از تنش‌ها را در راستای تعمیق توسعه سیاسی دانست و گفت: توفیق در بحث هسته‌ای وضعیت بهتری را برای طبقه متوسط کشور ایجاد خواهد کرد.
مقصودی تاکید کرد: توصیه می کنم مسوولان تصمیم گیرنده فضای پس از توافق را مدیریت کنند به شکلی که این احساس ایجاد نشود که فردای توافق همه مشکلات باید رفع شود.
در ادامه این جلسه فواد ایزدی ،استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی گفت: قطعنامه‌های سازمان ملل قرار نیست برداشته شود بلکه آنها در یک قطعنامه جدید تجمیع می‌شود البته در قطعنامه جدید برخی تدابیر محدودساز اضافه می‌شود و قرار است از آن شش قطعنامه قبلی در قطعنامه جدید گلچین کنند.
وی گفت: تحریم‌های اصلی تحریم‌های کنگره آمریکاست و قطعنامه جدید ذیل فصل هفت راسا چوب تحریم‌ها و گزینه نظامی را بالای سر ایران خواهد برد چرا که ما این تحریم‌ها را غیرقانونی می‌دانستیم اما الان خودمان داریم آن را امضا می‌کنیم. معتقدم بیانیه لوزان حمله نظامی به ایران را نه تنها کاهش نداده است بلکه افزایش نداده است.
ایزدی ادامه داد: سیستم حقوقی آمریکا به گونه‌ای است که قانون اساسی در اولویت و قوانین فدرال آن در درجه دوم آن قرار دارد و هر نوع قوانین بین‌المللی که ناقض آن باشد رد می‌شود. بنابراین اگر قانون بین‌المللی فصل هفت داشته باشیم که ناقض قوانین آمریکا باشد می‌توانند یک قانون جدید در کنگره تصویب کنند که آن قطعنامه فصل هفت را لغو کند و در تاریخ آمریکا موردی نداشته‌ایم که قانون داخلی آمریکا به خاطر قانون بین‌المللی نقض شده باشد و اساسا هیچ کشوری نمی‌تواند قوانین خود را به خاطر قوانین بین‌المللی نقض کند.
همچنین قاسم افتخاری، استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی در رابطه با این که آیا کاهش توان هسته‌ای به یک دهم و یا بستن فردو از نظر شما بی‌معنی است؟ گفت: اگرهدف برنامه هسته‌ای ایران نساختن بمب باشد این توافق و بیانیه برای ما خوب است اما اگر هدف غیر از این در سر دارید که به نظر برخی مخالفان چنین نظراتی دارند در آن صورت باید بگویم که بیانیه لوزان تامین کننده چنین هدفی نیست.
