تمام گزینه‌های تهران برای خرید جنگنده از مسکو/اهمیت ورود دانش فنی

به گزارش خبرگزاری دانا از مهر، صنعت هواپیماسازی روسیه از دیرباز خاستگاه طرح های بدیع و گاها عجیب  در صنعت هوانوردی دنیا بوده است. از نمونه هایی مانند بمب افکن های استراتژیک شرکت توپولوف تا جنگنده ی نسل پنجم PAK-FA محصول شرکت سوخو روسیه. آنچه که در بررسی تاریخ هوانوردی روسیه به چشم می خورد این است که روس ها همیشه سعی کرده اند از رقبای غربی خود عقب نمانند.

به تازگی و در آستانه روز ملی صنعت دفاعی وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح اعلام کرد که نیازهای خود را به روسیه اعلام کرده ایم و در بحث جنگنده از آنها خریدهایی خواهیم داشت. همچنین سردار دهقان در برنامه  «نگاه یک» سیما نیز از خرید یک مدل جنگنده از روسیه خبر داد. با توجه به شواهد امر به نظر می رسد که خرید جنگنده از روسیه مراحل پایانی خود را سپری می کند و شاید در آینده ای نزدیک شاهد بوسه چرخ های جنگنده های روسی بر باند پایگاه های هوایی ایران باشیم.

اما در این گزارش می خواهیم با توجه به زیرساخت ها، تهدیدات، شرایط جغرافیایی و سایر عوامل تاثیر گذار نگاهی داشته باشیم بر جنگنده های روسی و گزینه های پیش روی جمهوری اسلامی ایران برای خرید از روسیه. در ابتدا به سراغ دو شرکت بزرگ هواپیما سازی روسیه می رویم؛ سوخو و میگ.

شرکت سوخو در سال ۱۹۳۹ توسط شخصی به نام پاول سوخو پایه گذاری شد، اوایل بنام دفتر طراحی شماره ۵۱ شناخته می شد تا اینکه به شرکت هوافضای سوخو تغییر نام داد. سوخو در حال حاضر بزرگترین شرکت هواپیماسازی روسیه است و خط مقدم نیروی هوایی روسیه را جنگنده های این شرکت تشکیل می دهند. انواع جنگنده های سوخو-۲۲ و ۲۴ و ۲۵ و ۲۷ و ۳۰ و ۳۳ و ۳۴ و ۳۵ و ۳۷ و ۴۷ و جنگنده نسل پنجم سوخو PAK-FA نیز تولید این شرکت هستند. از جمله تولیدات این شرکت که در کشور ما مورد استفاده قرار می گیرند بمب افکن راهبردی سوخو-۲۴ و جنگنده ی سوخو-۲۵ است. اخیرا «نیز جنگنده سوخو-۲۲» نیز مورد بهره برداری قرار گرفته است.

جنگنده سوخو-۳۴

دومین شرکت بزرگ هواپیماسازی روسیه شرکت میکویان گورویچ (میگ) است. شرکت میگ در سال ۱۹۳۹ توسط آرتیوم میکیان و میخایل گورویچ بنیان نهاده شد و پیش‌تر به عنوان دفتر طراحی شماره ۱۵۵ نیز شناخته می‌شده است. نام میگ از ترکیب نام‌های خانوادگی میکویان و گورویچ ساخته شده است. شاخص ترین جنگنده های تولید این شرکت را می توان میگ-۲۱ و ۲۳ و ۲۵ و ۲۹ و ۳۱ و ۳۵ محسوب کرد. که از این شرکت نیز در کشور ما جنگنده میگ-۲۹ در خدمت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است.

نخستین عامل برای خرید جنگنده های نظامی که باید مورد توجه قرار گیرد «وجود زیرساخت های لازم» است. اصلی ترین عنصر این بحث آموزش است. زمانی که یک تکنولوژی یا صنعت وارد می شود می بایست عوامل و اپراتورهای آن آموزش لازم را در جهت بکارگیری آن تکنولوژی فرا گرفته باشند. در بحث جنگنده ها آموزش خلبان، آموزش نیروهای فنی، تجهیزات و تسهیلات فنی برای تعمیر و بازآمد اصلی ترین زیرساخت های لازم است.

ناوگان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تا اواخر دهه  ۶۰ متشکل از جنگنده ها و هواپیماهای ترابری غربی و آمریکایی بود. در اواخر دهه ی ۶۰ و اوایل دهه ی ۷۰ با ورود جنگنده های روسی Mig-۲۹ و Su-۲۴ و چینی F-۷ عملا ترکیبی از جنگنده های شرقی و غربی را در اختیار گرفت. گرچه در اوایل ورود این پرنده ها به کشور مشکلاتی از جنس عدم وجود زیرساخت به وجود آمد اما در سال های اخیر با عملیاتی شدن جنگنده هایی چون Su-۲۲ و Su-۲۵ عرصه حضور جنگنده های شرقی گسترده تر شده و به طبع دانش بکارگیری و بازآماد آنها نیز نهادینه شده.

با این تفاسیر می توان به این نتیجه رسید که زیر ساخت های لازم برای خرید از هر دو شرکت سوخو و میگ در کشور موجود است و مشکلی از نظر پیشتیبانی و آموزش با استفاده از ظرفیت های داخلی وجود ندارد. اما کدام یک از گزینه های فعلی بیشتر می تواند راهگشا باشد؟ سوخو یا میگ؟ مسئله این است!

جنگنده سوخو-۳۰

سوخو-۳۰ یک جنگنده چند منظوره (Multi-Role) دو سرنشینه می باشد که در سال ۱۹۹۶ میلادی به طور رسمی معرفی شد. این پرنده در واقع نمونه ی ارتقاء یافته  سوخو-۲۷ با نام مستعار فلانکر است. در حالی که از سوخو-۳۰ بعنوان یک جنگنده برتری هوایی یاد می شود اما قابلیت حمله به اهداف زمینی با دقت فراوان را نیز دارد.

از جمله تسلیحات این هواپیما میتوان به موشک های هوا به هوای R-۲۷ و R-۷۳ و R-۷۷ اشاره کرد که با هدایت حرارتی و راداری میتوانند علیه اهداف هوایی تا فاصله ی ۱۳۰ کیلومتری مورد استفاده قرار گیرند. دیگر تسلیحات این هواپیما برای حمله به اهداف زمینی نیز موشک های Kh-۳۱  و Kh-۵۹ برای اهداف ثابت و متحرک دریایی و زمینی، موشک لیزری Kh-۲۹ و انواع بمب های سری KAB روسی در اوزان مختلف است.

جنگنده سوخو-۳۰

سوخو-۳۰ با بهره گیری از ۲ موتور توربوفن AL-۳۱ می تواند تا ارتفاع ۵۶ هزار پا و با سرعتی معادل ۲ برابر سرعت صوت پرواز کند. از دیگر مشخصات بارز سوخو-۳۰ میتوان به سیستم تغییر بردار رانش موتورهای آن اشاره کرد که قابلیت مانور پذیری زیادی را برای این جنگنده فراهم می آورد. به طوری که قادر به انجام مانور معروف «کبرا بوگاچف» و مانور Tailside است. سیستم پرواز با سیم (Fly-by-Wire) نیز از دیگر مشخصه های آن است که ساختار های مکانیکی کنترل فرامین را به کنترل دیجیتالی تبدیل کرده است.

سوخو-۳۰ قادر است بدون سوختگیری هوایی ماموریت هایی با برد ۳۰۰۰ کیلومتر را انجام دهد و با انجام سوختگیری هوایی این میزان را تا ۵۲۰۰ کیلومتر افزاریش دهد. سیستم های دقیق ناوبری و اویونیکی این جنگنده را قادر می سازد در حالت خلبان خودکار پرواز ارتفاع پایین را انجام دهد.

سوخو-۳۰ بیش از ۱۰ مدل مختلف دارد که از این تعداد سه مدل MKI و MKM و MKK شهرت بیشتری دارند زیرا این مدل ها به ترتیب نمونه صادراتی به هند، مالزی و چین هستند. سوخو-۳۰ برای کشور ما میتواند یک جنگنده مناسب باشد زیرا تمامی ماموریت های یک جنگنده را قادر به انجام است. و می تواند در جای جای کشور مورد استفاده قرار گیرد و در هر نقطه ای هم کارآیی خود را خواهد داشت.

میگ-۲۹ / ۳۵

میگ-۲۹ جنگنده برتر هوایی برای دفاع نقطه ای است که در سال ۱۹۸۳ رونمایی شد. این جنگنده در واقع برای مقابله با هواپیماهای F-۱۵ و F-۱۶ آمریکایی ساخته شد و لقب فالکروم (شاهین ترازو) را از آن خود کرد. این جنگنده یکی از بهترین نمونه های صادراتی شوروی سابق و روسیه فعلی است. نسبت قدرت زیاد موتور به بدنه (Thrust Ratio) این هواپیما باعث شده تا قدرت مانورپذیری فوق العاده ای داشته باشد. تا کنون بیش از ۱۶۰۰ فروند از این جنگنده در مدل های مختلف ساخته شده و به بیش از ۲۰ کشور جهان صادر شده است.

جنگنده ی میگ-۲۹ در سال ۱۳۶۹ وارد خدمت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شد. ۱۸ فروند مدل تک سرنشین رزمی Mig-۲۹A و ۷ فروند مدل آموزشی دو سرنشین Mig-۲۹UB که تا به امروز در حال انجام خدمت هستند و در دو پایگاه تهران و تبریز مستقر هستند. با توجه به ویژگی ها و سلاح های منحصر به فرد این جنگنده مانند موشک های R-۲۷ و R-۷۳ و R-۷۲ قابلیت دفاع نقطه ای از آسمان کشور خصوصا نقاط حساس را دارد.

جنگنده میگ-۲۹ اس ام تی

مدل های جدید این جنگنده مانند Mig-۲۹ S یا همان Fulcrum-C با قابلیت های بیشتر مانند حمل تسلیحات هوا به زمین هدایت شونده و برد بیشتر گزینه های مناسبی برای خرید هستند. مدل دیگر Mig-۲۹ SMT می باشد که در حقیقت مدل ارتقاء یافته میگ-۲۹ اس و با رادار و موتور جدید است. موتور این مدل از نوع RD-۴۳ می باشد که در مقایسه با موتور دیگر مدل ها (RD-۳۳) قدرتمند تر می باشد. نمایشگر های چند منظوره کابین (MFD) نیز از دیگر قابلیت های جدید این جنگنده است که راحتی کار را برای خلبان به ارمغان می آورد.

گونه پیشرفته تر ساخت شرکت میگ تحت عنوان Mig-۳۵ که تحت پلتفرم میگ-۲۹ ساخته شده نیز از دیگر گزینه های موجود است. این مدل که در رده جنگنده های نسل ۴+ محسوب می شود تفاوت های چشم گیری نسبت به میگ-۲۹ دارد که از جمله آنها می توان به رادار آرایه فازی اسکن الکترونیک، موتور RD-۳۳MK و تغییر طراحی بال ها برای حمل سلاح بیشتر اشاره کرد. البته این مدل در حال حاضر در مراحل آزمایشی قرار دارد و در واقع باید از آن بعنوان گزینه ای برای آینده یاد کرد.

میگ-۳۱

میگ-۳۱ ملقب به «فاکس هاوند» در سال ۱۹۸۱ رونمایی شد. این جنگنده در واقع بر مبنای میگ-۲۵ ساخته شده و قابلیت های منحصر به فردی مانند سقف پرواز ۶۷ هزار پایی و سرعت ۲.۳۵ برابر صوت دارد. ماموریت این جنگنده رهگیری هوایی است و برای کسب برتری هوایی در آسمان با توجه به قابلیت های منحصر به فردش حرف زیادی برای گفتن دارد.

طیف گسترده ی موشک های هوا به هوایی که این جنگنده حمل می کند قابلیت رهگیری خوبی را برایش فراهم می آورد. موشک های R-۳۳ و R-۳۷ و R-۷۷ و R-۷۳ قابلیت انهدام انواع اهداف پرنده را در برد ۳۰۰ کیلومتر برای این جنگنده به ارمغان می آورد. اخیرا روسیه تعدا ۶ فروند میگ-۳۱ به روز رسانی شده را به نیروی هوایی سوریه تحویل داد. این جنگنده می تواند گزینه خوبی برای عملیات رهگیری هوایی و دفاع هوایی دور ایستا باشد.

جنگنده میگ- ۳۱

سوخو-۳۴

سوخو-۳۴ ملقب به «فول بک» در سال ۱۹۹۰ اولین پرواز آزمایشی خود را انجام داد و در سال ۲۰۱۴ رسما وارد خدمت نیروی هوایی روسیه شد. این جنگنده-بمب افکن در واقع برای جایگزینی با مدل های قدیمی یعنی سوخو-۲۴ طراحی و ساخته شده. ماموریت اصلی آن حمله علیه اهداف زمینی و رخنه به مواضع دشمن است. سوخو-۳۴ با طیف گسترده تسلیحاتی که حمل میکند قادر به انجام تمامی ماموریت ها علیه اهداف ثابت و متحرک زمینی است و از سلاح های لیزری، ضد رادار، ضد کشتی و بمب های هدایت شونده استفاده می کند. با وجود آنکه این نمونه تا کنون به هیچ کشوری صادر نشده اما سوخو-۳۴ نیز میتواند در برنامه خرید بلند مدت جمهوری اسلامی ایران از روسیه جای بگیرد.

اما اصلی ترین نکته ای که در تعامل با روسیه در بحث جنگنده باید مد نظر قرار بگیرد ورود دانش فنی و ساخت جنگنده در خاک ایران است. به نظر می رسد که اگر جمهوری اسلامی ایران بتواند در این مورد همکاری روس ها را جلب کند با نبوغ و خلاقیت جوانان ایرانی میتوان محصولاتی در ایران تولید کرد که به مراتب از محصولات خارجی بهتر و مقرون به صرفه تر باشند. همکاری با روس ها خصوصا در بخش تولید و یا مونتاژ موتورهای جنگنده می تواند سکوی پرتاب ایران به سمت تولید جنگنده های پیشرفته باشد.

تجارب ایران در ساخت جنگنده های آذرخش و صاعقه تجربیات گران سنگ و بی بدیلی است که همگی آنها در شرایط تحریم محض به وجود آمده، حال که با گشایش های اخیر در موضوعات بین المللی عرصه برای حضور کشورهای خارجی در صنایع نظامی مهیا شده شایسته است که جمهوری اسلامی ایران از این فرصت بهترین استفاده را کرده و زمینه توسعه صنایع هوایی در کشور را بیش از پیش فراهم کند.