به گزارش خبرگزاری دانا ایران اسلامی به جهت قدمت بسیار و تمدن کهن خود همواره شاهد استقرار و زندگی اقوام مختلف بر گستره خویش بوده و درنتیجه دارای هزاران محوطه و بنای باستانی ارزشمند هست.
تپه عید گاه سبزوار جزو یكی از دو تپه معروف و منحصربه‌فرد دنیاست که مشابه این تپه را تنها در عشق‌آباد تركمنستان با عنوان تپه نماز گاه می‌توان یافت.
تپه‌های باستانی کوچک و بزرگ در ایران سهم عمده‌ای از این یادگارها را به خود اختصاص می‌دهند و به جهت قدمت گاه چندین هزارساله و باقی ماندن نشانه‌های موجود از زندگی اقوام مختلف در دوره‌های متعدد تاریخی دارای اهمیت به سزایی می‌باشند و لزوم توجه هر چه بیشتر به حفاظت و در گامی بالاتر کاوش علمی این نمونه‌های کم‌نظیر را ضروری می‌سازند.
متأسفانه در شرایط فعلی این یادگارهای درخشان در معرض خطرات گوناگونی واقع‌شده‌اند و انواع تخریب‌ها از کندوکاوهای سودجویانه قاچاقچیان گرفته تا تخریب‌های نابخردانه در اثر انجام پروژه‌های عمرانی و یا سوءاستفاده روستاییان و جوامع محلی از خاک و زمین آن‌ها ادامه حیات این نگین‌های درخشان و ماندگار را دستخوش نابودی کرده است.
در این میان در استان خراسان رضوی و در شهرستان سبزوار تپه عید گاه که به‌عنوان نگین تاریخی این استان از آن یاد می‌شود نشان‌دهنده این کهن شهر تاریخی با تمدن هزاره است.
تپه باستانی «عید گاه» به معنای واقعی به‌منزله گنجی تاریخی در شمال شرق ایران است که می‌توان اطلاعات زیادی را از آن استخراج کرد و هرچند نزدیک به دو دهه از کشف و ثبت آن در فهرست میراث فرهنگی کشور می‌گذرد اما تا حدود یک سال قبل و پیش از استقرار رسمی گروه دکتر عمران گاراژیان یکی از باستان‌شناسی کشور در محل این تپه و انجام کاوش‌های علمی، تقریباً به حال خود رهاشده بود تا این ثروت تمدنی ایران در جنوب شهر سبزوار به‌تدریج به زباله‌دانی متروک تبدیل شود.
ساخت‌وسازها تپه عید گاه را آزار داده است
رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان سبزوار در همین راستا در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می گوید: تپه عید گاه سبزوار به وسعت ۱۱۰ هکتار در سال ۱۳۸۰ به شماره ۳۷۴۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از سال ۱۳۸۲ عملیات مطالعه، بررسی، لایه‌نگاری و گمانه‌زنی و تعیین حریم آن توسط کارشناسان به انجام رسیده است.
محمود رضا سلیمانی بابیان اینکه ۶ هکتار از مساحت این تپه مورد کاوش قرارگرفته است اظهار داشت: از سالیان گذشته ساخت‌وسازهای بسیاری در محدوده این تپه صورت گرفته است که این ساخت سازها آسیب‌های بسیاری را به این تپه وارد کرده است.
وی یاد آورد شد: قدمت این تپه باستانی معروف به تپه عید گاه بالغ‌بر۷ هزار سال است و نتیجه مطالعات بر نمونه‌هایی از زغال‌ها نشان می‌دهد که در تمام دوره عصر مفرغ از اوایل دوره پیش از میلاد تا حدود ۳۸۰۰ سال قبل از میلاد در این منطقه استقرار انسان وجود داشته است.
سلیمانی اضافه کرد: تپه عید گاه یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های میراثی، باستانی و گردشگری شهرستان سبزوار و نیز در خراسان رضوی است، و عملیات کاوش باهدف ایجاد سایت موزه عید گاه آغازشده است.
زندگی شهری بلای جان تاریخ
سرپرست گروه کاوش تپه باستانی سبزوار هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه متأسفانه این اثر باستانی مهم در این شهرستان کمی با تأخیر شناسایی‌شده است و در دوره‌های گذشته نیز کمی مورد تخریب و تجاوز قرارگرفته است تصریح کرد: تاکنون براثر احداث خیابان،جابجایی خطوط آب، گاز، تلفن و چند کاوش پراکنده و فعالیت‌های بسیار ناهم‌سو، متفاوت و ناهمگنی در محدوده این تپه در سالیان گذشته اتفاق افتاده است که این امر موجب وارد شدن لطمه و تخریب به این اثر باستانی شده است.
دکتر عمران گاراژیان خاطرنشان کرد: مسئله کاوش در تپه باستانی عید گاه صرفاً یک مسئله پژوهشی نیست بلکه مسئله کاربردی محسوب می‌شود.
وی همچنین بابیان اینکه اصلی‌ترین هدف در کاوش این تپه ایجاد سایت موزه است یادآوری کرد: این سایت موزه دارای یک پروسه طولانی‌مدت ۲۰ ساله است که در پنج فاز اجرا خواهد شد و تمام سعی ما از ابتدای دهه ۸۰ بر این بود تا به لحاظ قرارگیری تپه در محدوده شهری برای بحث پژوهشی آن کاری انجام شود.
گاراژیان اضافه کرد: عمده‌ترین آثار قابل‌توجه در تپه باستانی سبزوار از ۲۰ گمانه سال ۹۳ و گمانه‌های موجود مربوط به عصر مفرغ است و در این سایت علاوه بر اشیاء، آثاری از روستاهای اولیه با سفال و آثار روستاهایی که تبدیل به شهرک‌های اولیه شده‌اند از ۵ هزار سال قبل از میلاد نیز مشاهده‌شده اما با اطمینان نمی‌توان گفت که قابل‌نمایش هستند و قطعاً این موارد در حوزه کار تحقیقاتی است.
وی بابیان اینکه در حوزه مدیریت شهری و مدیریت منابع فرهنگی نگاه به این عملیات کاوش صرفاً احداث یک موزه فضای بازنیست تصریح کرد: تپه عید گاه چون در محدوده داخل این شهرستان واقع‌شده است یک موضوع شهری و از موضوعات مهم باستان‌شناسی شهری هست که اهمیت اثر میراث فرهنگی از دید باستان‌شناسی شهری مورد بررسی و مطالعه قرار می‌گیرد.
اجازه گذاشتن یک آجر در حریم تپه را هم نمی‌دهیم
شهردار سبزوار نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با توجه به تملک شهرداری در مورد این تپه باستانی افزود: در حال حاضر ۱۰ هزار متر عرصه در این منطقه در تملک شهرداری بوده که این میزان متأسفانه در محدوده کاوش تپه واقع نشده است.
محمدعلی طالبی بابیان اینکه راهبرد اصلی شهرداری توافق با مالکان اراضی تپه عید گاه است خاطرنشان کرد: در توافق با مالکان آن‌گونه پیش خواهیم رفت که حقوق شرعی و قانونی آنان پایمال نشود.
وی اضافه کرد: تپه باستانی عید گاه سبزوار گنجینه‌ای باستانی است که ضمن ارتقاء هویت تاریخی و باستانی شهرستان سبزوار می‌تواند ظرفیت اقتصاد گردشگری مناسبی را حول محور ایجاد خودند و موجب بهبود فضای گردشگری در این شهرستان می‌شود.
طالبی همچنین بابیان اینکه یکی از وظایف شهرداری نگهداشت و حفاظت از این تپه هست یادآور شد: از ابتدای سال ۹۳ تاکنون حتی اجازه گذاشتن یک آجر را در آن منطقه نداده‌ایم و اگر شهرداری سبزوار در سال گذشته به این مسئله مهم ورود نمی‌کرد این میراث در حال نابودی بود.
