منطقه حفاظت شده هفتاد قله

منطقه حفاظت شده هفتادقله در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی اراک و بین شهرستانهای اراک , 15 کیلومتری شمال غربی محلات، و 30 کیلومتری شمال خمین و 35 کیلومتری شمال غربی دلیجان ،در ۵۵/۳۳ تا ۱۸/۳۴ عرض شمالی و ۵۷/۴۹ تا ۳۲/۵۰ طول شرقی واقع شده‌است. نزديكي اين منطقه به مركز استان و ديگر شهرها و همچنين وجود در كنار بزرگراه اراك ـ تهران موقعيتي استثنايي براي اين منطقه فراهم آورده است تا ارزشهاي آموزشي،‌ پژوهشي و تفرجگاهي خود را در تمام فصول به مردم اين ديار عرضه نمايد. علاوه بر شهرها، تعداد 20 روستا با جمعيتي حدود 16296 نفر در داخل و حاشيه منطقه به عنوان كانونهاي زيستي قرار دارند كه طي دودهه اخير اغلب آنها در داخل و پيرامون منطقه توسعه و گسترش زيادي يافته اند.

 منطقه هفتاد قله به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و پوشش گیاهی انبوه و وفور جانوران وحشی قابل شکار، همواره یکی از تفریحگاه‌های تاریخی ایران و از زمان‌های قدیم مورد توجه بوده است. منطقه هفتاد قله در دوران قاجاریه، یکی از شکارگاه‌های پادشاهان قاجار محسوب می‌شده و وجود سنگ‌نوشته‌های باقی‌مانده در دیواره‌های صخره‌ای دره چکاب، بیانگر شکار صدها قوچ و میش در یک روز می‌باشد. حدود 62 کتیبه در کوه‌های هفتاد قله حک گردیده است که تاریخ تعدادی از آن‌ها به 400 سال قبل می‌رسد و در برخی از آن‌ها ذکری از سرسبزی و وفور شکار درج شده است.

كوه هفتاد قله كه بلندترين قله آن 2686 متر ارتفاع داشته و در جهت شمال غربي ـ جنوب شرقي امتداد دارد، مهمترين رشته كوه اين منطقه مي باشد. قلل و دره هاي اين رشته كوه از با ارزشترين زيستگاههاي حيات وحش منطقه است. از ديگر كوههاي منطقه، كوه بر زرد، لته در، كوه قنقال با ارتفاع 2865 متر، سراب ازنا، برآفتاب كارچان و دم شير و همچنين كوه برف شاه با ارتفاع 2993 متر كه بلندترين قله منطقه مي باشد. دره چكاب از بارزترين نواحي اين منطقه است كه از منتهي عليه شمال غربي منطقه دشتي شروع شده و مابين دو كوه برزرد و هفتاد قله تا نيمه هاي منطقه پيش مي رود.

در انتهاي دره چشمه دايمي وجود دارد كه از زير صخره هاي كوه مي چكد و آب آن با حريان به سمت ابتداي دره، آب آبشخورهاي حيات وحش را تأمين مي نمايد. . منابع تأمين آب حيات وحش منطقه هفتاد قله عمدتاً سنگابها و چشمه ها مي باشند كه البته سنگابها در اثر آب حاصل از بارندگي براي مدت زمان كوتاهي در شكافها و گودالهاي كوچك سنگي بجا مي مانند كه عمر آنها كوتاه و موقتي مي باشد ولي چشمه مهمترين و پايدارترين منبع آب منطقه است كه با راه يافتن طبيعي آبهاي زيرزميني منطقه به سطح زمين به وجود مي آيند و از منابع اصلي تأمين آب حيات وحش در منطقه محسوب مي گردند.

دره سيبك كه در بين كوههاي هفتاد قله و بر آفتاب آقايي قرار دارد شرايطي مانند دره چكاب را داراست كه به دليل داشتن چشمه ها و آبشخورها از ارزش بالايي در منطقه برخوردار است. دره لته در با چشم اندازهاي بسيار زيبا و داشتن چشمه و آبشخور و آب و هواي مناسب از زيستگاههاي ارزشمند هفتادقله است. از ديگر دره هاي معروف منطقه مي توان از كوه سله بهر، كوه قنقال، كوه برف شاه، كوه چنا، كوه محمد باقر، كوه دم شير، كوه لته در،‌كوه كارچان، كوه پهنه، كوه سيبك، كوه قادر، كوه خواب مانده، كوه تدارك، كوه برآفتاب آقايي،‌كوه برزرد و كوه هفتاد قله نام برد. دشت هاي اين منطقه عبارتند از دشت سرخاب، هموار چال قدير و قوچك،‌ هموار ابراهيم آباد و شانق و هموار كارچان كه تا دهه قبل از زيستگاههاي مهم آهوخيز كشور بوده است و پايين ترين نقطه منطقه، دشت شمالي منطقه است كه ارتفاع آن 1677 متر برآورد شده است.

منطقه حفاظت شده هفتاد قله با مساحت 81125 هکتار، دارای آب و هوای نیمه خشک است و از خصوصيات عمده اين آب و هوا بارندگي مداوم در فصل زمستان، تابستانهاي گرم و كم باران و وجود دو فصل مجزا (خشك و مرطوب) در طول سال است. در تقسيم بندي اقليمي كوپن، اين منطقه در تيپ اقليمي معتدل سرد با تابستانهاي گرم و خشك قرار دارد.

این منطقه دارای پوشش گیاهی غنی و به ویژه درختان کهنسال است و در کوه‌های اطراف آن درختچه‌های بزرگ و کوچک وجود دارد. در بررسی فلور منطقه هفتاد قله در سه دوره رویش کامل، 205 گونه از گیاهان نهاندانه شناسایی شده‌اند. این گونه‌ها به 153 جنس از 41 خانواده تعلق دارند. بیشترین تنوع گونه‌ای در این منطقه به ترتیب مربوط به خانواده‌های كاسنی، نعناع، شب‌بو، گندمیان، چتریان پروانه‌آسا، میخک، گاوزبان، لاله، میمون و آلاله می‌باشند. گروهی از گونه‌های گیاهی منطقه حفاظت شده هفتاد قله دارویی و معطر بوده كه مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از شیرین بیان، سوسن بر، كاكوتی، مریم نخودی، شریر، شاتره، ریواس، آلاله، بومادران، درمنه صخره، شكرتیغال، ‌شنگ، خاكشیر، منداب،‌ ازمک، چشم خروس دانه ریز، خوشک، چتر گندمی، بذرالبنج، كمای ایرانی و شمدانی.

تنوع جانوری نیز در این منطقه بسیار زیاد بوده و متشکل از پستانداران، خزندگان، دوزیستان، بی‌مهرگان و … می‌باشد.

برخی از گوشتخواران كه از جایگاه اكولوژیكی والایی در رأس هرم غذایی برخوردارند نیز در این منطقه زندگی می‌كنند كه می‌توان از گرگ،‌ شغال، روباه، كفتار، گربه وحشی،‌ رودک و پلنگ نام برد.

دوزیستان منطقه را گونه‌هایی از قورباغه‌ها و وزغ تشكیل می‌دهند كه عمدتاُ در آب‌های راكد اطراف روستاها و چشمه‌های منطقه یافت می‌شوند.

منطقه حفاظت شده هفتاد قله تحت نظارت مستقیم اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اداره می شود و ورود به آن نیاز به کسب مجوز دارد.

راه دسترسی به این منطقه از جاده اراک-تهران ،انجدان و روستای اطرف و همچنین از شهر محلات میسر است.

چشم‌اندازهای زیبا، تنوع و شگفتی جوامع گیاهی و زیست انواع گوناگون جانوران، این منطقه را به یک موزه و آزمایشگاه طبیعی برای علاقه‌مندان به طبیعت و علوم زیستی بدل نموده است به طوری که در فصول مختلف سال بخصوص بهار و تابستان نيز چندين هزار نفر از اهالي شهرهاي اطراف منطقه در گروههاي دانشجويي، دانش آموزي، كوهنوردي، كاركنان ادارات و كارخانه ها و نيز خانواده هاي ساكن در شهرها و روستاهاي اطراف به اين منطقه وارد و ساعاتي را در طبيعت زيباي آن سپري مي نمايند. شكار ورزشي نيز شكلي از اكوتوريسم و يكي از اهداف اوليه مديريت منطقه حفاظت شده هفتاد قله به شمار مي رود .در چند سال اخير براساس ضوابط و با صدور پروانه ويژه شكار در اين منطقه صورت مي گيرد كه در طي همين سالها دهها شكارچي از كشورهاي مختلف جهان از جمله اسپانيا، چك، قطر، تركيه، برزيل، ايتاليا و... از طريق آژانسهاي توريستي از اين منطقه بازديد و نسبت به شكار مورد علاقه خود برابر مقررات اقدام نموده اند.