طبس در
قلب کویر همچون چهارراهی است که 365 کیلومتر با مرکز استان یعنی یزد، هزار و 46
کیلومتر با تهران، 540 کیلومتر با مشهد و 270 کیلومتر با بیرجند فاصله دارد.طبس
یکی از شهرستانهایی است که در کنار کویر لوت واقع شده و به شهر معادن، معروف است.این
شهرستان با 55 هزار و 808 کیلومتر مربع وسعت، 43.6 درصد از مساحت استان یزد و 3.63
درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده و پهناورترین شهرستان ایران بلکه
خاورمیانه است.
در طبسی که شاید نامش یادآور کویری بی انتها
باشد، باغی وجود دارد که به واقع باغ بهشت کویر ایران و یکی از بزرگترین و
زیباترین باغهای کشور است.این باغ باشکوه که باغ گلشن نام دارد، باغی
ایست زیبا در انتهای شرقی خیابان گلشن طبس و بوسیله میرحسن خان، سومین حاکم طبس،
از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، احداث گردید.
باغ
گلشن به وسیله میرحسن خان سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه
به حکومت طبس منصوب شدند، ساخته شده است.
این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۰
به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این باغ ارزش ۷ ساعت رانندگی در بیابان برای رسیدن به آن را دارد.
باغ گلشن در منطقه ای واقع شده است که در میان دو کویر نمک زار ایران قرار
دارد، اما کیفیت معجزه آسای آب این منطقه، آبشارها و استخرهای طبیعی زیبایی را
تشکیل داده اند که مادر طبیعت آن ها را با چمنزارهای زیبا تزیین نموده است. احساس
واحه گونه این منطقه با وجود درختان قدیمی نخل، انار و مرکبات به همراه رایحه گل
های رز و ختمی تکمیل می‌شود.
برداشت
توصیفی و تاریخی باغ گلشن، تاحدودی انسان امروز را قادر می‌سازد تا گذشته را درک
کند. باغ گلشن یکی از دو عنصر اصلی شهر طبس است و متاسفانه ساختمان، سردر و
دیوارهای زیبا و تاریخی آن که بازگوکننده‌ی سلیقه‌های گذشتگان بوده، بر اثر زلزله‌ی
سال 1357 از بین رفته‌اند و تنها طبیعت سبز باغ از ایام گذشته سخن می‌گوید؛ طبیعتی
شامل دوهزار نفر خرما، دوهزار و 500 اصله مرکبات، 500 اصله انار و دیگر گیاهان از
جمله‌ی طبیعت‌های موجود در باغ گلشن هستند.هزاران درخت میوه در این بنای تاریخی هشت
هکتاری، طبیعت بی نظیری آفریده که هر بیننده ای از نظاره آن غرق در لذت می شود.
در این
باغ گونه های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم های متفاوت آب و هوایی مانند درخت
چنار که خاص مناطق سردسیر است در کنار خرما که فقط در مناطق گرمسیری رشد می کند،
وجود دارد.
طراحی
این باغ بر اساس نمونه چهارباغ و برگرفته از آیات قرانی درباره بهشت است که دو نهر
در آن همدیگر را قطع می کنند.معمار اولیه باغ، طبیعت سبز آن را با توجه به
نوع درختان به صورت شطرنجی طراحی و کشت کرده است.
اين باغ داراي دو خيابان اصلي متقاطع بوده و در
مركز آن حوضي است با ابعاد 85/25*5/7 متر و سه فواره، كه محوطه باغ را به چهار
مربع بزرگ تقسيم مي کند كه هر كدام از اين مربعها با گذرگاههاي كوچكي به چهار كرت تقسيم شده، كه در داخل
آنها 2500 اصله مركبات (درختان نارنج و...) و انار (500 اصله) كاشته شده است.
اين باغ بر روي امتداد جريان آب چشمههاي
سرد و گرم كه به جانب طبس ميآيد شكل گرفته، آب از انتهاي مجموعه وارد باغ
شده و پس از آبياري كرتها و حركت در جويها و فوارهها از زير هشتي ساختمان سردر ميگذرد و
به شهر ميرود. طراحی این باغ بر اساس نمونه چهارباغ است
که برگرفته از آیات قرآن در مورد بهشت، دو نهر در آن همدیگر را قطع می‌نمایند.
درختانی که گفته می‌شود 400 سال عمر دارند سایه دل انگیزی را در کنار دیوارهای کهن
این باغ می‌گسترانند.
قسمت مورد توجه در این باغ، چشمه ها یا سطح پایین آن یعنی محلی است که
ذخیره آب از ۳ فواره بیرون می جهد و به یک استخر نسبتا بزرگ می ریزد. آب از طریق
چاه آرتزین تامین می شود و از این نظر در بین باغهای ایران یک روش و پدیده آبیاری به حساب می آید.
در اطراف
استخر خیابان هایی تعبیه گردیده است ولی نکته مورد توجه طرز خیابان بندی نیست بلکه
چیزی که جلب توجه می کند تضاد میان آب و سبزه است. در اطراف استخر، انبوهی از
درختان سرو و بید و چند درخت نخل قرار گرفته است. آرایش قسمت پایین این درخت ها
طوری است که شاخ و برگ آن ها را می زنند و در زیر آن ها برحسب فصول بوته های گل
سرخ و گل اطلسی سفید پرورش می دهند.
ساختمان
سردر باغ گلشن از دیدگاه معماری، بنایی است نسبتا معمولی و این بنا یکی از بناهای
مشخص شهر است. بنا دارای طبقه همکف و اول است و زیرزمین کوچکی نیز دارد. در طبقه
اول ایوانی با ۲ ستون است که به طرف میدان باز می شود. ورودی باغ در زیر این ایوان
و در محور بنا و باغ قرار دارد. در طبقه اول، تالار بزرگی وجود دارد که ۲ ایوانی
که رو به میدان ورود و در محور باغ ساخته شده اند، به آن باز می شوند. منظره باغ و
منظره شهر از این ایوان ها بسیار دیدنی زیباست. این عمارت ۲ طرفه که در سردر
باغ قرار دارد، تنها ساختمان این باغ است. ساختمان سر در باغ گلشن طبس در زلزله
ویرانگر شهریور ۱۳۵۷ در این دیار به کلی از بین رفت اما هم اکنون، در همان محل
ساختمانی با همان نقشه بنا شده که مراحل انتهایی آماده سازی آن طی و به زودی به
عنوان بنایی با جلوه معماری سنتی و کاربری فرهنگی به بهره برداری خواهد رسید.
باغ گلشن
طبس یکی از زیباترین باغ های جهان است که در فصل بهار که یکی از جذابترین و دیدنی
ترین جاذبه های شرق کشور و استان یزد به شمار می رود و گردشگران داخلی و خارجی
زیادی از آن بازدید می کنند.
