طلاق توافقی چه صیغه ای است/ کارشناسان چه می گویند؟

به گزارش خبرگزاری دانا،در بحث طلاق باید ابتدا بررسی کرد که زوج هایی که قصد دارند از هم جدا شوند آیا این جدایی فواید آن بیشتر است و یا زیان های آن. در گذشته طلاق لرزه بر اندام خانواده‌ها می‌انداخت، زن و مرد به خاطر حرف خانواده‌‌ها و مردم هم که شده، به زندگی‌ که به نقطه پایانش رسیده بود، ادامه می‌دادند و اگر فرزندی در بین بود، او را تنها دلیل ادامه زندگی مشترک خود می‌دانستند. این درحالی است که به واسطه ادامه همین زندگی سرد و به دور از عواطف، این فرزند بود که بیش از والدینش بسیاری از آسیب‌ها را تجربه می‌کرد.
اما امروز با تغییر شرایط جامعه و گرایش به زندگی مدرن و افزایش فردگرایی، ذهنیت افراد هم نسبت به طلاق عوض شده و به نظر می رسد دیگر جدایی به مذمومی گذشته نیست و حتی در برخی موارد شروعی برای زندگی دوباره است. همین امر باعث شده است آمار طلاق‌های توافقی نیز افزایش یابد.
حال باید ببینیم طلاق توافقی چیست و چه جایگاهی در قوانین دارد؟ در قانون جدید حمایت از خانواده مصوبه سال 91، بحثی به عنوان طلاق توافقی ایجاد شد. تا قبل از آن اسمی به عنوان طلاق توافقی در قانون وجود نداشت. قانون قبلی مصوب سال 71 بود و عملاً طلاقی که صورت می‌گرفت، توافقی بود اما تحت عنوان طلاق توافقی نبود. یعنی در قانون اشاره شده بود که اگر زن و شوهر بخواهند طلاق بگیرند، چه کار کنند؟ ولی در قانون جدید اسم طلاق توافقی آمده است. علت هم آن است که طلاق توافقی به قدری زیاد شد که قانونگذار تصمیم گرفت از آن نام ببرد و برای آن یک سیکل و راهکار جدایی را در نظر بگیرد و طراحی کند.
در این زمینه گفت و گویی داشته ایم با افشین طباطبایی نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی و نظرات او را درباره طلاق توافقی پرسیدیم.
طباطبایی با بیان این که ازدواج توافق دوجانبه ای است که براساس عقدنامه و شرایطی که در آن تعیین می شود بین زن و مرد انجام می شود ،گفت: در کشور ما ظرفیت و ساز و کار این توافق به واسطه نفوذ سنت های خانواده ای و قبیله ای مناسب نبوده و در بیشتر موارد ناکارآمد است.
وی افزود: در این ازدواج ها افراد از نظر ابعاد اخلاقی، عاطفی و خانوادگی آشنایی کاملی از یکدیگر ندارند در نتیجه با مشکلات زیادی روبه رو می شوند.
به گفته این پژوهشگر مسائل اجتماعی، قانونگذار با تصویب قانون طلاق توافقی در حقیقت به دنبال راهکاری برای کاهش معضلات و مشکلات زوجین در پروسه طلاق بوده است.
وی تصریح کرد: جامعه ما رو به پیشرفت و در حال گذار است بنابراین ساز و کارهای گذشته کارساز نیست و مجبور هستیم که از راه های جدید استفاده کنیم که این ساز و کارهای جدید نیز خود مشکلاتی دارند.
به گفته طباطبایی، طلاق توافقی یک ساز و کار جبرانی است که جامعه برای پیشرفت و حرکت رو به جلو و حل مسائل مجبور به استفاده از آن است در غیر این صورت با مشکلات بیشتری مواجه خواهد بود.
وی توضیح داد: در گذشته گفته می شد که زن و مرد باید بسوزند و بسازند اما در جامعه و شرایط کنونی این سخن کاربرد ندارد و نمی توان در رابطه با زناشویی ناسالم و تخریبی باقی ماند زیرا برای بهبود افسردگی هایی که برای زن و مرد و حتی فرزندان به وجود می آید نیاز به سال ها مشاوره و کار کارشناسی دارد.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با تاکید بر این که هیچ قانونی نمی تواند صد درصد درست باشد افزود: اما قانونگذار براساس مشاهدات میدانی که در جامعه داشته و بررسی سمت و سوی این طلاق ها؛ این تسهیل قانونی را به وجود آورده که زن و مرد بتوانند با طلاق توافقی از معضلات اجتماعی حادی که جامعه را تهدید می کند جلوگیری کند.

** کاهش میل ازدواج معضل طلاق توافقی
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان این که هر نوع فسخ قراردادی در جامعه یک ضایعه محسوب می شود، اظهارکرد: طلاق توافقی نیز به عنوان فسخ قرارداد معضلاتی برای جامعه و خانواده دارد.
وی توضیح داد: کم شدن اعتماد نسبت به ازدواج موفق باعث کاهش میل افراد برای تشکیل خانواده و در نتیجه افزایش شکل جدیدی از زندگی مشترک مثل همزیستی زن و مرد، ازدواج سفید و روابط دوستی های خارج از خانواده می شود. به گفته این پژوهشگر این عامل باعث می شود حتی افرادی تا پایان عمر اقدام به ازدواج نکنند.
طباطبایی تاکید کرد: در این میان خانم ها بیشتر در معرض آسیب هستند و به واسطه سنت های خانوادگی و قبیله ای حاکم بر جامعه برچسب زن مطلقه به آنها زده می شود و مورد سوء نیت و آزار قرار می گیرند.
وی اظهار کرد: در این شکل از طلاق گرچه زن و مرد با توافق یکدیگر جدا شده اند اما چون ازدواج ساز و کار قوی دارد بنابراین افراد از لحاظ عاطفی ضربه می خورند.
پژوهشگر مسائل اجتماعی تصریح کرد: گاهی مشاهده می شود که زن و مرد تحت شرایط خاص اجتماعی و فشارهای خانوادگی به صورت توافقی از یکدیگر جدا می شوند و این جدایی به عنوان یک شکست و ضایعه در ذهن آنها باقی می ماند.

** مشاوره و آموزش بهترین راهکار
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان این که قانون طلاق توافقی نیز نقص هایی دارد اظهارکرد: ممکن است افراد براساس احساسات آنی و لحظه ای تصمیم به طلاق توافقی بگیرند بنابراین بهترین کار این است که زن و مرد با افراد متخصص مشاوره کنند.
وی ادامه داد: مشاوره با افراد متخصص و ارائه راهکار مناسب از سوی آنان منجر به اتخاذ تصمیم درست از سوی زوجین می شود.
طباطبایی اظهارکرد: با فعالیت نهادهای مردمی و NGO هایی که با کمک خیرین و خود مردم در ارتباط با مشکلات و معضلات خانواده تشکیل می شود نیز راهکار خوبی است و می تواند موثر باشد.
وی با بیان این که این سازمان های مردم نهاد در کشورهای پیشرفته نیز فعالیت می کنند و بسیار موفق بوده اند، گفت: زن و مرد در مواقع بحرانی و بروز مشکلات با مراجعه به این نهادهای مردمی می توانند از آنها کمک بگیرند.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی راه حل دیگر برای جلوگیری از طلاق توافقی را آموزش سبک زندگی ایرانی اسلامی عنوان کرد و افزود: مشکل اصلی ما این است که دخترها و پسرها در دوره کودکی به انواع آموزش ها مجهز می شوند اما آموزش مناسبی در مورد سبک زندگی نمی بینند.
وی تصریح کرد: ما آموزه های غنی دینی همچون قرآن کتاب آسمانی و نهج البلاغه داریم که می توانیم در اختیار فرزندانمان قرار دهیم و این وظیفه علما و متخصصین است که این آموزه های دینی را به زبان امروزی و تازه ای به افراد جامعه و فرزندان ارائه دهند.
به گفته طباطبایی، هر چه در زمینه آموزش کودکان سرمایه گذاری کنیم نتیجه بهتری به دست می آوریم و در آینده با معضلات کمی روبه رو خواهیم بود.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان این که شهرهای کوچک و روستاها هنوز هم تحت تاثیر سنت ها و قوانین قبیله ای هستند اظهارکرد: شهرهای بزرگ در حال ورود به مدرنیته هستند و جوانان در شهرها چرخه مدرنیته را می چرخانند و کمتر تحت تاثیر خانواده ها و سنت های گذشته هستند بنابراین طلاق های توافقی بیشتر در کلان شهرها و در بین جوانان تحصیلکرده مشاهده می شود.
وی گفت: پیشنهاد ما برای دختر پسر این است که به صورت مشروع و زیر نظر خانواده ها با یکدیگر در ارتباط باشند تا با پتانسیل و ابعاد اخلاقی، خانوادگی، عاطفی یکدیگر آشنا شوند.
در تحقیقات دکتر باقر ساروخانی استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران درباره طلاق توافقی آمده است؛ زوجین هرکدام دلایلی برای طلاق توافقی دارند که می تواند طرفین را مجاب به جدایی کند. در طلاق توافقی، زنان مهم ترین دلایل خود را برای طلاق، فحاشی و ضـرب وشتم شوهر، دخالت خانواده شوهر، خیانت شوهر، داشتن اختلاف نظرهای فرهنگی، اختلاف سنی زیاد، ازدواج تحمیلی و نداشتن آشنایی کافی قبل از ازدواج برشمرده اند. در مقابل مردان نیز مهم ترین دلایل خود برای جدایی را نداشتن علاقه به زن، اقدامات خودسرانه زن، بدبینی به زن، تمکین نکردن و ناسازگاری زن، پایبند نبودن به اصول اخلاقی، نداشتن تفاهم، توقعات بیجای زن، بی اعتمادی نسبت به شوهر و رفتارهای نامعقول زن بیان کرده اند.
دکتر ساروخانی تاکید می کند: علاوه بر زوجین، در این تحقیق مشاوران خانواده نیز مهم ترین دلایل زنان را برای طلاق، ناسازگاری، تنفر از شوهر، توجه نکردن شوهر به خواست ها و توقعات همسر، دخالت خـانواده شـوهر، عـدم تحمل شوهر و لجبازی های او برشمرده اند و در مقابل مشاوران دلایل مردان را برای جدایی استقلال نداشتن زن (وابستگی به خانواده)، علاقه نداشتن به همسر، دخالت اطرافیان و ناآگاهانه بودن ازدواج بیان کرده اند. ‏
در این قسمت دیدگاه مردمی که خود طلاق توافقی داشتند یا شاهد طلاق های توافقی بودند را آورده ام.
خانمی که پسر و عروسش به تازگی از هم جدا شده اند می گوید: طلاق توافقی دیگر چه صیغه ای است؟ همه می دانند که زن و شوهرها از دو خانواده متفاوت با هم ازدواج می کنند و بی شک بر سر موضوعاتی با هم اختلاف نظر پیدا می کنند، پسر و عروس سابقم هر دو تحصیلکرده هستند هفت ماه پس از عقدشان طلاق توافقی گرفتند وقتی علت را از پسرم پرسیدم گفت که با هم تفاهم نداشتیم. بعد از آن روز پسرم گوشه گیر شده و مانند سابق شاد و سرحال نیست من هنوز هم منتظرم که پسر و عروس سابقم دوباره با هم آشتی کنند.
فرید جوان 27 ساله می گوید: طلاق توافقی چیز خوبی می‌تواند باشد. وقتی دونفر باهم ازدواج می‌کنند و بعد از ازدواج می‌فهمند که واقعاً به درد هم نمی‌خورند و وجه اشتراکی در زندگی ندارند بنابراین پس از جدا شدن به کسی ضربه روحی وارد نمی‌شود.
سحر می گوید: من طلاق توافقی گرفتم خیلی هم خوب است. وقتی دیدیم نمی‌توانیم با هم کنار بیاییم رفتیم توافقی جدا شدیم. اینکه جوان‌‌ها از هم شناخت ندارند حرف است. فرهنگ‌ ما تغییر یافته. طرف توقع دارد هم زن قانونی داشته باشد اما بیرون از خانه با چند نفر دیگر نیز در ارتباط باشد. به نظر من علت افزایش طلاق تغییر نگاه جوان‌ها به زندگی زناشوئی است. دیگر مثل سابق نیست که طرف اعتقاد داشته باشد خدا یکی زن هم یکی.
مجید می گوید: منشا طلاق توافقی عدم مشاوره های واقعی در دوره پیش از ازدواج است. بهترین راهکار مشاوره قبل از ازدواج و شناخت همه جانبه دو طرف از هم است. در ازدواج باید همه مسائل در همان ابتدای خواستگاری و دوره نامزدی بازگو شود. همه خواسته ها باید به صورت روشن مطرح شود. هرگونه شک و تردیدی باید برطرف شود یا طرفین از وصلت خودداری کنند. در زندگی زناشویی دلسوزی های بی مورد خوب نیست. اگر طرفین در دوره نامزدی به این نتیجه رسیدند که به درد هم نمی خوردند واقعا از هم جدا شوند. زیرا بعد از ازدواج واقعا کار سخت و بحرانی می شود.
براساس مطالعات و تحقیقات انجام شده جامعه شناسان معتقدند یکی از مهم ترین دلایلی که به طلاق در جوامع در حال گذار یا به عبارتی در حال توسعه منجر می شود تغییر باورهای اجتماعی و شرایط زندگی به خصوص در میان جوانان است. گذار ما از جامعه سنتی به زندگی مدرن به صورت ناقص اتفاق افتاده و همین باعث شده که مکانیسم های انتخاب همسر همانند امکانات فیزیکی زندگی به روز و متناسب با شرایط نباشد به ویژه آنکه در جامعه ما آموزش های لازم برای همسریابی وجود ندارد.
با وجود این مشکلات در جامعه در حال گذار جوانان به مولفه های یک زندگی ایده آل می اندیشند و می خواهند فضاها و دنیای جدیدی را تجربه کنند بنابراین با هر چیزی که مانع تحقق این موضوع باشد برخورد می کنند و دیگر مسائلی همچون قوانین سخت و محکم نمی تواند مانعی بر سرراه آنها باشد. در این مورد بهترین راهکار مشاوره های زناشوئی قبل از ازدواج است و ارائه آموزش های لازم در مورد زندگی زناشوئی به دختران و پسران است.