واقعیت این است که سرانه مصرف شیر و لبنیات در سبد غذایی خانوار ایرانی ١٩٠ گرم در روز است و میزان این فرآورده در سبد مطلوب غذایی باید ٢٥٠ گرم در روز باشد و این در حالی است که در همین سبد مصرفی لبنیاتی، شیر کمترین میزان را دارد.
از سوی دیگر توصیه ها و هشدارهای سازمان بهداشت جهانی، کارشناسان تغذیه و... را نیز اضافه کنید تا بر اهمیت طرحی به نام «شیر مدرسه» پی ببرید؛ طرحی که گرچه آمارهای سرانه مصرفی را چندان دستخوش تغییر نمی کند، اما شاید به نوعی گوشزد کننده اهمیت آن به خانواده ها باشد.
همه اینها در حالیست که وقتی اسمی از طرح شیر مدارس به میان می آید بیش از فواید مصرف شیر به یاد کسری بودجه و گرفتاری های مناقصه ها و قیمت شیر و ارائه شیر بی کیفیت در مدارس می افتیم و در نهایت یکی از طرح هایی که معمولا نصفه و نیمه اجرا می شود؛ حال آنکه سرانه مصرف شیر در کشور ما که پایتخت و عمده شهرهای بزرگش دچار آلودگی هواست در وضع بحرانی است و اگر کودکان امروز را با شیر غنی نکنیم فردا باید هزینه های گزافی برای بیماری های ناشی از پوکی استخوان، دهان و دندان، پوست و مو، اختلالات رشدی و... بدهیم. اما با گذشت سه ماه از آغاز سال تحصیلی هنوز تکلیف شیر مدرسه در سال ۹۶ روشن نیست.
۴ حلقه دخیل در اجرایی شدن طرح شیر مدرسه
عباسعلی باقری مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در جدیدترین مصاحبه خود گفته است: بودجه آموزشی معمولاً با کسری همراه است و امسال هم هنوز سرانه شیر مدارس تخصیص پیدا نکرده است.
علی الهیار ترکمن، معاون توسعه، مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش در جدیدترین نشست خبری خود درباره مشکلات این طرح گفت: بحث شیر مدارس یک برنامه ملی است و برای آنکه این طرح محقق شود باید ۴ حلقه اجرایی با هم همکاری کنند. اول جهاد کشاورزی است که باید در تولید و تنظیم بازار شیر ورود پیدا کند. اگر بخواهیم این طرح را اجرا کنیم سالانه بیش از یک میلیارد بطری شیر در کل کشور توزیع کنیم و این موضوع حتما بازار شیر و لبنیات را متاثر از خود می کند.
وی ادامه داد: سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف کننده نیز حلقه دوم است که باید قیمت مصوب شیر را به آموزش و پرورش ابلاغ کند که شیر چه استریل و چه پاستوریزه را با چه قیمتی تهیه کنیم. حلقه سوم نیز سازمان برنامه و بودجه است که باید اعتبار آن را به آموزش و پرورش ابلاغ کند تا ما با بخش خصوصی و اتحادیه دامداران قراردارد ببندیم.
در حال حاضر همه، مطالبه اجرای این طرح را تنها از حلقه چهارم دارند در حالیکه گذشته از تخصیص اعتبار هنوز به ما قیمت مصوب شیر هم ابلاغ نشده است
او معتقد است در حال حاضر همه مطالبه اجرای این طرح را تنها از حلقه چهارم دارند در حالیکه گذشته از تخصیص اعتبار هنوز به ما قیمت مصوب شیر هم ابلاغ نشده است.
این در حالی است که بدهی سال گذشته نیز در خصوص این طرح وجود دارد و همین موضوع طرح را بلاتکلیف تر گذاشته است و با اینهمه در لایحه بودجه ۹۷ هم گنجانده شده است.
چالش های بودجه آموزش و پرورش زیاد است
احمد همتی نماینده سمنان و عضو کمیسیون بهداشت و درمان درباره اهمیت ردیف شیر مدرسه در لایحه بودجه ۹۷ که ۲۰۰ میلیارد تومان پیشنهاد شده است و مشکلات اجرایی شدن این طرح در سال ۹۶ گفت: سلامت دانش آموزان بسیار برای ما اهمیت دارد و در صحن مجلس هم درباره اش صحبت شده و می شود. از نظر پزشکی هم سلامت افراد بزرگسال در گرو سلامتی آنها در کودکی است. در واقع ستون و پایه های سلامتی در کودکی گذاشته می شود و برای همین ما در کمیسیون بهداشت و درمان به این موضوع توجه داریم.
وی ادامه داد: اما چالش های بودجه در همه بخش ها و دستگاه ها وجود دارد. همین الان چند ماه است در آموزش و پرورش بحث معوقه های حق التدریس ها مطرح است. در خود بخش سلامت کارانه پزشکان پرداخت نشده است. چالش هایی از این دست تامین بودجه و اعتبار این ردیف بودجه ها را دچار مشکل می کند اما ما همچنان می گوییم سلامت از اولویت های اول ما باید باشد و در هر برنامه توسعه ای باید از منظر سلامت به بودجه نگاه ویژه کنیم.
توصیه دین اسلام به مصرف شیر
دکتر الهه حسن پور رئیس اداره سلامت آموزش و پرورش شهرستان های تهران درباره ضرورت اجرایی شدن این طرح در مدارس کشور و چالش های پیش رو بیان کرد: بحث ضرورت و اهمیت مصرف شیر در همه رده های سنی بر اساس هرم غذایی بر کسی پوشیده نیست. در روز باید هر کودک و نوجوان دو لیوان شیر مصرف کند؛ حداقل فرآورده های لبنی را به اندازه مصرف کند چون فسفر و کلسیم موجود در آن به استحکام استخوان و سلامت پوست و دندان کمک می کند. در احادیث و توصیه های علمای دین هم مصرف شیر دیده می شود و حتی گفته می شود شیر به تنهایی یک غذای کامل است.
وی ادامه داد: حالا اگر تاکید ما در این طرح روی دبستانی هاست برای این است که آنها در سن رشد هستند و ما در این سن افزایش طول استخوان ها و رویش دندان ها را داریم. آنها باید روزی نیم لیتر شیر مصرف کنند تا ۵۰ درصد پروتئین مورد نیاز بدنشان تامین شود.
فاصله بیش از ۵۰ درصدی با استاندارد سرانه جهانی
رئیس اداره سلامت آموزش و پرورش شهرستان های تهران با بیان اینکه در برخی کشورهای توسعه یافته سرانه مصرف شیر ۳۰۰ کیلوگرم در سال است، گفت: در کشوری مثل دانمارک ما به رقم ۳۰۰ کیلوگرم در سال در مصرف شیر می رسیم در حالیکه در کشور ما این رقم بین ۸۰ تا ۸۵ کیلوگرم در سال است و نشان می دهد فاصله ما با میانگین سرانه جهانی بسیار زیاد است و از همین جاست که طرح شیر مدرسه به عنوان یک مداخله در این موضوع مطرح شد تا بتواند بین خانواده ها فرهنگسازی صورت بگیرد و مصرف شیر ترویج شود.
حسن پور در ادامه اظهار کرد: طرح شیر مدرسه نه صرفا برای سیر کردن دانش آموزان که برای جلوه دادن ضرورت مصرف شیر برای اولیا و خود دانش آموزان و پرسنل و به صورت نمادین طرح ریزی شد به اضافه اینکه در شهرستان های استان تهران ما شیر را با ویتامین دی غنی سازی کردیم تا برای پیشگیری از پوکی استخوان هم کاربرد داشته باشد. ضمن اینکه جذب ویتامین دی از طریق آفتاب بسیار کم است و درصد بسیار بالایی از افراد جامعه ما با کمبود ویتامین دی مواجه هستند و ما طیدو دوره ویتامین دی را در مدارس شهرستان های تهران توزیع می کنیم.
وی با بیان اینکه مصرف شیر حتی پرخاشگری را نیز در میان کودکان و نوجوانان کاهش می دهد و بسیار برای احوال روحی نیز مفید است در پاسخ به این پرسش که آیا آموزش و پرورش و این رییس جمهور و نهادها و مجلس اولویتشان سلامت دانش آموزان است اما به هر حال آموزش و پرورش مجری این طرح است و به هر اندازه به این نهاد پول بدهند، بهترین شیر را به دانش آموز می رساندطرح به تنهایی می تواند تاثیری در فرهنگسازی این امر داشته باشد، گفت: سلامت به طور کلی مقوله عام و گسترده ای است و همه دستگاه ها باید در این امر مداخله کنند؛ از جهاد کشاورزی تا دانشگاه علوم پزشکی و حتی ارگان هایی مثل صدا و سیما. اما مگر چقدر در زمینه اهمیت مصرف شیر در تبلیغات صدا و سیما می بینید؟ تمام اینها شرکای اصلی ما در این برنامه هستند و حتی در بخش نظارتی باید دامپزشکی هم روی غذای دام نظارت کند. در واقع این طرح به صورت کلی یک تعامل بین بخشی را می طلبد تا شیر سالم توزیع کنیم و برای مصرفش ترویج کنیم.
این کارشناس سلامت همچنین با اشاره به اینکه در این طرح، توزیع ۷۰ نوبت شیر در مدارس در دستور کار است، درباره چرایی محقق نشدن همین مقدار کم گفت: بله عموما همین میزان کم هم تحقق پیدا نمی کند. می دانم که رییس جمهور و نهادها و مجلس اولویتشان سلامت دانش آموزان است اما به هر حال ما مجری این طرح هستیم و به هر اندازه به ما پول بدهند، بهترین شیر را به دانش آموز می رسانیم مضاف بر اینکه ما کارهای پژوهشی مختلفی نیز در این راستا انجام داده ایم تا نگرش اولیا را تحت تاثیر قرار دهیم. در واقع حتی وقتی بودجه شیر به دستمان نرسد ما جنبه های دیگر این طرح را فراموش نمی کنیم.
تحقیقات سازمان بهداشت جهانی می گوید مصرف روزانه نیم لیتر شیر، موجب افزایش رشد و تضمین سلامت جسمانی افراد و همچنین باعث بالا رفتن بهره هوشی و طول عمر می‌شود. یکی از علل چاقی رو به رشد کودکان امروز جایگزینی نوشیدنی هایی چون نوشابه های گازدار به جای شیر است. در این میان هم فرهنگسازی مصرف شیر نزد خانواده ها دچار تزلزل است و هم مشخص نیست سهم دستگاه های اجرایی کشور چیست. طرحی مانند شیر مدرسه با همه کاستی هایی که در خود طرح وجود دارد هم به درستی اجرا نمی شود تا بتوان پیامدهایش را اندازه گیری کرد. از سوی دیگر همیشه در چالش های بودجه، حوزه سلامت است که به حاشیه رانده می شود و اینها همه در حالی است که زمان منتظر نمی ماند و کودکان ما رشد می کنند؛ چه با مصرف نوشابه های گازدار و چه با مصرف شیر. اما هر کدام از این راه ها آینده سلامت کشور را بیش از امروز دچار چالش می کند.
