انسان به «امید» زنده است، جامعه انسانی چطور؟

به گزارش خبرگزاری دانا،امید اجتماعی جان بخش و تقویت کننده سلامت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد و در نتیجه توسعه اجتماعی است و هرزمان که جامعه به تحقق آینده ای روشن ایمان داشته باشد، پویایی بیشتری می یابد و می توان امید را شرط لازم جامعه ای زنده و رو به پیشرفت دانست تا جایی که برخی اندیشمندان امید را خون جاری در رگ های اجتماع تعبیر کرده اند.
اگرچه امروز آسیب های اجتماعی به عنوان واقعیت پذیرفته شده است اما سیاه نمایی و پرداختن به موضوعات مختلف آسیب های اجتماعی که دایره شمول گسترده ای دارد، کافی نیست و باید راه حل های جدید و نو برای برخورد با حل آسیب های جتماعی مطرح کرد به بیانی دیگر در نظر گرفتن اندیشه های مثبت در مقابل رویکردهای تلخ می تواند شاخص های اجتماعی مثبت را افزایش و مولفه های منفی را کاهش دهد.
در هفته ای که گذشت، نخستین همایش «علمی امید اجتماعی درایران» روزهای دوشنبه و سه شنبه - هفتم و هشتم اسفندماه- با حضور صاحب نظران، اندیشمندان و پژوهشگران اجتماعی وهمکاری 21 نهاد معتبرعلمی و مدنی به همت موسسه رحمان در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.
چیستی مفهوم و دستاوردهای نظری در حوزه امید اجتماعی، وضعیت امید اجتماعی در ایران، سبب شناسی امید اجتماعی و آثار و پیامدهای آن و راهکارهای ارتقای امیداجتماعی از محورهای همایش یاد شده بود.
تقریبا تمام چهره های برجسته و نام آشنای حوزه علوم اجتماعی هر یک از زاویه ای به موضوع امید اجتماعی در ایران پرداختند و آخرین دستاوردهای علمی و تخصصی با پشتوانه های تئوریک همراه با راهکارهای عملی برای بهبود و ارتقای امید در جامعه ارائه دادند.

** جامعه ما دچار یاس کامل و انفصال محض نیست
مصطفی معین، رئیس همایش امید اجتماعی روز شنبه - دو روز پیش از برگزاری همایش- در نشست خبری، وضعیت آسیب های اجتماعی را فراگیر و روبه افزایش عنوان کرد گفت که اعتماد و سرمایه اجتماعی هم رو به زوال و کاهش است و در وضعیت هشدار قرار دارد اما در عین حال وی به ظرفیت های جامعه ایرانی،غنای فرهنگی و منابع کم نظیر مادی و انسانی اشاره کرد و وضعیت موجود را شایسته ایران اسلامی ندانست.
رئیس همایش امید اجتماعی در عین حال گفت که جامعه ما دچار یاس کامل و انفصال محض نیست و هرچند خطر آسیب ها و مسائل اجتماعی وجود دارد ولی پتانسیل های اجتماعی برای حل این مشکلات هم بالاست.
معین همچنین با تاکید بر نقش موثر نخبگان در حل مسائل اجتماعی، اظهار کرد: نخبگان و نهادهای مدنی باید بازوان و اتاق فکر دولت‌ها باشند زیرا هرچه نهادهای مدنی توسعه یابند و نخبگان در فضای مجازی و حقیقی نقش‌آفرینی کنند، به سرمایه اجتماعی جامعه، سطح امید و اعتماد افزوده می‌شود.
واقعیت این است که مدیریت مسائل اجتماعی نیازمند سیاستگذاری، برنامه ریزی و برنامه های دقیق مبتنی بر واقعیت جامعه است و این مساله نقش نخبگان و صاحب نظران اجتماعی را پررنگ می کند به طوری که مشارکت صاحب نظران اجتماعی در عرصه های مختلف می تواند به استمداد حاکمیت بیاید.

** خلق فرصت های نو برای ایجاد تغییر نگرش ها راه حل برون رفت از یاس اجتماعی
هادی خانیکی ستاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و دبیر علمی همایش امید اجتماعی هم برپایی همایش یاد شده را اقدامی کوچک و مناسب در راستای واکاوی امید اجتماعی دانست و بر لزوم یافتن راه حل ها و شیوه های ابداعی و خلاقانه برای ایجاد امید اجتماعی تاکید کردو گفت که خلق فرصت های نو و ابداع شیوه های نوین برای ایجاد تغییر در نگرش ها با هدف تقویت امید اجتماعی می تواند راه حل برون رفت از یاس اجتماعی باشد.
درمجموع علاوه به 15 سخنران اصلی همایش، 22 اندیشمند برجسته حوزه های مختلف اجتماعی آرا و نظرات خود را بیان کردند که از آن جمله می توان به سارا شریعتی، مصطفی ملکیان، سعید مدنی، محمدرضا جلایی پور، پرویز آزاد فلاح، مقصود فراستخواه، غلامرضا غفاری، رحیم نوبهار، محمدرضا جوادی یگانه، حسین سراج زاده، نعمت الله فاضلی، محد سعید ذکایی، شهیندخت مولاوردی، علیرضا علوی تبار، محمد امین قانعی راد، محمد فاضلی، بیژن عبدالکریمی و حسین پاینده اشاره کرد.

** نخبگان دانشگاهی امید به اصلاحات اجتماعی دارند
بر]یند این نشست که توسط موسسه رحمان به عنوان نهاد مدنی فارغ از جهت گیری های سیاسی، برگزار شد، حاکی از آن است که اگرچه وضعیت فعلی مطلوب نیست اما اندیشمندان و نخبگان دانشگاهی امید به اصلاحات اجتماعی و تغییر دارند.
هرچند دبیر این نشست هدف از برگزاری آن را ایجاد حساسیت و تبدیل مساله امید اجتماعی از یک امر آکادمیک به مسال اجتماعی اعلام کرد اما می توان گفت برپایی اینگونه نشست ها به ایجاد فضایی برای ابراز نظر اندیشمندان و تقویت جامعه مدنی کمک می کند.
در مراسم اختتامیه همایش، از مجموع سخنرانی ها، پنل های تخصصی برگزار شده و چکیده مقالات ارسالی، بیانیه ای منتشر شد که درآن زمینه‌ها، ضرورت‌ها و نیازهای ارتقای سطح امید اجتماعی مورد تاکید قرار گرفت.

** همه افراد جامعه مسئول ایجاد امید اجتماعی هستند
براساس بیانیه این نشست علمی، امید مفهومی بین رشته ای است و آرزواندیشی یا توهم نیست بلکه ظرفیتی است که نه تنها باید شناسایی و دیده شود بلکه همه افراد جامعه باید به عنوان عاملان فعال و مؤثر برای بهبود وضع موجود تلاش کنند.
مجموعه تحقیقات کمّی و کیفی انجام شده از طریق پیمایش های ملی و مطالعات موردی، نشان می دهد وضعیت امید اجتماعی در ایران پایین تر از حد متوسط قرار داردهمچنین برخی شواهد تجربی دیگر از منظر جامعه شناسی نشان دهنده تهدید به از هم گسیختگی اجتماعی جامعه ایران دارد.
ناتوانی و ناکارامدی در پاسخ به مطالبات قدیم و جدید، بالا بردن انتظارات نسبت به زندگی مطلوب و ناکارامدی و ناهماهنگی ساختاری در پاسخگویی به مطالبات اجتماعی ازعوامل مؤثر کاهش امید اجتماعی محسوب می‌شود.
در این شرایط مقوله امید اجتماعی در جامعه ایران، بازتاب پدید آمدن مسایل جدید و فعال شدن نیروها، مطالبات و امیدهای متفاوت و متکثری است که دیگر به راحتی در چارچوب نسخه‌های امید بخش موجود نمی‌گنجند؛ از جمله این نیروها می‌توان به کارگران و طبقات محروم جامعه(با مطالبات اقتصادی)، زنان(با مطالبه عدالت و برابری جنسیتی)، قومیت‌ها(با مطالبه تکثر فرهنگی و عدالت اجتماعی)، جوانان(با مطالبه تنوع سبک زندگی و اشتغال) و مسایلی همچون محیط زیست اشاره کرد.
اما واقعیت این است که نومیدی راه حل هیچ مسأله‌ای نیست بلکه خود، عین مساله است و برای ترمیم امید اجتماعی و ارتقای آن باید از همۀ ظرفیت‌های فرهنگ غنی ایرانی-اسلامی، سازمان های مردم نهاد، مشارکت جامعه مدنی سود برد و این مهم منوط به گفت و گوی گشاینده در میان نخبگان با هم، نخبگان با مردم و نخبگان با حاکمیت است و آحاد شهروندان، مسئولان و همه نهادهای علمی، مدنی، سیاسی و اجرایی می توانند در این عرصه فعال باشند.