به گزارش خبرگزاری دانا از مهر، روزی که وزیر آموزش و پرورش پشت مصوبه «حذف آزمون ها از مدارس ابتدایی»، نیت به حذف مدارس سمپاد داشت و پس از چندی از مطرح شدن این مصوبه این موضوع نیز علنی شد، این خود مشخص بود که اگر در ادامه و با تلاش سمپادی ها، برخی از کارشناسان حوزه آموزش و پرورش و متخصصان امر تیزهوشی حذف سمپاد عملی نشود –که نشد- به گونه ای دیگر حذف این مدارس اتفاق بی افتد.
با نگاه به آزمون ورودی مدارس سمپاد پایه هفتم که چند روز قبل برگزار شد مشخص می شود چالشی که معلمان مدارس سمپاد در پایه هفتم با آن رو به رو هستند این است که هیچ پیش بینی برای اینکه چه نوع دانش آموزانی سر این کلاس می نشینند ندارند. علیرغم وعده های وزیر آموزش و پرورش برای جایگزینی یک روش گزینش استاندارد و مطلوب به جای آزمون های هر ساله سمپاد، آزمونی برگزار شد که نه اعتبار و نه کارکرد لازم برای گزینش دانش آموز پایه هفتم سمپاد را ندارد. نکته وقتی جالب توجه می شود که این روزها از پشت پرده اتفاقات انتخاب آزمون هوش ریون برای این گزینش نیز موضوعاتی درز کرده است که نشان می دهد شخص وزیر آموزش و پرورش به طور مستقیم بر این شیوه تاکید داشته است؛ شیوه ای که بسیاری از متخصصان حوزه تیزهوشی را متعجب کرده است.
۶۰ سوال تستی –تصویری آزمون ریون که به طور مشخص کپی از این آزمون هوش با قدمت ۸۰ ساله، که پاسخ های آن به راحتی در دسترس است برای گزینش سمپادی های پایه هفتم امسال در نظر گرفته شد که نکته تعجب آور آن این بود.
رئیس مرکز استعدادهای درخشان پس از برگزاری این آزمون اعلام کرد که این سازمان طراح این آزمون نبوده و حتی از آن اطلاعی نداشته است و تنها بهره بردار این آزمون بوده است و نکته حیرت انگیز تر اینکه مدیر مرکز سنجش و آزمون وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده است این مرکز تنها مسئول برگزاری آزمون بوده است و تیم رئیس سازمان مدارس استثنایی آموزش و پرورش این انتخاب را انجام داده اند.
به عبارت دیگر دو سازمان هم عرض در وزارتخانه آموزش و پرورش وجود دارد به نام های «استعدادهای درخشان» و «کودکان استثنایی» که یکی به شناسایی و پرورش استعدادهای برتر و تیزهوشان می پردازد و دیگری به شناسایی و ارائه خدمات به کودکان با توان هوشی و جسمی زیر حد نرمال و حالا آن بخشی از وزارتخانه که مسئول شناسایی کودکان با توانایی ذهنی و جسمی غیر نرمال است مسئول انتخاب آزمونی شده که تیزهوشان را انتخاب کند. حتی اگر عجیب بودن چنین واگذاری مسئولیتی را کنار بگذاریم سوال اینجاست که چرا صفر تا صد شناسایی و پرورش استعدادهای برتر را به سازمانی که به همین منظور وجود دارد و تعریف شده است نسپرده اند؟ سکوت فاطمه مهاجرانی رئیس مرکز استعدادهای درخشان در این زمینه خود بر ابهامات می افزاید خصوصا آنکه شنیده می شود در ابتدای امر تیمی برای طراحی سوالات آزمون امسال مدارس سمپاد وجود داشته است اما ریاست آن تیم اعلام کرد که مسئول انتخاب این آزمون نیست.
وزیر آموزش و پرورش در گفتگو با برنامه حالا خورشید در رسانه ملی از آزمون هوش ریون به عنوان تنها تست استاندارد موجود در کشور برای سنجش هوش نام برده است که جای سوال های فراوانی را باز کرده است.هر چند عایدی این آزمون درآمد ۳ میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومانی برای آموزش و پرورش با احتساب شرکت ۲۵۰ هزار نفر در آن و پرداخت هر نفر ۱۵ هزار تومان بود.
در ادامه دکتر ناصرالدین کاظمی حقیقی متخصص امور تیرهوشی و استاد دانشگاه در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار دادند به بررسی اعتبار و روایی آزمون هوش ریون که وزیر آموزش و پرورش آن را تنها تست استاندارد موجود در کشور نامیدند، پرداخته است.
دکتر کاظمی در یادداشت خود نوشته است: جدول پیشرونده«ریون» موسوم به آزمون «ریون» در سال ١٩٣٨ میلادی توسط جان ریون روانسنج انگلیسی بر پایه هوش عمومی جامد برای افراد بالای پنج سال پی ریزی شد و مجدّداً در سال ١٩۴٨ مورد تجدید نظر قرار گرفت. این ابزار تشخیصی از لحاظ روایی و اعتبار دچار کاستیهایی اساسی است که ذیلاً به اختصار بررسی می شود.
«روایی آزمون»: مطالعات روایی ریون نشان می دهد که این آزمون فقط دو توانایی استدلال انتزاعی و درک فضایی را می سنجد.
اما مطالعات روایی در میهن ما روایی آن را صرفاً با آزمون وکسلر بررسی کرده است و هرگز روایی سازه آن در هیچ تحقیق معتبری در کشور کاوش نشده است.
لذا ابزار مزبور صرفا برآورد اندکی از دو مؤلفه استنتاج و موقعیت یابی در هوش تحلیلی را به دست می دهد و از سنجش سایر مؤلفه های هفتگانه هوش تحلیلی غفلت دارد. از این رو ابزار فوق الذکر نه تنها همه مؤلفه های هوش تحلیلی را پوشش نمی دهد بلکه هیچ توجهی به سنجش هوش های تحصیلی و تجربی ندارد حال آنکه تشخیص نوجوانان تیزهوش مستلزم توجه به برجستگی در هر سه نوع هوش تحلیلی ، تجربی و تحصیلی است.
«اعتبارسنجی و هنجاریابی»: معمولاً برای ماندگاری اعتبار یک آزمون شناختی در جامعه ای خاص انجام بررسی های هنجاریابی متناوب درفاصله هفت تا ده سال امری ضروری است.
مطالعات هنجاریابی و اعتبارسنجی برای جامعه ایرانی محدود به گروه های دانشجویی و کودکان زیر یازده سال شده است که به سالهای قبل از ١٣٨۶ باز می گردد و تاکنون هیچ جدول هنجاری برای کودکان ١٢ سال به بالای ایران بر اساس یک تحقیق معتبر ارایه نشده است. از این رو در طیف سنّی منطبق با دوره اوّل متوسّطه، جدول هنجاری معتبری در دست نیست.
نکته تأمّل برانگیز در بررسی های اعتبارسنجی آزمون «ریون» آن است که با هر بار تکرار در یک گروه، عملکرد آزمودنی به جای ثبات، افزایش می یابد. یعنی با تمرین و ممارست می توان نتایج را بهبود بخشید. نکته مزبور به آزمون ریون ویژگی «تمرین پذیری» داده است که ضعفی اساسی در اعتبار یک ابزار تشخیصی قلمداد می شود.
محدودیت ابزار مزبور در مبانی نظری از حیث روایی سازه و ضعف در موازین اعتباریابی، آزمون یادشده را برای تشخیص تیزهوشی جامعه دانش آموزشی متوسطه در ایران از قابلیت اعتماد و اتکای تخصّصی و فنّی ساقط کرده است.
آزمون ریون از حیث موازین روانسنجی آن چنان سست و ضعیف است که در دو دهه اخیر هرگز در تحقیقات و پژوهش های معتبر روانشناختی کشور به کار نرفته است.
امروز هر دانشجوی دوره کارشناسی روانشناسی از این امر آگاه است که برای بی اعتباری یک پژوهش روانشناختی کافی است که از آزمون «ریون» استفاده شود. چه آنکه کاربرد آن در هر مطالعه ای یافته های آن مطالعه را از اعتبار تهی می کند.
مجموع چنین شرایطی این آزمون را آن چنان در سطح یک ابزار سست، تنزّل داده که به همراه کلید جوابها در سه دهه اخیر در دسترس عموم هموطنان قرار گرفته است.
آزمون ریون در واقع دست مایه ای کمک آموزشی برای تمرین اطفال و کودکان ایرانی محسوب می شود که با گوشه هایی از مؤلفّه های هوش تحلیلی آشنا شوند و به ممارست بپردازند. این بهترین کارکرد آزمون ریون برای کودکان ایران است؛ چنان که در آموزشگاه ها و دبستانها و شبکه مجازی رواج دارد.
