سهم «دفاع مقدس» در پایان نامه ها/ رشد صعودی پژوهش در جنگ تحمیلی

پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)، سامانه ای برای گردآوری، سازماندهی و اشاعه اسناد علمی و فناورانه است که توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با هدف دسترسی به مدارک علمی تولیدشده در کشور و نیز جلوگیری از تقلب و سرقت علمی راه اندازی شده است.

این سامانه، دستاورد کاربرد فناوری اطلاعات در خدمات مدیریت اطلاعات علم و فناوری پژوهشگاه «ایرانداک» است که پیشینه آن به دهه چهل و راه اندازی مرکز اسناد علمی بازمی گردد؛ پس از آن با توجه به گسترش قلمرو مدیریت اطلاعات علم و فناوری، باید محیطی فراهم می شد که دربرگیرنده تمامی طرح‌های پژوهشی، پایان‌نامه‌ها،‌ رساله‌ها، پیشنهاده‌ها، پروانه‌های اختراع، گزارش‌های دولتی، همایش‌های علمی، نشریه‌های علمی، مقاله‌های علمی، ناشران علمی و نیز روزنامه‌ها و همچنین کتاب‌شناسی‌ها، واژه‌نامه‌ها و فهرست‌های مستند باشد.

براین اساس کار پایگاه اطلاعات علمی ایران از سال ۷۰ آغاز و در سال ۷۸ دسترسی به آن، در محیط وب فراهم شد. هم اکنون نیز با پیشرفت فناوری اطلاعات، این پایگاه قابلیت‌های تازه‌ای یافته و در گذر زمان، نسخه‌های گوناگونی از آن با فناوری‌های روز به‌کار رفته‌اند. این پایگاه هم‌اکنون مرجع بسیاری از پژوهشگران ایران و جهان است و روزانه بیش از ده هزار کاربر، ده‌ها هزار جستجو در قالب طرح های مختلف پژوهشی و مدارک علمی در آن انجام می‌ دهند.

وضعیت ابعاد مختلف «دفاع مقدس» در پایان نامه های داخل کشور

بررسی ها از وضعیت پایان نامه های ثبت شده در پایگاه اطلاعات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، نشان می دهد که در فاصله سالهای ۶۲ تا ۹۷ ، دانشگاهیان و پژوهشگران کشور بیش از ۲۸۵۰ مدرک علمی شامل پایان نامه، رساله و پیشنهاده درباره موضوعات مختلف دفاع مقدس تهیه و از آن دفاع کرده و به ثبت رساندند.

شواهد حاکی از آن است که ابعاد مختلف موضوع جنگ تحمیلی ایران و عراق ، یکی از موضوعات مهم مورد توجه دانشگاهیان در مقاطع کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی، حرفه ای و عمومی و در رشته های مختلف تحصیلی بوده و با گذشت بیش از ۳۸ سال از ابتدای جنگ، هنوز هم بسیاری از پایان نامه ها به این موضوع اختصاص دارد. به نحوی که ثبت پایان نامه ها با این موضوع، از سال ۸۷ به بعد، روند صعودی نیز داشته است.

در این گزارش، وضعیت ثبت مدارک علمی در پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) با انتخاب حدود ۲۵ کلید واژه پیشنهادی مرتبط با دفاع مقدس، مورد بررسی قرار گرفته و تعداد پایان نامه های مرتبط، دانشگاههایی که بیشترین پایان نامه ها را داشته و رشته های تحصیلی و مقاطع تحصیلی پژوهشگران، به دست آمده است.

لازم به ذکر است که این آمار مربوط به آن تعداد مدارک علمی است که در پایگاه «گنج» ایرانداک به ثبت رسیده و در دسترس است و به طور قطع پایان نامه هایی بیش از این تعداد نیز وجود دارد که هنوز در این سامانه بارگذاری نشده اند. از سوی دیگر هنوز برخی پایان نامه های مربوط به سال ۹۷ ، در پایگاه اطلاعات علمی ایران به ثبت نرسیده است.

ثبت بیشترین پایان نامه با کلید واژه «جنگ ایران و عراق»

در این گزارش وضعیت ثبت پایان نامه ها و مدارک علمی با موضوعات مرتبط با دفاع مقدس در حدود ۲۵ کلید واژه مورد بررسی قرار گرفته است.

این کلید واژه ها شامل موارد زیر می شود:

«جنگ ایران و عراق»، «دفاع مقدس»، «جنگ تحمیلی»،« ایثاگران»، «رزمندگان»، «آزادسازی خرمشهر»، «قطعنامه ۵۹۸»،   «جنگ ۸ ساله»، «شهدای دفاع مقدس»، «شهدای گمنام»، «عملیات بیت المقدس»، «عملیات مرصاد»، «عملیات والفجر»، «عملیات فتح المبین»، «عملیات ثامن الائمه»، «عملیات طریق القدس»، «عملیات خیبر»، « عملیات کربلا ۱ تا ۱۰»، «عملیات های دریایی دفاع مقدس»، «عملیاتهای هوایی دفاع مقدس»، «عملیات های نظامی دفاع مقدس»، «حمله شیمیایی عراق»، «بمباران حلبچه»، «بمباران شیمیایی سردشت»، «فرماندهان دفاع مقدس» و «معاهده اروندرود»

بررسی ها نشان می دهد که بیشترین ثبت مدارک علمی مربوط به کلید واژه «جنگ ایران و عراق» با بیش از ۸۴۵ فراوانی بوده است. پس از این کلید واژه، بیشترین ثبت پایان نامه ، رساله و پروپوزال به کلید واژه های «دفاع مقدس»، «جنگ تحمیلی»، « ایثاگران» و «رزمندگان» اختصاص دارد.

در همین حال، مطابق برآوردهای انجام شده، بیشترین ثبت پایان نامه ها با موضوع دفاع مقدس توسط پژوهشگران و دانشجویان رشته های زبان و ادبیات فارسی، علوم سیاسی و حقوق صورت گرفته و از سال ۸۷ تا سال ۹۶، روند ثبت مدرک علمی، سیر صعودی را نشان می دهد و بیشترین ثبت پایان نامه نیز به سال ۹۵ بازمی گردد.

کدام دانشگاهها بیشترین پایان نامه های دفاع مقدس را دارند؟

بررسی با کلیدواژه «جنگ ایران و عراق» در مدارک علمی ثبت شده در سامانه «گنج» نشان می دهد که ثبت پایان نامه و رساله با این کلید واژه درتمامی مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی (phd )، دکتری، دکتری حرفه ای (عمومی) و دکتری حرفه ای صورت گرفته و دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز بیشترین ثبت پایان نامه مربوط به دفاع مقدس را با این کلید واژه به خود اختصاص داده است. درهمین حال بیشترین فراوانی این کلید واژه در پایان نامه های مربوط به رشته علوم سیاسی است.

در بررسی کلید واژه «دفاع مقدس» نیز مشخص شد که ۸۴۲ مدرک علمی با این کلید واژه در مقاطع ارشد، دکتری تخصصی،  دکتری و دکتری حرفه ای عمومی به ثبت رسیده است و ثبت بیشترین پایان نامه ها با کلید واژه «دفاع مقدس»، به دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه باهنر کرمان و دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان اختصاص دارد و این کلیدواژه بیشترین فراوانی را در پایان نامه های رشته ادبیات فارسی دارد.

با کلید واژه «جنگ تحمیلی» نیز ۶۵۹ مدرک علمی، در مقطع کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی، دکتری، دکتری حرفه ای و دکتری عمومی ثبت شده است و بیشترین ثبت پایان نامه ها با این کلید واژه در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس بوده است. فراوانی این کلید واژه نیز در رشته ادبیات فارسی دیده می شود.

بررسی درباره کلید واژه «ایثارگران» نیز نشان می دهد که ۱۴۱ مورد مدرک علمی در پایگاه گنج در مقطع کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی و دکتری به این کلیدواژه اختصاص دارد. بیشترین ثبت پایان نامه با این کلید واژه در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت است و این کلید واژه بیشتر در پایان نامه های رشته مدیریت دیده شده است.

برای کلید واژه «رزمندگان» نیز دارای ۱۷۲ مورد ثبت مدرک علمی در مقطع کارشناسی ارشد، دکتری و دکتری تخصصی دفاع شده است و دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه باهنر کرمان در رده اول بیشترین ثبت قرار دارد و این کلیدواژه نیز بیشترین فراوانی را در رشته زبان و ادبیات فارسی دارد.

جدول ۵ کلید واژه پرطرفدار

درهمین حال درخصوص پایان نامه، رساله و پیشنهاده با بهره گیری از کلیدواژه «قطعنامه ۵۹۸» ، مربوط به مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران بیشترین ثبت پایان نامه با این کلید واژه را داشته و فراوانی این پایان نامه مربوط به رشته علوم سیاسی است.

دانشکده علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی بیشترین ثبت پایان نامه را در مورد کلیدواژه «جنگ ۸ ساله» در مقاطع کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی و دکتری دارد و این کلید واژه در رشته جامعه شناسی بیشترین فراوانی را نشان می دهد.

کلید واژه «شهدای دفاع مقدس» نیز در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی، بیشترین ثبت را در میان پایان نامه های دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان داشته و رشته ادبیات فارسی بیشترین فراوانی را در مورد این کلید واژه دارد.

در زمینه کلید واژه «شهدای گمنام»، ثبت پایان نامه ها مربوط به مقطع کارشناسی ارشد است و دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان و دانشکده علوم پایه دانشگاه صنعتی شاهرود بیشترین پایان نامه ها با این کلید واژه داشته اند و رشته های ادبیات فارسی و هنر بیشترین فراوانی را دارند.

بررسی درباره کلید واژه «آزادسازی خرمشهر» از ثبت پایان نامه ها در مقطع ارشد و دکتری تخصصی حکایت دارد و دانشگاههای علامه، الزهرا، شهرکرد، هنر تهران، آزاد اسلامی واحد مرودشت و شهید چمران اهواز درباره این کلید واژه پایان نامه به ثبت رسانده اند، این پایان نامه ها در رشته های علوم تربیتی، علوم سیاسی، مهندسی کشاورزی و هنرهای تجسمی بیشترین ثبت را داشته شده است.

جدول کلید واژه های پیشنهادی

بررسی از ثبت پایان نامه ها با کلید واژه های «عملیات بیت المقدس»، «عملیات مرصاد»، «عملیات والفجر»، «عملیات فتح المبین»، «عملیات ثامن الائمه»، «عملیات طریق القدس»، «عملیات خیبر»، « عملیات کربلا ۱ تا ۱۰»، «عملیات های دریایی دفاع مقدس»، «عملیاتهای هوایی دفاع مقدس»، «عملیات های نظامی دفاع مقدس»، نشان می دهد که بیشترین پایان نامه ها با این کلیدواژه ها در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی دفاع شده است.

در این زمینه هریک از دانشگاههای شهید چمران اهواز، هنر تهران، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، دانشکده اقتصاد دانشگاه الزهرا، دانشکده ادبیات دانشگاه شاهد، دانشکده ادبیات دانشگاه رازی، دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه ارومیه، دانشگاه فردوسی مشهد و دانشکده ادبیات دانشگاه اهواز، پایان نامه هایی با این کلیدواژه ها ثبت کرده اند.

فراوانی کلید واژه های مربوط به عملیاتهای دفاع مقدس در رشته های تاریخ، علوم اجتماعی، هنرهای تجسمی، جغرافیا و علوم اقتصادی دیده می شود.

پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری با کلید واژه های «حمله شیمیایی عراق» و «بمباران حلبچه» و «بمباران سردشت»، بیشترین ثبت را در دانشکده حقوق دانشگاه تهران و دانشگاههای علوم پزشکی، علوم ارتباطات دانشگاه آزاد و علامه طباطبایی به خود اختصاص داده اند. این کلید واژه ها در رشته های حقوق، علوم سیاسی، علوم اجتماعی، روانشناسی و زمین شناسی بیشترین فراوانی را دارد.

درهمین حال پایان نامه های با کلید واژه «فرماندهان دفاع مقدس» در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی دفاع شده که بیشترین ثبت مربوط به دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع) و دانشکده مدیریت دانشگاه تهران است. فراوانی این کلیدواژه در رشته های مدیریت، زبان و ادبیات فارسی و جغرافیا دیده می شود.

بیشترین ثبت پایان نامه با کلید واژه «معاهده اروندرود » در مقطع کارشناسی ارشد مربوط به دانشگاه حقوق دانشگاه تهران است و بیشترین فراوانی این کلیدواژه به رشته علوم سیاسی مربوط می شود.

جدول کلید واژه های پیشنهادی

جدول عناوین برخی رساله ها و پایان نامه های مرتبط با دفاع مقدس