روزی روزگاری، صادرات فرش دستباف، حرف اول را بعد از نفت در ایران می‌زد و سهم عمده‌ای در اشتغال جوانان داشت، در بیشتر روستاهای استان آذربایجان شرقی، مردم با پناه بردن به دار قالی، زندگی خود را می‌چرخاندند، در یک خانواده نه‌تنها یک نفر بلکه چندین نفر در کنار اعضای خانواده، رج به رج مشکلات زندگی خود را پشت دار قالی گره می‌زنند.
روزگاری بیشتر ساکنان روستاها به فرشبافی اشتغال داشتند، اما در حال حاضر تنها چند خانواده انگشت شمار این کار را انجام می دهند
روزگاری بیشتر ساکنان روستاها به فرشبافی اشتغال داشتند، اما در حال حاضر تنها چند خانواده انگشت‌شمار این کار را انجام می‌دهند.
امروز علیرغم اینکه بیشتر جوانان روستایی بیکار هستند، اما دل‌ودماغی برای دنبال کردن این صنعت ندارند، این روزها بیشتر بانوان در کنار کار خانه‌داری، دار کوچک قالی به پا کرده‌اند و با بافت فرش یا تابلو فرش، به معیشت زندگی مشترک کمک می‌کنند.
در برخی شهرهای استان، مغازه‌هایی به چشم می‌خورد که چند جوان با برپا کردن دار قالی در کنار هم شبانه‌روز، نقشه‌های خوش خط و خال قالی را به هم رج می‌زنند، جوان‌هایی که برخی حتی از بیمه قالی‌بافی هم استفاده نمی‌کنند.
یکی از فعالان صنعت فرش با تشریح مشکلات خود می‌گوید: بافت یک فرش دستباف در اندازه ۳ در ۳، حدود ۶ ماه وقت یک خانواده ۴ نفره را خواهد گرفت، اما بعد از اتمام آن در هنگام عرضه حاصل دسترنج خود به بازار، تنها حدود ۸ یا ۹ میلیون تومان دست آن‌ها را می‌گیرد که از این مقدار، نزدیک به ۳ میلیون تومان سهم مواد اولیه بافت فرش است.
دلال‌ها حلقه واسطه زنجیره قالی‌بافی
علی محمدزاده دیگر بافنده فرش با اشاره به اینکه توجه به صنعت فرش باید همه‌جانبه باشد، عنوان می‌کند: از تولید مواد اولیه تا رنگرز، تولیدکننده رنگ، طراح نقشه، بافنده و در نهایت بازرگان و بازاریاب زنجیره‌ای است که اگر یک حلقه آن دیده نشود، دلال‌ها نقش حلقه واسط را بر عهده می‌گیرند.
وی با اشاره به جایگاه سوق‌الجیشی آذربایجان شرقی به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده بین‌المللی تبریز – بازرگان ادامه می‌دهد: رونق گردشگری آذربایجان شرقی و ورود گردشگران خارجی به این شهر باید مسئولان را به این فکر بیندازد که فرش تبریز را به بهترین شکل ممکن به گردشگران و تجار معرفی کنند.
به اعتقاد یک بافنده فعالان این صنعت، بیشتر با مشکلاتی از قبیل مساله بیمه، فروش و دریافت وام روبه رو هستنداما رئیس اتحادیه فرش دستباف آذربایجان شرقی به خبرنگار مهر گفت: بیش از ۳۵ درصد صادرات و تولید فرش دستباف کشور متعلق به آذربایجان شرقی است، اما سهم بیمه‌شده ما تنها ۱۳ درصد کشور بوده درصورتی‌که ظرفیت استانی ما ۲۰۰ هزار نفر بیمه شده است.
محمود چمنی از قطع بیمه قالیبافان سخن گفت و ادامه داد: در چند سال گذشته ۳۰ هزار نفر بیمه‌شده به دلایلی مانند تأخیر یک‌روزه در پرداخت حق بیمه از بیمه خارج‌شده‌اند درحالی‌که ۹۰ درصد این افراد قالیباف بودند.
وی افزود:حدود ۲۰۰ هزار نفر در این هنر- صنعت در سطح استان اشتغال دارند و ۵۰۰ هزار نفر از طریق صنایع مرتبط با آن ارتزاق می‌کنند.
ضرورت خانه‌تکانی در صنعت فرش
همچنین محمود روفه گر از فعالان صنعت فرش در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می‌دارد: با توجه به مشکلاتی که در زمینه تولید قالی وجود دارد، بخش خصوصی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این بخش نیست.
وی می‌افزاید: بهترین قالی‌ها در کارگاه‌های بخش خصوصی بافته می‌شود و گاهی تولیدات این‌گونه کارگاه‌ها منحصربه‌فرد بوده و فروش آن نیز به‌مراتب نسبت به سایر تولیدات بالاست اما با تمام این محاسن هر روز شاهد کم‌رنگ شدن بافت این‌گونه قالی‌ها در بازار هستیم.
روفه گر تصریح می‌کند: باید از این فرصت استفاده کرده و با یک خانه‌تکانی و طراحی برنامه‌های صحیح و ارائه امکانات به عاملین اصلی این صنعت به جایگاه واقعی خود در بازار جهانی دست پیدا کنیم.
این فعال صنعت فرش همچنین «تأمین مواد اولیه، خام فروشی مواد اولیه از جمله پشم و نخ به دلالان، تقلب در تولید مواد اولیه مرغوب، عدم صرفه اقتصادی در تولید ابریشم و تولید سنتی این محصول و عدم استفاده از تکنولوژی پیشرفته در تولید مواد اولیه» را از عمده مشکلات این صنعت برمی‌شمارد.
مشکلات فرش در این دولت و آن دولت خلاصه نمی‌شود
اگر دولت طرح‌های حمایتی چون خرید تضمینی فرش، تأمین مواد اولیه، ارائه تسهیلات برای رونق کار را به فرش‌بافان بدهد، این افراد با رغبت بیشتری به کار تولید و اشتغال خواهند پرداخت.
تولید فرش دستباف دارای مشکلات فراوانی است که در صورت توجه مسئولان، می‌توان از این صنعت برای توسعه و رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال برای جوانان بهره برد.
مشکلات فرش کشور در طول دوره مدیریتی خاص و این دهه و این سده به وجود نیامده و ریشه‌های آن عمیق‌تر و قدیمی‌تر از این‌هاست و دولت یازدهم، دهم، نهم و هشتم و... ندارد اما دولت‌ها از این بخش برای رفع اشتغال استفاده کرده و تنگناهای بحران قیمت پایین نفت و یا تحریم‌ها متوجه قابلیت‌های این بخش شده و در دوران رونق تولید و عرضه نفت، دوباره آن را به فراموشی سپرده‌اند.
نباید مشکلات قالیبافان را به این دولت و آن دولت محدود کرد، چرا که این روند به نابودی کشاندن هنر- صنعت فرش است، بلکه باید همه دستگاه‌ها و فعالان این صنعت دست‌به‌دست هم دهند تا بلکه بافندگان فرش بتوانند گلیم زندگی‌شان را از آب بیرون بکشند.
