معمولاً اصلاح نظام پولی به سه صورت شکل میگیرد که شامل تغییر نام واحد پول یک کشور، حذف چند صفر از واحد پول و ترکیبی از هر دو روش است و اجرای هر یک از این سه روش، نیازمند پیادهسازی بسته سیاستی جامعی است که علاوه بر کنترل تورم، آمادهسازی جامعه برای پذیرش شرایط جدید را نیز فراهم کند.
مدتی است طرح حذف چهار صفر از واحد پول ملی مطرح شده است و نهایتا ۱۵ اردیبشهت از سوی نمایندگان مجلس تصویب شد تا طی سه سال آینده واحد پول ملی از ریال به تومان تغییر کند.
بانک مرکزی مجموعه فواید و هزینههای تغییر واحد پول را بررسی کرده که طبق آن، این اصلاح پولی فوایدی همچون کاهش میزان توهم پولی، افزایش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی، کاهش تورم، آسانسازی تسویه مبادلات و... را در پی دارد که در ادامه جزئیات آن مطرح شده است.
یکی از فواید تغییر واحد پول، دستیابی به کارایی بیشتر در جریان گردش نقدینگی است که براساس اینمنفعت، وقتی پول یک کشور تعداد زیادی صفر داشته باشد، بسیاری از مبادلات در مقیاس میلیون، تریلیون یا مانند ترکیه هزار تریلیون صورت میگیرد. چنین شرایطی علاوه بر مشکلاتی که در زمینههای محاسباتی و حسابداری دفاتر ایچاد میکند، ناامنی حمل مقادیر زیاد پول، معطل شدن در صف بانکها و معضلات شمارش حجم بالای اسکناس و سکه را نیز در پی دارد که با حذف صفرهای اضافی برطرف میشود.
آسانتر شدن تسویه مبادلات نیز از دیگر منافع اقتصادی تغییر واحد پول است که هنگامی که افراد و موسسات برای مبادلات خود نیاز به حجم کمتری پول نقد داشته باشند، مشکلاتی که در بند قبلی نیز اشاره شد، کمتر بوده و در نتیجه تسویه مالی مبادلات کالا و خدمت راحتتر انجام میشود.
وقتی پول یک کشور تعداد زیادی صفر داشته باشد، به طور معمول توهم پول نزد آحاد جامعه بیشتر میشود که این امر انتظارات تورمی را افزایش میدهد و بر روند افزایش قیمتها نیز موثر است که با اجرای برنامه اصلاح پولی و حذف صفر از پول ملی، از اثر انتظارات تورمی کاسته شده و روند قیمتها به سمت پایین تعدیل میشود که این کاهش میزان توهم پولی و از دیگر محسنات تغییر واحد پول است.
طبق اعلام بانک مرکزی، افزایش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی نیز، از دیگر فواید تغییر واحد پول است. یکی از مشکلات سیاستگذاران در هر کشور کاهش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی در اثر تورم و وجود صفرهای متعدد در پول است کهاین امر موجب جایگزینی پول پرقدرتتر شده و به دلاریزه شدن اقتصاد ختم میشود وبا حذف صفرهای اضافی و تغییر واحد پول این مشکل تا حد زیادی برطرف میشود.
آخرین مزیت تغییر واحد پول ملی، کاهش تورم است که این مزیت هنگامی قابل وصول است که تغییر واحد پول در انتهای برنامه تثبیت اقتصادی انجام شود. شواهد تاریخی نشان میدهد که تغییر واحد پول در فضای مناسب بوجود آمده پس از اجرای برنامه اصلاحات ساختاری یا تثبیت اقتصادی به مراتب موفقتر از سایر شرایط است و امکان دستیابی به نرخهای پایینتر تورم محتملتر است.
با این تفاسیر، عملیاتی شدن این فوایدی که بانک مرکزی در پی تغییر واحد پول ملی اعلام کرده، مستلزم بکارگیری بسته سیاستی جامعی است که علاوه بر کنترل تورم، آمادهسازی جامعهبرای پذیرش شرایط جدید را نیز فراهم کند.