رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی می گوید برای سال تحصیلی آینده روی دو سناریوی مشخص فکر می کنیم. یک حالت این است که مدارس به شکل ترکیبی از حضوری و غیرحضوری تشکیل و اداره شود. بخشی از زمان آموزش حضوری باشد و بخشی را مجبور شوند یه صورت مجازی ارائه دهند. در این رویکرد ترکیبی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در دفتر تالیف آموزش‌های عمومی و متوسطه نظری الگویی باید آماده شود و تجربیات قبلی هم وجود دارد.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش؛ حسن ملکی در اولین نشست خبری‌اش با اصحاب رسانه به تبیین اهم برنامه‌های این سازمان پرداخت و اظهار کرد: اگر بخواهیم این سازمان را در یک جمله تعریف کنیم همان عبارت رهبر معظم انقلاب درباره سازمان را بیان می کنم؛ ایشان فرمودند که سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، قلب آموزش و پرورش است.
وی افزود: این بیان را برای معرفی سازمان تعریف رسا و حکیمانه‌ای می دانم زیرا تهیه مواد و رسانههای آموزشی، محور فعالیتهاست. اگر معلم تربیت می‌کنیم و فضای آموزشی می‌سازیم برای اجرای خوب برنامه درسی است و اگر در فکر اقتصاد و بودجه ریزی هستیم برای همین منظور است که آموزش بدرستی انجام شود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه ماموریت اصلی امسال سازمان که با انتصاب بنده محور قرار گرفته عملیاتی کردن اسناد تحولی است گفت: اسناد تحولی به مثابه یک چتر فکری، فلسفی علمی تلقی می شود و باید فعالیتهای بعدی را زیر این چتر اجرا کنیم. لازم است برنامه‌هایی که طراحی می‌شوند ما را به عملیاتی شدن اسناد تحولی نزدیک کنند. سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی دو سندی هستند که مبنای کار ما در تولید برنامه درسی در فضای تحولی سازمان هستند.
ملکی با بیان اینکه ۱۱ حوزه تربیت و یادگیری در برنامه درسی ملی به طور مشخص ذکر شده است گفت: فعالیتهای ما در محور این ۱۱ حوزه یادگیری شکل می‌گیرد. حکمت و معارف اسلامی، قرآن و عربی، علوم انسانی، ریاضیات، علوم تجربی، زبانهای خارجی، زبان و ادبیات فارسی، سلامت و تربیت بدنی فرهنگ و هنر کاروفناوری و آداب و مهارتهای زندگی و بنیان خانواده از جمله این ۱۱ حوزه یادگیری هستند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: معتقدیم اگر بتوانیم مطابق سندتحول و برنامه درسی ملی حرکت کنیم باید برنامه درسی ما پنج ویژگی اساسی و کلان داشته باشد؛ یک مورد مومن پروری است. ویژگی دوم عالم و آگاه پروری و ویژگی سوم متفکر پروری است و یعنی دانش آموزان از بعد تفکر و عقلانیت پیشرفت کنند. ویژگی چهارم اخلاق محوری است که در هر دوره و پایه تحصیلی و در هر درسی ظهور و بروز متناسب با درس را خواهد داشت و ویژگی پنجم عامل محوری است، یعنی کسانی تربیت شوند که اهل عمل هم باشند. ما افراد عالمی داریم که اهل عمل نیستند و این یک آسیب هم می‌تواند تلقی شود.
وی با بیان اینکه هر ۱۱ حوزه یادگیری باید پنج محور یادشده را مطابق فرمولی در شش ساحت تربیتی به همدیگر ارتباط داده و برنامه درسی را طراحی کنند گفت: معتقدیم اگر هر حوزه یادگیری بتواند برنامه درسی خود را بر این مبنا طراحی کند یکی از مراحل اصلی تحول در حیطه نرم افزاری رخ داده است. اگر مواد آموزشی و رسانههای یادگیری که وارد مدارس می‌شوند بر پایه برنامه درسی عالمانه، آگاهانه، درست و منطقی طراحی نشوند کارایی لازم را نخواهند داشت. در مرحله بعدی باید وارد تولید مواد آموزشی و رسانههای آموزشی بشویم.
وی با بیان اینکه به دنبال بسته یادگیری هستیم و نه کتاب درسی تنها، گفت: بسته یادگیری مجموعه‌ای از مواد و رسانههای آموزشی همراه با روشهای مورد نیاز در هر درس خاص است که بر مبنای اهداف یادگیری و به طور یکپارچه طراحی شده باشد. کتاب کار دانش آموز، راهنمای معلم، فیلم آموزشی، نشریه آموزشی به عنوان حامی و پشتیبان و سایر موارد در بسته یادگیری قرار می‌گیرند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تاکید بر اینکه باید از کتاب درسی محوری به سمت بسته یادگیری حرکت کنیم و مبنای کار، استانداردهای برنامه درسی خواهد بود که در مرحله اول کار، در دست طراحی است گفت: اگر استانداردها بدرستی طراحی شود زمینه برای تولید بسته یادگیری کارآمد فراهم می‌شود.
ملکی درباره زمان اجرای بسته‌های یادگیری نیز عنوان کرد: در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ برای اجرای آزمایشی بسته‌های یادگیری آماده خواهیم بود که شامل همه بسته های یادگیری نخواهدبود. حدی از بسته‌ها آماده می‌شود و به صورت آزمایشی در تعدادی مدارس مورد تدریس قرار خواهند گرفت. اگر از ابتدا سراسری اجرا شود از بعد برنامه درسی مطلوب نیست و باید اقدامات لازم را در این مسیر انجام دهیم.
وی مرحله بعدی را مرحله تولید مواد آموزشی بر مبنای استانداردها دانست و گفت: کار طراحی دوره‌های تحصیلی نیز باید موازی با این کار انجام شود. اهداف دوره‌های تحصیلی به تصویب رسیده و به بخش‌های مختلف آموزش و پرورش ابلاغ شده است. اگر بخواهیم اهداف را عملیاتی کنیم راهی جز طراحی دوره‌های تحصیلی نداریم.
وی افزود: هدف های دوره، ساختار دوره، عناوین درسی، مختصات معلم آن دوره، فضای آموزشی، ویژگی های زمان به عنوان عنصر تربیت و سایر عناصر در طراحی دوره‌های تحصیلی مورد توجه اند. چندکارگروه دوره ابتدایی، متوسطه، فنی و حرفه‌ای و کاردانش در حال طراحی دوره هستند و برای آنکه انسجام لازم را داشته باشند یک شورای راهبری امور را هماهنگ کرده و جهت می‌دهد.
ورود معارف انقلاب اسلامی به کتب درسی از مهر سال آینده و جزییات آن
وی همچنین از ورود معارف انقلاب اسلامی به کتب درسی از مهر سال آینده خبر داد و گفت: برای مهر ماه یک کار باارزشی را انجام دادیم که معارف انقلاب اسلامی ایران در کتابهای درسی ورود پیدا کنند. قبلا در کتاب های درسی مطالبی آورده شده بود اما اکنون حساب‌شده تر و برنامه‌ریزی شده تر در کتاب ها و برنامه‌های درسی گوناگون گنجانده شده است. ۱۲ عنوان کتاب درسی در فنی و حرفه‌ای و کاردانش، معارف را مورد توجه قرار دادند. همچنین ۱۵ عنوان کتاب در دوره نظری به این معارف می پردازند. تلاش شده تا مطالب با ساختار محتوایی کتاب تناقض و تضادی نداشته باشد.
وی این کتب درسی را نیز معرفی کرد و گفت: در بخش فنی و حرفه‌ای در کتابهای دانش فنی پایه در رشته‌های زراعت، باغبانی، دامپروری، صنایع غذایی، ماشین‌های کشاورزی، عملیات آزمایشگاهی در صنایع شیمیایی، دانش فنی پایه در رشته‌های الکترونیک و مخابرات دریایی، مکانیک دریایی، تولید برنامه‌های تلویزیونی و متالوژی، معارف انقلاب اسلامی درج خواهد شد. در بخش نظری نیز در دروس آمادگی دفاعی، مطالعات اجتماعی، تاریخ ۳ علوم انسانی و تاریخ معاصر نیز از جمله کتاب‌هایی هستند که مباحث معارف انقلاب اسلامی و همچنین مباحثی درباره "شهید قاسم سلیمانی" در آن درج شده است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد که ما نباید بگذاریم علاقه به انقلاب اسلامی در میان دانش آموزان تضعیف شود، قوی‌ترین راه برای این کار راه تربیتی و فرهنگی است.
وی در پاسخ به اینکه آیا محتوایی از این کتب حذف شده است؟ گفت: این اقدامات لطمه‌ای به دیگر محتواهای درسی نخواهد زد و سعی شده یک هماهنگی میان محتوای هر کدام از کتاب‌ها و مطالبی که قرار است گنجانده شود، وجود داشته باشد و قرار نیست از محتوای کتاب‌ها چیزی حذف شود. ممکن است جملات و عباراتی حذف شود تا این هماهنگی بهتر رخ دهد اما قرار نیست به ساختار کتاب ها لطمه‌ای وارد شود.
ملکی همچنین در پاسخ به اینکه در عنوان سازمان شما، پژوهش مقدم بر برنامه‌ریزی درسی است، برای تقویت پژوهش چه کرده‌اید؟ گفت: این مطلب درست است که پژوهش مقدم بر آموزش است. گروه‌های درسی کار پژوهشی انجام می دهند، منتها پژوهش‌های انجام شده پشتیبان برنامه‌ریزی درسی‌اند و لازم نیست جامعه هم پژوهش‌ها که مبانی کار هستند را مشاهده کنند. پژوهش‌هایی انجام شده و مواردی نیز اکنون در حال انجام است که برخی توسط پژوهشگاه و برخی توسط گروه‌های درسی صورت گرفته است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: ما برای ساماندهی مطلوب تر امور پژوهشی باید گام‌های کاملتر و بهتری را برداریم. در ساختار تشکیلاتی جدید که آماده ارائه به هیئت امنای سازمان است به طور ویژه به پژوهش توجه و دفتر مطالعات راهبردی و آینده پژوهی پیش بینی شده و مورد تایید وزیر هم قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در ساختار جدید تعمدا عناوین گروه‌های درسی به گروه" پژوهش و برنامه ریزی درسی" تغییر کرده است گفت: بخشی از آموزش‌های مجازی نیز به پژوهش‌ها مرتبط می‌شود. در دفتر انتشارات کمک آموزشی شبکه رشد در دست تقویت و توسعه است. بهره گیری از امکانات و خدمات فضای مجازی برای ارائه محتوا در شبکه شاد در حال انجام است.
ملکی افزود: محتوای شبکه شاد باید توسط شبکه رشد تقویت شود که در حال انجام است. فضای مجازی به واقعیت مسلمی تبدیل شده و سازمان پژوهش اگر بخواهد هم نمی تواند آن را فراموش کند. همه بسیج شده‌اند که اقدامات موثری در این باره انجام دهند، باید بسته آموزش مجازی در زمینه‌های مختلف داشته باشیم که از برنامه‌های ماست.
وضعیت مبهم ساختار تشکیلاتی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش
وی همچنین درباره وضعیت پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش گفت: پژوهشگاه در وضع کنونی آموزش و پرورش وضع مبهمی دارد و امیدوارم ابهام زدایی ساختاری تشکیلاتی بشود. این پژوهشگاه اکنون وابسته به سازمان پژوهش است و به اعتقاد بنده از ابتدا وابستگی ساختاری نبود و بیشتر به سازمان الصاق شده است. سازمان نتوانست استفاده مطلوب از ظرفیت علمی پژوهشگاه ببرد ولی موانع ساختاری اجازه نداد و این امکان فراهم نشد. متقابلا پژوهشگاه هم نتوانست تعامل موثری با سازمان برقرار کند.
وی ادامه داد: یک نظر این است که پژوهشگاه مانند گذشته مستقل باشد. اینکه آیا وزارت آموزش و پرورش موفق بشود و سازمان امور استخدامی راضی بشود و تصویب کند، فعلا مشخص نیست ولی ما ساختار تشکیلاتی جدید را منهای پژوهشگاه چیده‌ایم. در محضر وزیر شنیدم که بنا دارند پژوهشگاه را مستقل کنند. پژوهشگاه یا باید مستقل شود و یا ادغام صحیحی صورت گیرد. وضع کنونی مطلوب نیست.
وی با اشاره به چارت تشکیلاتی استانها گفت: اتفاق ناگواری افتاد و معترض هستم که معاون پژوهشی مدیران کل استانها تضعیف و حذف بشود. اکنون این اتفاق افتاده و استنادشان به بخشنامه دولت است. بخشنامه باید اجرا شود اما سوالم این است که چرا سراغ حساسترین معاونت‌ها آمده اید؟ همه جای آموزش و پرورش صحبت از تحول می کنیم و تحول بدون پژوهش بی معناست. معترضم و امیدوارم تجدیدنظر بشود که اگر نشود خسران بزرگی است.
سناریوهای سازمان پژوهش برای ارائه محتوای درسی در سال تحصیلی آتی
وی درباره سناریوهای سازمان پژوهش برای ارائه محتوای درسی در سال تحصیلی آتی گفت: برای سال تحصیلی آینده روی دو سناریوی مشخص فکر می کنیم. یک حالت این است که مدارس به شکل ترکیبی از حضوری و غیرحضوری تشکیل و اداره شود. بخشی از زمان آموزش حضوری باشد و بخشی را مجبور شوند یه صورت مجازی ارائه دهند. در این رویکرد ترکیبی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در دفتر تالیف آموزش‌های عمومی و متوسطه نظری الگویی باید آماده شود و تجربیات قبلی هم وجود دارد.
وی افزود: حالت دوم این است اصلا دانش آموزان اجازه نداشته باشند به مدرسه بروند که رویکرد آموزش مجازی است و الگوی دیگری باید طراحی شود. روی هر دو الگو کار می کنیم و کارشناسان ذیربط را به همکاری دعوت می کنیم. بسته آموزشی مناسب را در هر دو حالت تولید خواهیم کرد و با کاری که در شبکه شاد انجام می‌شود باید همسویی و هماهنگی لازم شکل بگیرد.
وی درباره آسیب‌های اجتماعی و راهکارهای پیشگیری از آن در محتوای درسی گفت: مسئله آسیب‌های اجتماعی از جهت نوع و نحوه بروز و ظهور در جامعه پیچیدگی‌های خاصی دارد، معتقدیم نیازمند مطالعات بیشتری هستیم. در گام‌ها و برنامه های جدید سازمان باید پژوهش در عرصه آسیب‌های اجتماعی بویژه آسیب‌های نوپدید و نوین انجام شود.
به گزارش ایسنا، رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه سازمان پژوهش مکلف است مهارت های زندگی را در دوره‌های تحصیلی گوناگون چه از طریق برنامه‌های رسمی و چه فوق برنامه در دانش آموزان تقویت کند گفت: اکنون این ضرورت باید به طور مضاعف مورد توجه قرار بگیرد. بروز اتفاقاتی چون قتل یک دختر توسط پدرش به ضعف مهارت ها هم برمی گردد.
وی ادامه داد: یکی از حوزه‌های یادگیری ما آداب و مهارت های زندگی است که قصد دارد به طور ویژه به این مباحث بپردازد. حوزه تربیت و یادگیری سلامت و مطالعات اجتماعی نیز به این امر مهم توجه دارد و مهارتهای زندگی از ارکان اصلی تولید بسته‌های یادگیری خواهد بود. البته اگر ما معلمان را همراه با تغییر برنامه‌های درسی و تحول در بسته‌های یادگیری آماده نکنیم به اهداف‌مان نمیرسیم. در ساختار تشکیلاتی جدید مرکز تربیت نیروی انسانی را برای همین منظور پیش بینی کرده‌ایم.
وی به طراحی و تدوین الگوی برونسپاری و تشکیل کارگروهی در این زمینه اشاره کرد و گفت: کار تا ۷۰ درصد پیش رفته است؛ وقتی الگوی برونسپاری آماده شد اعتباربخشی آن را انجام خواهیم داد. برونسپاری هم می‌تواند فرصت باشد و هم تهدید. فرصت از این بابت که چاره‌ای نداریم به سمت افراد متخصص بیرونی برویم، اما تهدید از این منظر است که می خواهیم در رویکرد جدید اسناد تحولی را عملیاتی کنیم، آیا خواهیم توانست به وسیله برونسپاری محتوایی آماده کنیم که در راستای اسناد تحولی باشند؟.
ملکی افزود: افرادی که می‌خواهند این کار را انجام دهند باید به محتوای اسناد تحولی باورمند باشند و مهارت های لازم را در راستای اسناد تحولی در اختیار داشته باشند. معتقدیم برونسپاری ضرورت است اما این اعتقاد را هم داریم که باید محتاطانه حرکت کنیم تا آفات احتمالی ما را آسیب زده نکند، اما در مجموع به برونسپاری خوشبین هستیم که نیازمند احتیاط مدیریتی است.
کتابهای درسی به موقع دست دانش آموزان می‌رسد
وی با اعلام اینکه اول مهر هیچ کتابی با تاخیر به دست دانش آموزان نمی رسد اظهار کرد: شیوه ثبت سفارش اینترنتی و توزیع سیستمی با توجه تجارب سال قبل، آسیب شناسی شده و اشکالات را رفع کرده‌ایم. در هر استانی یک ستاد با مسئولیت مدیرکل استان تشکیل شده و ارتباط مداوم با آنها داریم. مدیران کل سیستم ثبت سفارش و توزیع را پیگیری می کنند تا این امور به موقع انجام شوند. به طور کلی تا امروز ثبت سفارش کتابهای درسی برای دانش آموزان میان پایه تا بیش از ۸۶ درصد انجام شده است. به عبارتی حدود ۹ میلیون و ۷۱۹ هزار و ۵۱ دانش آموز ثبت سفارش کرده‌اند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: برخی استانها چون اصفهان، مازندران، همدان و ایلام تا ۹۸ درصد ثبت سفارش کتب درسی را انجام داده‌اند و موفق هستند. برخی استان ها عقب ماندگی دارند و تقاضا می کنم مدیران کل استانی ستادهایشان را فعال و نظارت لازم را برای ثبت سفارش‌های فردی و گروهی داشته باشند.
وی با بیان اینکه روند سفارش و توزیع را مدیریت می کنیم و به خانواده‌ها اعلام می‌کنیم اول مهر نگران کتب درسی نباشند گفت: شبانه روزی کار می‌کنیم که امور بدرستی پیش بروند.
گلایه کتابفروشی‌ها از عدم توزیع کتاب و شروطی که نپذیرفتند
وی درباره گلایه کتابفروشی‌ها از عدم توزیع کتب توسط آنها گفت: چند راه پیش روی کتابفروشی‌ها بود که نپذیرفتند. شرط اول تغییر شیوه توزیع از شیوه سنتی به شیوه سیستمی بود. شرط دوم کاهش نرخ سود فروش کتاب از ۱۷.۵ به ۸ درصد به نفع دانش آموزان بود. آنها این شرط را هم نپذیرفتند. اصل برای ما اتخاذ روشی بود که دانش آموزان بتوانند با سهولت بیشتری کتاب‌هایشان را دریافت کنند. هرچند رابطه مان را با کتابفروشان قطع نمی‌کنیم و باز تلاش می کنیم. شرط سوم هم ارائه کامل اطلاعات کتابفروشی‌های مجاز و پایش توزیع بود. این سه الگو را مطرح کردیم اما به دلیل سنت قبلی نهادینه شده که به آن اصرار داشتند، توافق حاصل نشد.
وی درباره تنوع آموزش زبانهای خارجی نیز عنوان کرد: سیاست کلی ما این است که صرفا از تک زبانی و فقط انگلیسی را محور قراردادن فاصله بگیریم و به سمت تنوع آموزش زبان برویم. حوزه تربیت و یادگیری زبانهای خارجی این بحث را مدنظر دارند. باید استانداردهای این حوزه احصاء شود که یکی از رویکردهای آن توجه به زبانهای دیگر است.
وی درباره پرسشی مبنی بر ناکارآمدی و کاربردی نبودن محتوای کتب مرتبط با آداب و مهارتهای زندگی اظهار کرد: هرچقدر کتابهای درسی کاربردی تر شوند مطلوبتر هستند. اصلا خط قرمزی از این بابت در هیچ مسئولی وجود ندارد. به کارشناسان قوی‌تر برای کاربردی کردن علم نیاز است. شاید از این بابت مشکلاتی وحود داشته باشد. باید برای کاربردی کردن کتابهای درسی استلزامات کار را بازبینی و بررسی کنیم تا کاربردی کردن محتوا وجه مطلوبتری بیاید. همچنین باید نیازسنجی قویتری داشته باشیم و به زندگی دانش آموزان نزدیکتر شویم.
