سخنی چند پیرامون سنت پیاده روی اربعین

و این‌که آیا پیاده‌ به زیارت رفتن ارجحیتی بر سواره طی مسیر کردن دارد یا خیر؟ و آیا طی طریق برای زیارت از منظر دین هم دارای فضیلت است؟

در مقام پاسخ به این پرسش‌ها می‌توان از چند منظر به موضوع پیاده روی اربعین پرداخت:

۱. پیاده رفتن به زیارت از منظر روایات و سابقه‌ی تشرف ائمه اطهار(ع) بصورت پیاده به زیارت

در روایات مختلفی به تشرف ائمه اطهار(ع) از مدینه به مکه اشاره شده است.
و نیز آمده است که امام‌ سجاد(ع) ۲۵ مرتبه با پای پیاده به کربلا مشرف شده اند. و حتی گاهی مرکب را نیز همراه خود می‌بردند. که این عمل از دو جهت می‌توانست مفید باشد: اول آن‌که اگر در بین راه ناچار شدند، بتوانند سوار شوند. و دوم این‌که نشان دهند به دلیل نبودن مرکب نیست که پیاده به زیارت می‌روند، بلکه به دلیل بزرگداشت مقام امام حسین(ع) است.

روایات ناظر بر فضیلت پیاده رفتن به زیارت:

در بسیاری از احادیث و روایات به فضیلت قدم گذاشتن در راه زیارت اشاره شده است که از آن جمله اند:

۱- ابوصامت از امام صادق(ع) نقل می کند:
«مَنْ أَتَی الْحُسَینَ(ع) مَاشِیاً کتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَیئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَةٍ ...» ؛(۱)هر کسی پیاده به
زیارت قبر حسین(ع) برود، خداوند برای هر قدمی هزار حسنه نوشته و هزار گناه از او پاک می کند و رتبه اش هزار درجه بالا می رود. ...

۲- از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند:
«مَنْ أَتَاهُ مَاشِیاً کتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً فَإِذَا أَتَاهُ وَکلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکینِ یکتُبَانِ مَا خَرَجَ مِنْ فِیهِ مِنْ خَیرٍ وَ لَا یکتُبَانِ مَا یخْرُجُ مِنْ فِیهِ مِنْ شَرٍّ وَ لَا غَیرِ ذَلِک فَإِذَا انْصَرَفَ وَدَّعُوهُ وَ قَالُوا یا وَلِی اللَّهِ مَغْفُورٌ لَک أَنْتَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ حِزْبِ رَسُولِهِ وَ حِزْبِ أَهْلِ بَیت رَسُولِهِ وَ اللَّهِ لَا تَرَی النَّارَ بِعَینِک أَبَداً وَ لَا تَرَاک وَ لَا تَطْعَمُک أَبَدا» ؛(۲)کسی که به زیارت ایشان برود، خداوند به ازای هر قدمی، حسنه ای برایش می نویسد و از او گناهی را پاک می کند و یک درجه ارتقای رتبه پیدا می کند. پس وقتی به مرقد حسین(ع) رسید، خداوند دو فرشته را بر او مأمور می کند تا هرچه از خیر و خوبی و صلاح از دهانش خارج می شود، برایش بنویسند و اگر چیزی خواست که به صلاحش نبود، برایش ثبت نکنند و هنگامی که از زیارت بازمی گردد، با او وداع کرده و می گویند: ای دوست خدا! بخشیده شدی؛ تو از حزب خدا و حزب پیامبرش و حزب اهل بیتش هستی. به خدا سوگند هرگز به چشم خودت آتش را نخواهی دید و آتش نیز تو را نمی بیند و نمی سوزاند.

۳-از امام صادق(ع) نقل شده که حضرت فرمود:
«مَنْ زَارَ الْحُسَینَ(ع) مِنْ شِیعَتِنَا لَمْ یرْجِعْ حَتَّی یغْفَرَ لَهُ کلُّ ذَنْبٍ وَ یکتَبَ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا وَ کلِّ یدٍ رَفَعَتْهَا دَابَّتُهُ أَلْفُ حَسَنَةٍ وَ مُحِی عَنْهُ أَلْفُ سَیئَةٍ وَ یرْفَعُ لَهُ أَلْفُ دَرَجَةٍ»*؛(۳)هر که از شیعیان ما حسین(ع) را زیارت کند، بازنمی گردد، مگر این که همه گناهانش بخشیده می شود و به ازای هر قدمی که برمی دارد و هر دستی که به سوی آسمان توسط هرکسی بالا می رود، برایش هزار حسنه نوشته می شود و هزار گناهش پاک می شود و هزار درجه بالا می رود.

۴- از امام صادق(ع) نقل شده که می‌فرمایند:
*«مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَينِ ع مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ وَ بِكُلِّ قَدَمٍ يرْفَعُهَا وَ يضَعُهَا عِتْقَ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِيل…» ؛(۴) کسي که با پاي پياده امام حسين عليه السلام را زيارت کند، خداوند متعال در ازاي هر قدمي که بر مي دارد و مي گذارد، ثواب آزاد كردن بنده‏اى از اولاد حضرت اسماعيل عليه السلام را به او می‌دهد.

۵- «أفضل الأعمال أحمزها» ؛(۵) بهترین اعمال سخت ترین آن‌هاست.

۲. تاثیر این نحو تشرف در روح انسان

یکی از ویژگی‌های بارز پیاده رفتن به زیارت، متحمل شدن سختی‌های گوناگون راه است. نکته ای که در این خصوص وجود دارد تاثیر سختی‌ها در رشد انسان است و این‌که تاثیر چنین زیارتی در روح انسان به مراتب بیش‌تر خواهد بود. زائری که برای رسیدن به محبوب، با خلوص نیت، سختی‌ها و خطرات راه را به جان می‌خرد، مسلما شور و حال و عشق دیگری در وجودش پیدا می‌شود و چه بسا این شور و حال و سازندگی روحی، درنهایت معرفت زائر را به مزور اعتلا بخشد، آن‌وقت حلاوت چنین زیارتی بر جان و دل زائر می‌نشیند.

۳. تعظیم شعائر الهی و نمایش آمادگی شیعیان

در قرآن کریم به بزرگداشت شعائر الهی توصیه‌ شده است و آن را نشانه‌ی تقوای قلب معرفی نموده است. (۳۲/حج)
شعائر الهی هر مکان و علامتی است که برای عبادت باشد و انسان را به یاد خدا بیاندازد. از آن جمله است تجمع بزرگ مسلمانان در موسم حج که از مهم‌ترین شعائر الهی و اسلام به شمار می‌رود.
به‌طور مثال در قرآن کریم به صراحت از صفا و مروه به‌عنوان شعائر الهی یاد شده است.
با توجه به تعریف مذکور، مسلما اجتماع عظیم شیعیان جهان در پیاده‌روی اربعین حسینی(ره) از شعائر الهی به شمار می‌رود و خلق صحنه های عمیق یک‌دلی و یک‌رنگی و خلوصی که در این خیل عظیم موج می‌زند، دل هر بیننده را متوجه خدا می‌گرداند. این مانور پرشکوه، صحنه هایی از عظمت حرکت شیعیان می‌آفریند که رعب و وحشت را به دل کفار و دشمنان اسلام و شیعیان می‌اندازد و نمایشی است از قدرت اسلام و تشیع در برابر دیدگان تمام دنیا. و می‌تواند جلوه ای از جلوات وحدت دنیای اسلام در عصر ظهور حضرت ولی‌عصر (عج) را به تصویر کشیده و به رخ عالمیان بکشد. چنان‌چه در طول تاریخ در هیچ کجای دنیا چنین همایش عظیمی سابقه نداشته و شکل‌گیری چنین واقعه‌ای تنها از مکتب غنی تشیع بر می‌آید.

پی نوشت:
(۱) کامل الزیارات، ص۳۰۲و۳۰۳، ح۴.
(۲) همان، ص ۳۰۳و۳۰۴، ح۶.
(۳) بحارالانوار، ج۹۸، ص۲۵.
(۴) کامل الزیارات، ص۳۰۵، ح۹.
(۵) بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۳۷.