مومو؛ شخصیت مجازی ترسناکی که این روزها اسمش بر سر زبان‌ها افتاده، چالشی تازه در فضای مجازی که نگرانی‌هایی را برای والدین رقم زده است. والدین اما با آگاهی و نظارت بر کاربری فرزندانشان در فضای مجازی می‌توانند نگران چنین تهدیدهایی نباشند.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سبک زندگی؛ فضای مجازی بستری است که امروزه در اقصی نقاط جهان مورد استفاده قرار گرفته و کاربران زیادی دارد. این امکان، فرصت‌های فراوانی را از تسهیل ارتباطات اجتماعی و فرهنگی گرفته تا ایجاد بسترهای اقتصادی در اختیار انسان امروز قرار داده و شیوه بسیاری از امورات زندگی را بهبود بخشیده است. در برابر این فرصت‌ها، فضای مجازی تهدیدهایی نیز به همراه دارد. از جمله این تهدیدها می‌توان به تغییر ناخواسته ارزش‌های اخلاقی، تغییر در سبک زندگی افراد و نیز به کلاهبرداری‌های مختلف اشاره کرد.
اما در این میان آنچه بیش از همه موجب نگرانی است، تهدید امنیت فردی یا همان حریم خصوصی افراد در فضای مجازی است. این موضوع در سال‌های گذشته دغدغه بسیاری از جامعه‌شناسان و کارشناسان حوزه فضای مجازی و همچنین خانواده‌ها بوده است. یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده امنیت فردی و حریم خصوصی افراد در فضای مجازی هکرها، بازی‌ها و بدافزارهایی هستند که قابلیت دسترسی به اطلاعات شخصی افراد در گوشی تلفن همراهشان را دارند.
چالش مومو و خطرات آن چیست؟
مومو (Momo)، بازی مخربی است که بر بستر پیام رسان واتس‌آپ فعال است. عروسکی ترسناک با چشم‌های درشت و از حدقه بیرون زده و لبخندی شیطانی ؛ نماد چالشی است که می‌گویند نوجوانان را به انجام کارهای خطرناک و خشونت‌آمیز سوق می‌دهد. مومو در قالب یک حساب کاربری به همین نام به افراد پیام می‌دهد و گفته می‌شود پس از اینکه فرد پیام مومو را بخواند یا لینک فرستاده شده از طرف این حساب کاربری را باز کند، مومو می‌تواند به اطلاعات شخصی او در تلفن همراهش دست یابد و سپس با تهدید و ارعابِ اطلاعاتی، فرد مقابل را به تن دادن به خواسته‌هایش یا شرکت در یک بازی عجیب و غریب و رعب‌آور وادار کند. در ادامه، مومو از طعمه خود می‌خواهد در قبال پخش نشدن اطلاعات شخصی‌اش در یوتیوب یا دیگر رسانه‌های مجازی، به خود آسیب بزند یا به دیگر اخاذی‌های او تن دهد. این تهدیدها که در بستر فضای مجازی موجودیت یافته‌اند، حالا خواب و خوراک را به خصوص از خانواده‌هایی که کودک و نوجوان دارند گرفته است؛ به‌ویژه آنکه این روزها به موجب آموزش مجازیِ کودکان و نوجوانان، هر یک از آنها موبایل یا تبلتی در دست دارند و می‌توانند طعمه هکرها و بدافزارهایی چون مومو شوند.
والدین دقت بیشتری داشته باشند و تهدیدات ارسال کنندگان کلیپ‌های مومو را جدی نگیرند و استرس و اضطراب به فرزندان خود منتقل نکنند.
پیش از این‌ها نیز خبرهایی مبنی بر خودکشی چند نوجوان تحت تاثیر بازی رایانه‌ای نهنگ آبی منتشر شد. این بازی نیز مرحله به مرحله فرد را به سوی تخریب خود هدایت می‌کند و برخی افراد تا حدی بازیچه این بازی رایانه‌ای می‌شوند که در آخر تن به خودکشی می‌دهند.
حالا اما با ورود مومو به فضای مجازی، اضطراب و دلهره در خانواده‌ها به حدی جریان‌ساز شده است که سرهنگ "علی محمد رجبی" رییس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا ناجا با صدور اطلاعیه‌ای درباره ارسال کلیپ‌های مومو برای برخی کاربران به خصوص دانش‌آموزان اعلام کرد: والدین در این خصوص دقت بیشتری داشته باشند و تهدیدات ارسال کنندگان کلیپ‌های مومو را جدی نگیرند و استرس و اضطراب به فرزندان خود منتقل نکنند. وی افزود: رسیدگی به ارسال پیام‌ها و کلیپ‌های موسوم به مومو به صورت ویژه در دستور کار پلیس فتا قرار گرفته و به زودی افراد داخلی که هدف‌شان اذیت و آزار دانش آموزان بوده است، گرفتار قانون می‌شوند.
فرهنگ‌سازی، آموزش و آگاهی بخشی از طریق رسانه ها
برای پیشگیری از تاثیرات جبران‌ناپذیر فضای مجازی بر کودکان و نوجوانان، آنچه از اهمیت برخوردار است، فرهنگ‌سازی، آموزش به خانواده‌ها و آگاهی‌بخشی به آنان از طریق رسانه‌های جمعی است و این وظیفه بی شک بر عهده مسوولان و متولیان امر قرار دارد. آسیب شناسان اجتماعی معتقدند، برای کنترل و کاهش آسیب‌های ناشی از حضور قشر کودک و نوجوان در فضای مجازی، متولیان باید ضمن در نظر داشتن اینکه نمی‌توان با فضای مجازی برخورد سلبی داشت، به وظایف خود در خصوص آگاهی‌رسانی و آموزش جامعه عمل کنند و در این مسیر از تجربه و دانش نخبگان بهره‌مند شوند.
«سعید معید فر» جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت وگویی که پیش‌تر با ایرنا داشت، بر این نکته مهم تاکید می‌کند که برای آسیب‌شناسی مسایل اجتماعی از جمله آسیب‌شناسی فضای مجازی و کاهش مخاطرات آن، باید به کارشناسان مربوطه از جمله جامعه‌شناسان و سایر نخبگان اجتماعی فرصت و فضای کافی تحقیق و اظهار نظر داد و از راهکارها و پیشنهادهای آنان استقبال و استفاده کرد.
والدین نظارت بر فعالیت های مجازی فرزندانشان را جدی بگیرند
خانواده‌ها نیز در شرایطی که نگرانی‌هایی در خصوص سلامت روان و امنیت فرزندانشان در فضای مجازی وجود دارد باید بیش از پیش مراقب بوده و بر فعالیت فرزندانشان در این فضا نظارت داشته باشند.
کودکان با ورود به فضای مجازی وارد دنیایی می‌شوند که با جهان حقیقی آنان بسیار متفاوت است. در فضای مجازی اتاق‌های بدون کنترل و بدون نظارت، کودکان و نوجوانان را به سوی خود می‌کشند و بازی‌های بدون مدیریت و کنترل در اختیار آنان قرار می‌گیرد و
کاربری کنترل نشده کودکان و نوجوانان در این فضا مشکلات جبران‌ناپذیری را برای آنان به همراه خواهد داشت.
مجید ابهری روانشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در گفت‌وگو با ما در خصوص عوارض کاربری خارج از کنترل کودکان و نوجوانان در فضای مجازی گفت: فعالیت بدون نظارت کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، تنهایی، فرار از جمع و گوشه‌نشینی آنان را به دنبال خواهد داشت. در این شرایط آنان در برقراری روابط عاطفی و اجتماعی دچار مشکل خواهند شد. به گفته ابهری، دوری گزیدن کودکان و نوجوانان از دوستان و گروه‌های همسالان‌شان منجر به کناره‌گیری آنان از بازی‌ها و فعالیت‌های فیزیکی خواهد شد و این اتفاق ارمغانی جز رکود جسمی و فکری برای فرزندانمان نخواهد داشت.
ابهری با تاکید بر لزوم مدیریت کاربری کودکان و نوجوانان در فضای مجازی از سوی والدین افزود: جای تاسف دارد، در شرایطی که فضای مجازی می‌تواند برای کودکان و نوجوانان تهدیدزا باشد، گاهی والدین در مراقبت از فرزندانشان در این فضا کوتاهی می‌کنند و به جای کنترل فعالیت آنان در فضای اینترنت به تشویق آنان می‌پردازند. مثلا به این موضوع که کودکشان به کاربرد اینترنت مسلط است افتخار می‌کنند.
خانواده‌ها باید با ایجاد سرگرمی‌های مثبت، آموزش‌ها و بازی‌های مناسب سن فرزندانشان، امکان نشاط، سرگرمی و دوری آنان از فضای مجازی را فراهم کنند.
به باور ابهری خانواده‌ها باید با توجه بیشتر و ایجاد سرگرمی‌های مثبت، آموزش‌ها و بازی‌های مناسب سن فرزندانشان، امکان نشاط، سرگرمی و دوری آنان از فضای مجازی را فراهم کنند.
در پایان باید گفت مومو اولین و آخرین چالش خطرناک در فضای مجازی نیست که سلامت روح و روان فرزندانمان را تهدید می‌کند. برای مقابله با چنین تهدیدهایی، شاید مهم‌ترین اقدام از سوی خانواده‌ها شناخت درست فضای مجازی و نحوه استفاده از آن و از سوی متولیان، فرهنگ‌سازی درباره این فضا و آگاهی بخشی به جامعه و خانواده ها باشد. در مسیر این آگاهی بخشی بی شک استفاده از نظرات کارشناسان و نخبگان اجتماعی می تواند موثر واقع شود.
