پوکی استخوان، بیماری پردردسر اما خاموش

نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت؛ شیوع پوکی استخوان به عنوان بیماری خاموش سه برابر شده و در ایران حدود ۱۷ درصد بزرگسالان بالای ۳۰ سال دچار این بیماری هستند.

پوکی استخوان یا «استئوپروز» (Osteoporosis) به بیماری اتلاق می شود که در پی کاهش تراکم استخوان ها ظاهر می شود و این اتفاق شکنندگی استخوان ها را رقم می زند.

۲۰ اکتبر برابر با ۲۹ مهر ماه روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری شده و به همین مناسبت در ایران نیز هفته پیشگیری از پوکی استخوان برگزار می شود.

در سال گذشته بیش از ۱۷۰ هزار مورد شکستگی در اثر پوکی استخوان در کشور رخ داد که ۴۹ درصد آن در مردان بوده و بیش از چهار هزار مورد مرگ بر اثر این بیماری اتفاق افتاد و این عوارض حدود ۳۲ میلیارد ریال بار مالی برای کشور داشته است.

پوکی استخوان بیشتر در استان های شمالی از جمله گلستان، مازندران، تهران و آذربایجان شایع تر است و از هر سه زن بالای ۵۰ سال یک نفر و از هر پنج مرد بالای ۵۰ سال یک نفر دچار شکستگی پوکی استخوان می شود و خسارات مادی، جسمی و روحی قابل توجهی ایجاد می کنند.

فاطمه قره داغی متخصص طب فیزیکی در این زمینه می گوید: پوکی استخوان طی چندین سال به آرامی بروز کرده و اغلب فقط در صورت شکستگی استخوان، تشخیص داده می‌شود، گاهی سرفه یا عطسه نیز علاوه بر سقوط، می‌تواند باعث شکستن دنده یا شکستگی جزیی یکی از استخوان‌های ستون فقرات شود.

وی ادامه می دهد: تخمین زده می‌شود که پوکی استخوان یک دهم زنان ۶۰ ساله، یک پنجم زنان ۷۰ ساله، دو پنجم زنان ۸۰ ساله و دو سوم زنان ۹۰ ساله را در سراسر جهان گرفتار می‌کند و گرچه ژن‌ها تعیین‌کننده قدرت اسکلتی افراد هستند اما سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش برای پیشگیری از پوکی استخوان ضروری است.

قره داغی اظهار می دارد: برای جلوگیری از این عارضه باید ورزش منظم داشته باشیم، بزرگسالان ۱۹ تا ۶۴ ساله هر هفته حداقل باید ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی با شدت متوسط مانند دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی سریع انجام دهند.

این متخصص طب فیزیکی با بیان اینکه ورزش‌های تحمل وزن و ورزش‌های مقاومتی مانند دویدن، پرش، رقصیدن، ایروبیک، روش های مفیدی برای تقویت عضلات، رباط‌ها و مفاصل هستند، می افزاید: کلسیم برای حفظ استحکام استخوان‌ها مهم است و بزرگسالان به ۷۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند.

از غذاهای غنی کلسیم دار غافل نشوید

قره داغی اضافه می کند: غذاهای غنی از کلسیم شامل سبزیجات تیره رنگ، میوه‌های خشک، ماست گریپ‌فروت، ماهی سالمون، تخم مرغ و شیر را فراموش نکنید. البته در میان سبزیجات تیره‌رنگ، اسفناج نباید خام خورده شود و نوشابه‌های گازدار، سدیم و مصرف زیاد گوشت قرمز را کنار بگذارید زیرا در جریان هضم مواد غذایی، پروتئین‌های حیوانی اسیدهایی همچون اسید فسفریک، سولفوریک و غیره آزاد می‌کنند و مواد معدنی بیشتری در استخوان‌ها از دست می‌رود.

وی با بیان اینکه ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها مهم است، تصریح کرد: زیرا به بدن در جذب کلسیم کمک می‌کند و این ویتامین در گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم‌مرغ، غلات غنی‌شده و آب پرتقال یافت می‌شود.

محمد باقر لاریجانی متخصص غدد نیز در این زمینه می گوید: هر سه ثانیه یک نفر در جهان شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می کند و یک زن از هر سه زن و یک مرد از هر پنج مرد بالای ۵۰ سال دچار شکستگی می شوند.

وی ادامه می دهد: ۸۰ درصد افرادی که در معرض شکستگی هستند به نوعی شکستگی را تجربه کرده اند، اما متاسفانه بعد از درمان شکستگی مورد پیگیری از نظر پوکی استخوان قرار نگرفته اند.

مردان هم در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان

لاریجانی با بیان این که پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰ میزان شکستگی مخصوصا در ناحیه لگن در مردان سه برابر افزایش یابد، اظهار می دارد: گرچه ۶۱ درصد از شکستگی های ناشی از پوکی استخوان در زنان رخ می دهد، اما مردان هم در معرض خطر قرار دارند.

وی می افزاید: با توجه به اینکه شکستگی استقلال بیمار را با اختلال مواجه می کند، هزینه های بسیاری هم بر فرد و هم بر سیستم بهداشت و درمان وارد می شود طوری که تا سال ۲۰۳۰ هزینه ناشی از بیماری پوکی استخوان ۲۷ درصد افزایش خواهد یافت.

این متخصص غدد تصریح می کند: ۱۲ درصد شکستگی های خاورمیانه در ایران رخ می دهد و ایران ۸۵ درصد از بار جهانی شکستگی لگن را به خود اختصاص داده است.

لاریجانی تاکید کرد: ورزش بویژه انجام فعالیت های هوازی، تغذیه مناسب و استفاده از ویتامین های مورد نظر می تواند ابتلا به پوکی استخوان را به حداقل برساند.

افشین استوار رییس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز می گوید: بروز و شیوع بیماری پوکی استخوان در سالمندان بیشتر است و ۴۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال به این بیماری مبتلا هستند.

وی ادامه می دهد: جمعیت کشور رو به سالمندی است و بیماری‌هایی که در این دوران بیشتر بروز پیدا می‌کنند، اهمیت بیشتری دارد. پوکی استخوان با افزایش خطر شکستگی استخوان مشخص می‌شود. این بیماری تقریبا علامتی ندارد و وقتی شناسایی می‌شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. شکستگی لگن به تنهایی از همه سرطان‌های مختص زنان بروز بیشتری دارد و مرگ و میر ناشی از شکستگی لگن نیز بسیار بالاست و ۲۰ تا ۵۰ درصد این افراد در سال اول بعد از شکستگی لگن فوت می‌کنند.

استوار بیان می کند: به همین دلیل بسیار مهم است که پوکی استخوان را به موقع تشخیص داده و از بروز شکستگی ناشی از آن با درمان به موقع جلوگیری کنیم. از هر چهار خانم مبتلا به پوکی استخوان، سه نفر از بیماری خود اطلاع ندارند و بنابراین تشخیص به موقع اهمیت دارد. در این پویش قرار است خانم‌های بالای ۵۰ سال را آگاه کنیم که برای تشخیص به موقع مراجعه کرده و سپس درمان مناسب را دریافت کنند تا از شکستگی جلوگیری شود.

شیوع پوکی استخوان در دوران کرونا

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت اظهار می دارد: در زمان اپیدمی کووید۱۹ برخی عوامل خطر پوکی استخوان شایع‌تر شده است. عواملی مثل کم تحرکی، تغذیه نامناسب و مصرف سیگار و الکل از عوامل مهم پوکی استخوان هستند که باید با اقدام به موقع و آگاه کردن جامعه، احتمال این بیماری را کم کنیم.

عوامل خطر برای پوکی استخوان

استوار می گوید: عوامل خطری مثل تغذیه نامناسب و مصرف ناکافی کلسیم و «ویتامین D» از جمله این موارد هستند. کم تحرکی نیز در این زمینه تاثیر دارد. مصرف سیگار و الکل نیز از مهم‌ترین عوامل خطر بروز پوکی استخوان هستند و هرچه بیشتر شود، شیوع پوکی استخوان نیز افزایش خواهد یافت و سن ابتلا نیز کمتر می‌شود. البته مطالعه‌ای که نشان بدهد سن بروز پوکی استخوان کاهش یافته در حال حاضر وجود ندارد.

وی می افزاید: تشخیص به موقع کمبود ویتامین D به خصوص در خانم‌های بالای ۵۰ سال بسیار اهمیت دارد و اگر این ویتامین در بدن افراد کم باشد، با اقدام مناسب می‌توان آن را جبران کرد تا از بروز پوکی استخوان جلوگیری کرد.

تشخیص به موقع پوکی استخوان

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت تصریح می کند: انجام آزمایش پوکی استخوان تحت پوشش بیمه قرار دارد و هیچ وقت رایگان نبوده است. یکی از مشکلات این است که مردم آگاهی کافی برای مراجعه و تشخیص به موقع ندارند. خانم‌های بالای ۵۰ سال باید به این منظور به پزشک مراجعه کنند. اگر پوکی استخوان برای بیمار مشخص شود، سه چهارم این افراد درمان خود را قطع می‌کنند. در حالی که درمان پوکی استخوان طولانی مدت است و باید پای بندی به درمان وجود داشته باشد.