بحران همه‌گیری ویروس کرونا از جنبه‌های گوناگونی بر اقتصاد کشورها اثر گذاشته و این اثرگذاری ادامه دار خواهد بود. تعطیلی اقتصادها با هدف جلوگیری از شیوع این ویروس باعث از میان رفتن صدها میلیون شغل در جهان شده و با آنکه تعداد زیادی از این شغل‌ها احیا خواهند شد، اما میلیون‌ها نفر در آینده شغل نخواهد داشت.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس
راهبرد؛ شیب انواع بیکاری در بخش‌های مختلف اقتصادی از قبیل بیکاری ساختاری، اصطکاکی،
فصلی و رکودی طی چند دهه اخیر صعودی است و با تشدید بیکاری رکودی ناشی از بیماری کرونا
در سال‌های آتی، باید منتظر نرخ فزاینده بیکاری کل در جامعه باشیم.
با تعطیلی کسب و کارهای خرد و کلان اقتصادی به دلیل شیوع این بیماری همه گیر، شاهد افزایش نرخ بیکاری هستیم و خواهیم بود.
در این زمینه رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، با اشاره به بحران کرونا و صندوق‌های بیمه بیکاری گفته: ۴.۸ میلیون شغل به دلیل ویروس کرونا آسیب دیده‌اند.
روزبه کردونی رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی می گوید مؤسسه عالی پژوهش در تداوم انتشار گزارش‌های سیاستی خود در زمینه تأثیرات کرونا بر حوزه تأمین اجتماعی و با همکاری مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، چهاردهمین گزارش سیاستی خود را با موضوع بیمه بیکاری در ایام کرونایی تهیه کرد.
وی افزود: با توجه به اینکه اقدامات در قالب طرح بیمه بیکاری جز مهمی از سیاست‌های حمایتی اعلام‌شده توسط ایران در مواجهه با کرونا بوده، این گزارش با هدف بررسی نقش طرح‌های بیمه بیکاری در کشورهای منتخب و ایران در مقابله با بحران کنونی تهیه شده؛ چراکه بدون داشتن شناخت اولیه از ماهیت و کارکرد طرح‌های بیمه بیکاری، استانداردهای مرتبط با آن، ویژگی‌های اولیه طرح در ایران و کشورهای منتخبی که نمونه بررسی هستند و در نهایت وضعیت صندوق بیمه بیکاری قبل از وقوع بحران کرونا، بحث درباره اثرگذاری و نقش این طرح‌ها در بحران کرونا کامل نخواهد شد.
نابودی ۱۳۵ میلیون شغل تمام‌وقت با کرونا
کردونی اظهار کرد: مطابق با گزارش سازمان بین‌المللی کار، کرونا همچنان منجر به کاهش بی‌سابقه فعالیت‌های اقتصادی و ساعات کار می‌شود. برآورد می‌شود ۴.۸ درصد از ساعات کار در طول سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ (معادل تقریباً ۱۳۵ میلیون شغل تمام وقت با فرض ۴۸ ساعت کار در هفته) نسبت به سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۹ از دست رفته باشد. تا ۱۷ می ۲۰۲۰، برآوردها نشان می‌دهند که ساعات کار در سه ماهه جاری حدود ۱۰.۷ درصد نسبت به آخرین سه ماهه ۲۰۱۹ کاهش خواهد یافت که معادل ۳۰۵ میلیون شغل تمام‌وقت (با فرض ۴۸ ساعت کار در هفته) است.
بیکاری ۲.۹ تا ۶.۴ میلیون ایرانی براثر کرونا
وی افزود: مطالعات در ایران نیز حاکی از اثرات گسترده همه‌گیری بر اشتغال کشور است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در دوره همه‌گیری در بهترین حالت ۲.۹ میلیون نفر و در بدترین حالت ۶.۴ میلیون نفر از کل شاغلان کشور کاسته می‌شود.
آسیب ۴.۸ میلیون شغل براثر ویروس کرونا
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی گفت: همچنین، بر اساس گزارش معاونت اقتصادی وزارت رفاه، کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از بحران کرونا بالغ بر ۴.۸ میلیون شغل، که معادل ۲۰.۳ درصد از اشتغال کل است، را شامل می‌شود.
کردونی با اشاره به ابزار دولت‌ها برای کاهش تبعات کرونا گفت: طرح‌های بیمه اجتماعی و بیمه بیکاری در این بین مهم‌ترین طرح‌ها هستند. به طور مشخص، ۱۷۱ کشور مجموعاً ۸۰۱ اقدام حمایت اجتماعی (شامل برنامه‌های مساعدت اجتماعی، بیمه‌های اجتماعی و سیاست‌های بازار کار) را در مواجهه با کووید ۱۹ برنامه‌ریزی، معرفی یا اجرا کرده‌اند. به طوری که، ۲۱۵ اقدام در مقابله با کرونا در حوزه بیمه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف به اجرا گذاشته شده است (۲۷ درصد کل اقدامات حمایت اجتماعی) که مزایای بیکاری با مجموع ۶۱ اقدام و سهم ۲۸ درصد بیشترین فراوانی را داشته است.
بررسی طرح‌های بیمه بیکاری ۲۱ کشور برای مواجهه با کرونا
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی با اشاره به افزایش تعداد متقاضیان برای دریافت مقرری بیکاری، تصریح کرد: در گزارش اخیر مؤسسه ،۲۱ کشور از چهار قاره، که به دلیل بحران کرونا در طرح‌های بیمه بیکاری خود موقتاً تغییراتی ایجاد کرده و یا اقداماتی در این حوزه انجام داده بودند، شناسایی و بررسی شدند.
۷ اقدام مؤثر جهانی برای کاهش تبعات کرونا
کردونی در مورد اقدامات سایر کشورها در زمینه بیمه بیکاری در شرایط کرونایی گفت: افزایش مقدار مقرری و تقویت کفایت مزایا برای حصول اطمینان از ایجاد امنیت درآمدی برای بیکاران، تسهیل شرایط و الزامات برخورداری از مقرری برای پوشش تعداد بیشتری از بیمه‌شدگانِ بیکار شده در اثر کرونا به‌طور مثال از طریق کاهش سوابق موردنیاز، گسترش پوشش به غیر مشمولین برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در اثر کرونا مانند کارگران مهاجر یا خویش‌فرمایان، افزایش مدت برخورداری از مزایا، به‌خصوص برای کسانی که استحقاقشان در دوره بحران به پایان می‌رسد، به دلیل کم بودن شانس یافتن شغل جدید در طول همه‌گیری از جمله این اقدامات بوده است.
وی افزود: همچنین برخی کشورها اقداماتی نظیر عدم‌کسر مدت برخورداری از مقرری در شرایط کرونا از استحقاق مقرری فرد بر اساس قانون، تسهیل فرایند اداری بیمه بیکاری، شامل کاهش دوره انتظار برای دریافت مقرری یا ایجاد بستر آنلاین برای درخواست غیرحضوری (برای کشورهایی که قبلاً این امکان را نداشته‌اند) و ابداعاتی نظیر ارائه مقرری کاهش ساعات کار یا یارانه دستمزد از محل صندوق بیمه بیکاری برای جلوگیری از تعدیل گسترده نیروی کار و نیز افزایش تعداد افراد برخوردار از مقرری را انجام داده اند.
۳ اقدام مؤثر ایران
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی در مورد تجربه ایران در خصوص پرداخت مقرری به بیکاران در شرایط کرونا نیز گفت: با شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها، به‌موجب مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا، پرداخت مقرری بیکاری برای مدت سه ماه (اسفندماه ۹۸ و فروردین و اردیبهشت ۹۹) با تسهیل شرایط احراز برای مشمولین قانون کار، قانون تأمین اجتماعی و قانون بیمه بیکاری مد نظر قرار گرفت.
کردونی ادامه داد: با توجه به اینکه انتظار می‌رفت تعداد متقاضیان بیمه بیکاری بسیار زیاد باشد و نظر به اینکه دورکاری و شیفت‌بندی در ادارات، امکان ثبت‌نام حضوری متقاضیان را محدود و دشوار می‌کرد، اولین اقدام در جهت تسهیل فرایند اداریِ درخواست برای بیمه بیکاری از طریق راه‌اندازی سامانه ثبت درخواست بیمه بیکاری انجام شد که این سامانه در ۲۱ اسفندماه ۹۸ با همکاری واحدهای مختلف مربوطه در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی راه اندازی شد.
وی تصریح کرد: دومین اقدام، هوشمندسازی سامانه در جهت تسهیل فرایند رسیدگی به درخواست‌ها بوده که در این راستا، با همکاری بین سازمان تأمین اجتماعی و وزارت رفاه، بانک‌داده‌های سامانه تکمیل شد، بدین‌گونه که افرادی که مشمول قانون‌های کار، تأمین اجتماعی و بیمه بیکاری نبودند و افرادی که ارتباط کاری‌شان با کارفرما در دی‌ماه ۹۸ قطع شده بود (حق‌بیمه برای آن‌ها پرداخت نشده بود) از عدم‌شمول خود آگاهی می‌یافتند و درنتیجه ثبت درخواستی توسط این گروه از غیر مشمولین انجام نمی‌شد. این اقدام البته، در آغاز نیمه دوم فروردین‌ماه ۹۹ انجام شد و قبل از آن این امکان در سامانه وجود نداشت.
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی گفت: با این تغییر، فرایند بررسی اولیه درخواست‌ها بسیار تسریع شد. علاوه بر این، به سامانه امکاناتی افزوده شد که دریافت اطلاعات بانکی متقاضیان برای پرداخت مقرری را ممکن می‌کرد.
وی افزود: سومین اقدام مربوط به تسهیل قابل‌توجه شرایط احراز مقرری بیکاری بوده است؛ در این‌راستا، بیکاری ناشی از شیوع کرونا در قالب حوادث غیرمترقبه (موضوع تبصره ۲ ماده ۲ قانون بیمه بیکاری) قرار گرفت. با تشخیص بیکاران ناشی از کرونا به‌عنوان بیکاران مشمول این تبصره، شرط حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق‌بیمه برای کارگران رسمی و یکسال برای کارگران قراردادی برای استحقاق مقرری بیکاری از میان برداشته شد و پرداخت یک ماه حق‌بیمه (دی‌ماه ۹۸) برای هر دو دسته مبنای استحقاق افراد برای برخورداری قرار گرفت.
کردونی افزود: همچنین در شرایط ناشی از کرونا، مقرری بیکاری برای تمام افرادی که مشمول قانون بیمه بیکاری بودند (چه در ۱۴ رسته‌فعالیت کار می‌کردند و چه در غیر آن مشغول به کار بوده‌اند)، به‌صورت غیرارادی در ماه‌های اسفند ۹۸و فروردین و اردیبهشت ۹۹ بیکار شده بودند، و حق بیمه دی‌ماه ۹۸ برای آن‌ها پرداخت شده بود، بدون بررسی، برقرار شد که البته جزئیات کامل آماری این سامانه توسط مدیران ذی‌ربط به صورت منظم به افکار عمومی در حال ارائه است.
اختصاص ۳ هزار میلیارد تومان توسط سازمان برنامه و بودجه
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی افزود: در این راستا تلاش‌های زیادی از سوی سازمان تأمین اجتماعی و وزارت رفاه برای تخصیص اعتبار توسط دولت انجام و مقرر شد که اعتباری به میزان ۳ هزار میلیارد تومان توسط سازمان برنامه‌وبودجه از محل صندوق توسعه ملی به پرداخت مقرری سه ماه (اسفند ۹۸ و فروردین و اردیبهشت ۹۹) اختصاص یابد و از ابتدای خردادماه پرداخت‌ها توسط تأمین اجتماعی صورت پذیرد.
وی اظهار کرد: همچنین دستورالعمل اجرایی پرداخت مقرری بیکاری در شرایط کرونا تنظیم و در ستاد ملی مقابله با کرونا تصویب شد که فرمول متفاوتی نسبت به فرمول قانون بیمه بیکاری را برای محاسبه مقرری تعیین می‌کرد. بر اساس این دستورالعمل، وضعیت تأهل و تعداد افراد تحت‌تکفل، در صورت وجود، و تاریخ بیکاری که توسط خود فرد در سامانه اظهار شده منجر به تفاوت مقدار مقرری برای افراد مختلف شد.
کردونی در پایان گفت: این گزارش یکی از
جامع‌ترین گزارش‌های تحلیلی مطالعاتی در حوزه بیمه بیکاری در ایام کرونا محسوب می‌شود
که امیدواریم برای سیاستگذاران و پژوهشگران مفید باشد.
