به گزارش خبرگزاری دانا از مهر، حضرت زینب کبری (س) در سال پنجم هجری، روز ۵ جمادی الاول در مدینه به دنیا آمد. حضرت زینب کبری (س) در خانه‌ای پرورش یافت که عبادت به عنوان جوهر و زینت زندگی در آن مطرح بود. شخصیت زینب (س) به گونه‌ای شکل گرفت که در هر بعدش فضائل و کمالات جد عزیز و والدین بزرگوارش را تداعی می‌کرد. زینب (س) آئینه تمام نمایی بود که هرکس در او نظر می‌کرد عظمت اهل بیت (ع) را مشاهده می‌نمود. از حضرت امام سجاد (ع) نقل شده است که آن حضرت فرمود: همانا عمه ام زینب (س) همه نمازهای واجب و مستحب خود را در طول مسیر ما از کوفه به شام ایستاده می‌خواند، و در بعضی از منزل‌ها نشسته نماز خواند و این هم به جهت گرسنگی و ضعف او بود، زیرا سه شب بود که غذایی را که به او می‌دادند میان اطفال تقسیم می‌کرد، چون که آن مردمان سنگدل در هر شبانه روز به ما یک قرص نان بیشتر نمی‌دادند. حضرت زینب (س) مفهوم لذت زندگی را در عیش جاودانی ذکر خدا می‌داند. در منطق او حیات بدون ذکر خدا از صدها مرگ بدتر است. انوار آسمانی آن چنان در ذات او فروزان شده که تاریکی‌های آلام و دردهای دنیا در نظرش روشن و زیبا جلوه می‌دهد و شوق عبادت سموم غم‌ها و مصیبت‌ها را در کام او به شربتی گوارا مبدل ساخته است.
خطبه‌های زینب کبری (س) در کوفه و شام اسناد گویایی هستند که مقام علمی او را بدون شواهد به اثبات می‌رسانند، نکات علمی و ادبی و معانی به کار رفته در خطبه‌های سفیر کربلا به حدی است که ذهن هر خواننده دل آگاه و اندیشمند را به تماشای فرازهای ظریف و بلیغ آن می‌نشاند.
با وجود همه این فضائل و عظمت شخصیت حضرت زینب کبری (س) هنگامی که به کتاب‌های تاریخی مراجعه می‌کنیم آن چنان که باید و شاید، کتب تاریخی نمی‌توانند شخصیت آن حضرت را معرفی کنند و نقل‌های تاریخی پیرامون آن وجود مبارک کامل و جامع نیست. در این خصوص و بررسی ابعاد شخصیتی حضرت زینب کبری (س) به مناسبت میلاد آن حضرت با دکتر محمد حسین رجبی دوانی، محقق و کارشناس تاریخ اسلام به گفتگو نشسته‌ایم.
محمدحسین رجبی دوانی در خصوص شخصیت علمی حضرت زینب کبری (س) و نقل قول‌هایی که از ایشان در کتب تاریخی نقل شده است، گفت: به سبب اینکه حاکمیت‌ها، اولاً خلافت‌هایی غاصب به شمار می‌رفتند و ثانیاً مخالف شیعه و شیعیان بوده‌اند، تلاش آنها بر این بوده تا فضائل اهل بیت (ع) انعکاس پیدا نکند و نسبت به آنها شناختی در جامعه پدید نیاید. علاوه بر آن به سبب در حال تقیه بودن شیعه، بسیاری از مورخان تاریخی شیعه امکان نگارش فضیلت‌ها و آموزه‌ها از سیره اهل بیت (ع) را نداشته‌اند.
وی ادامه داد: عمده مطالبی که در خصوص آن وجود مقدس نقل شده، همراهی ایشان با حضرت سید الشهدا (ع) در قیام عاشورا است که با توجه به اینکه قیام عاشورا علیه حاکمیت بنی‌امیه بوده و توجه تاریخ نگاران را به خود جلب کرده بخش‌هایی از سخنان حضرت زینب (س) در منابع تاریخی نقل شده است. که از آن جمله می‌توان به سخنان حضرت زینب (س) در برخورد با عمر سعد بعد از زمین افتادن امام حسین (ع) که در برخی مقاتل نقل شده است و حرکت کاروان اسرا از کوفه و بیان حقایقی در عزاداری پر سوز و گداز آن حضرت پس از شهادت امام حسین (ع) و سخنرانی‌های افشاگرانه ایشان که مردم را تکان داد اشاره کرد.
این پژوهشگر تاریخ اسلام در خصوص نقل‌های تاریخی پیرامون نقش آفرینی حضرت زینب کبری (س) در حوادث مهم تاریخ اسلام عنوان کرد: آن حضرت به عنوان پیام رسان واقعه کربلا و تداوم بخش راه امام حسین (ع) شناخته می‌شود. به جرأت می‌توان گفت حضرت زینب (س) اگر نبود و اگر اقدامات کوبنده آن حضرت وجود نداشت، واقعه کربلا در حادثه روز عاشورا محو و دفن می‌شد و انعکاسی در سطح تاریخ پیدا نمی‌کرد. از این حیث حضرت زینب (س) نقشی بسیار مهم در ارتباط با سعادت و هدایت جامعه اسلامی ایفا فرموده است. سخنرانی کوبنده در مجلس عبیدالله بن زیاد که این حاکم خبیث، مغرور، پر مدعا و مهیب را در برابر چشم بزرگان حکومتی در هم می‌پیچید و خوار و تحقیر می‌کند تا جایی که ابن زیاد چنان از تحقیر خود به خشم آمد فرمان قتل حضرت زینب (س) را داد ولی موفق به آن نشد و بعد هم سخنرانی حضرت زینب (س) و خطابه‌ای که در مجلس یزید دارد و آنجا هم چنان با قدرت ایمانی خود یزید را می‌کوبد که فضای مجلس تغییر پیدا می‌کند و علیه بنی امه و یزید می‌شود، تمام اینها مقاطعی است که از حضور و صلابت حضرت زینب (س) در تواریخ بیان شده است. همچنین از حضرت زینب (س) سخنانی در بازگشت به مدینه و حرم حضرت رسول اکرم (ص) و عرض تسلیت به آن حضرت آمده است و بیش از این مطلبی در منابع نمی‌بینیم.
عدم بروز و ظهور شخصیت علمی حضرت زینب (س) در تاریخ
رجبی دوانی با اشاره به شخصیت علمی آن حضرت افزود: بهترین تعبیر را می‌توان کلام مقدس حضرت امام سجاد (ع) خطاب به عمه بزرگوار خود دانست که وقتی کاروان اسیران آل الله را وارد کوفه کردند و مردم کوفه به تماشا آمده بودند با سخنانی که حضرت زینب (س) بیان داشت و فضای کوفه را به شدت دگرگون کرد امام سجاد (ع) خطاب به آن حضرت می‌فرماید: «أنتِ بِحَمدِ اللّه‌ِ عالِمَةٌ غَیرُ مُعَلَّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَیرُ مُفهَّمَةٍ» یعنی تو ای عمه جان بحمدالله دانشمندی هستی که معلم ندیده‌ای و فهمیده‌ای هستی که کسی تو را فهم نیاموخته است. یعنی آن وجود مقدس مانند معصومین (ع) و ائمه دارای علم و فهم الهی بوده است که نیاز به معلم نداشته است. با این حال حضرت زینب (س) علاوه بر این فضیلت بزرگ که از نظر علمی و معرفتی امام سجاد (ع) بر آن وجود مقدس بر می‌شمرد بهره‌گیری از محضر جد بزرگوارش رسول اکرم (ص) و مادر عظیم الشان ایشان حضرت فاطمه زهرا (س) و پدر عالی قدرش امیرمومنان (ع) و برادران عزیزش امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، آن حضرت را به درجه عظیمی از علم و معرفت رسانده بود که متأسفانه موقعیت برای بروز و ظهور این مقامات برجسته پدید نیامد. کما اینکه برای امامان ما هم در اغلب دوران ۲۵۰ ساله حضور ائمه اطهار (ع) چنین بود.
وی با اشاره به اینکه در خصوص سلوک عرفانی حضرت زینب کبری (س) در منابع تاریخی نقل قولی موثق وجود ندارد، بیان داشت: متأسفانه در این ارتباط مثل سایر موارد دیگر در مورد فضیلت‌های حضرت زینب (س) بنابر مخفی کردن بوده است. من چیزی در کتب و منابع تاریخی برخورد نکردم اما می‌توان به همان مسأله‌ای که بعد از واقعه جان سوز کربلا اتفاق افتاد اشاره کرد. بعد از دیدن آن همه مصیبت‌ها نماز شب آن وجود مقدس حتی در شام غریبان ترک نشد. اگر چه به سبب شدت غم و اندوه، آن حضرت توان ایستادن بر پای خود نداشتند و نشسته نماز شب خود را برپا می‌دارد. حضرت زینب کبری (س) ارتباط و خلوت کردن با خدای خود و سخن گفتن با خدای خود در دل شب که کار عارفان است را در چنان موقعیت سختی و در طول اسارت ترک نمی‌کنند.
همراهی با ولایت در همه مقاطع زندگی
این پژوهشگر تاریخ اسلام در خصوص اینکه آیا حضرت زینب (س) غیر از موارد نقل شده در تاریخ نقش آفرینی‌های دیگری داشته‌اند یا نه، اظهار داشت: این نکته را می‌توان اشاره کرد که امیرالمومنین (ع) در دوران خلافت خود مرکز حکومت را از مدینه النبی به کوفه تغییر می‌دهد و در این امر، حضرت مستقیم از مدینه به سمت کوفه نرفت بلکه برای مقابله با فتنه ناکثین و پیمان شکنان از مدینه به سوی بصره رفتند. هدف مقابله با این فتنه بود که بعد از سرکوب این فتنه گران، امیرالمومنین (ع) به کوفه می‌رود و دیگر به مدینه باز نمی‌گردد. جالب اینجاست که حضرت زینب (س) همراه با همسر و فرزندان خود مدینه را ترک می‌کنند و به کوفه می آیند. در حقیقت در پی یاری ولایت و همراهی ولایت هستند و زندگی خود را بر این مبنا ترسیم کردند و لذا می‌بینیم بعد از شهادت امیرالمومنین (ع) و صلح امام حسن مجتبی (ع) وقتی امام زمان که امام مجتبی (ع) هستند کوفه را ترک کرده و به مدینه باز می‌گردند حضرت زینب (س) پابه پای ولایت از کوفه به مدینه بازگشته و در کنار صاحب ولایت مستقر می‌شود.
حضور به موقع و وظیفه شناسی از درس‌های زندگی حضرت زینب (س) است
وی با بیان درس‌هایی که از زندگی حضرت زینب (س) می‌توان استخراج کرد، گفت: مهمترین درس از زندگی حضرت زینب (س) شناخت زمانه و عمل به تکلیف خود و نهراسیدن از مشکلات و سختی‌های دفاع و عمل به تکلیف است. مهمترین تکلیف برای حضرت حمایت و دفاع همه جانبه از صاحبان ولایت در زمان حیات خود بود. چه پدر بزرگوار ایشان امیر المومنین (ع) و چه برادران عظیم القدرش امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و چه در محضر برادرزاده اش حضرت امام سجاد (ع). بخاطر دفاع و همراهی با ولایت زندگی خود را در مدینه رها کرده و به کوفه می‌آید و در دوباره کوفه را رها کرده و به مدینه می‌رود و بعد از اینکه امام حسین (ع) در معرض خطر است و در مهاجرت از مدینه به مکه و از مکه به سوی کوفه که به کربلا ختم می‌شود پا به پای ولایت همراهی کرده و سختی‌ها را به جان می خرد و در این وظیفه اندک تردیدی ندارد و یک قدم هم عقب نمی‌نشیند. همچنین زمانی که امام سجاد (ع) به امامت می رسند و خطراتی وجود آن امام بزرگوار را تهدید می‌کند حضرت زینب (س) با حضور به موقع خود و اقدام قاطع و حیرت‌انگیز جان امام زمان خود را در چند مقطع حساس نجات می‌دهد.
وی در پایان با اشاره به مقام بزرگ و والای حضرت زینب کبری (س) گفت: بزرگترین درس وظیفه شناسی و حضور به موقع برای انجام تکلیف و نهراسیدن از سختی‌هاست که حضرت زینب (س) عهده دار آن بودند. هیچ تکلیفی بالاتر از شناخت ولایت، همراهی با ولایت و دفاع از آن نیست.
