قوی، شجاع، خستگی‌ناپذیر

اول فروردین ماه ۱۳۹۴ که هنوز «تجربه برجام» مثل امروز پیش‌روی ما قرار نداشت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی عمومی خود دو رویکرد کلان پیشرفت اقتصادی را مطرح کردند: «یک نگاه میگوید که ما پیشرفت اقتصاد را باید از ظرفیّتهای درون کشور و درون مردم تأمین بکنیم... نگاه دوّم به اقتصاد کشور نگاه به پیشرفت اقتصاد با استفاده از کمک بیرون از مرزها است؛ میگوید سیاست خارجی‌مان را تغییر بدهیم تا اقتصاد ما درست بشود، با فلان مستکبر کنار بیاییم تا اقتصاد رونق پیدا کند، تحمیل قدرتهای مستکبر را در بخشهای گوناگون و مسائل گوناگون بپذیریم تا اقتصادمان رونق پیدا کند.» ۱/۱/۹۴

فارغ از ریشه‌های تاریخی این دو رویکرد، امروز و بعد از گذشت چندسال و فراز و نشیب‌های زیاد در مسیر اداره‌ی کشور و غلبه بر مشکلات اقتصادی همچنان این دو نوع نگاه مطرح است؛ چنانکه در دیدار اخیر رهبر انقلاب با شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی بار دیگر دو مسیر «خنثی‌سازی تحریم‌ها و غلبه بر آنها» و «رفع تحریم» از سوی ایشان مورد بحث قرار گرفت: «البته ما مسیر رفع تحریم را یک‌بار امتحان و چند سال مذاکره کردیم اما به نتیجه‌ای نرسید. مسیر غلبه بر تحریم‌ها ممکن است در ابتدای کار، سختی‌ها و مشکلاتی داشته باشد اما خوش‌عاقبت است.» ۴/۹/۹۹

اما شیوه‌ و الزامات «غلبه بر تحریم» چیست؟ چگونه می‌توان در «جنگ اقتصادی» بر دشمن پیروز شد و مسیر پیشرفت اقتصادی را با موفقیت طی کرد؟

پیروزی در هر جنگی مستلزم شناخت نقشه‌ی دشمن و طراحی متناسب در مقابل آن است. امروز مهم‌ترین حربه و ابزار دشمن در جنگ اقتصادی تحریم است و «هدف بلند‌مدّت‌شان هم به ورشکستگی کشاندن کشور است، به ورشکستگی کشاندن دولت است؛ یعنی متلاشی کردن اقتصاد کشور و فروپاشی اقتصاد کشور، که طبعاً اگر اقتصاد یک کشوری بکلّی از هم فرو پاشید و متلاشی شد، ادامه‌ی حیات برای او ممکن نیست.» ۱۰/۵/۹۹

این طراحی بخش مکمل بسیار مهمی هم دارد. دشمن علاوه بر تحریم با «تحریف» و جنگ روانی به دنبال «آدرس غلط دادن» است: «آدرس دادن‌شان این جوری است که میگویند اگر میخواهید تحریم برطرف بشود، در مقابل آمریکا کوتاه بیایید.» ۱۰/۵/۹۹ البته «این تحلیل سراپا غلط، هرچند گاه از زبان و قلم برخی غفلت‌زدگان داخلی صادر میشود، امّا منشأ آن، کانونهای فکر و توطئه‌ی خارجی است که با صد زبان به تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران و افکار عمومی داخلی القاء میشود.» ۲۲/۱۱/۹۷

در چارچوب چنین سناریویی این گزاره معنای روشنی می‌یابد که در نقشه‌ی دشمن مستکبر «مذاکره مکمل راهبرد فشار است»: «آمریکایی‌ها وقتی که یک چیزی را هدف میگیرند با یک دولتی، با یک کشوری و بنا میگذارند که با زور و با فشار آن مقصود خودشان را به دست بیاورند، فشار در اینجا برایشان راهبرد است، امّا در کنار این راهبرد، یک تاکتیک هم دارند و آن عبارت است از مذاکره. فشار می‌آورند تا طرف را خسته کنند؛ وقتی احساس کردند طرف خسته شده و حالا ممکن است قبول بکند، میگویند خیلی خب، بیایید مذاکره کنیم؛ این مذاکره مکمّل آن فشار است. این مذاکره برای این است که محصول آن فشارها چیده بشود، نقد بشود، تثبیت بشود.» ۸/۳/۹۸

به‌راستی ریشه و علت مشکلات اقتصادی ایران تحریم است؟ در پاسخ باید گفت: «کارشناسان اقتصادی کشور و بسیاری از مسئولین، متّفقند بر اینکه عامل این حوادث، تحریمهای خارجی نیست، عامل این حوادث، درونی است، مشکلات داخلی است... نه اینکه تحریمها اثر ندارد؛ چرا، تحریمها هم اثر دارد؛ امّا عمده‌ی تأثیر، مربوط به عملکرد ماها است.» ۲۲/۵/۹۷ در واقع «بنیه‌ی کشور قوی است؛ این خیلی مهم است. بله؛ بیماری هست، امّا بنیه‌ی بیمار قوی است و قدرت دفاعی او زیاد است و توان غلبه‌ی بر بیماری در او وجود دارد.» ۲۲/۴/۹۹

در این چارچوب، تحریم «ویروسی دست‌ساز» است که با رشد و رونق تولید داخلی می‌توان بر آن غلبه یافت: «اگر ما همواره تولید خوب و مناسب و شایسته و رو به ‌رشد در کشور داشته باشیم، در مقابل این ویروس‌هایی که طبیعتاً وجود دارند -که البتّه اقتصاد ما متأسّفانه دچار میکروب‌ها و ویروس‌های طبیعیِ متعدّدی است؛ ویروس‌های دست‌ساز هم هستند، مثل تحریم، مثل همین مسئله‌ی قیمت نفت؛ اینها حوادثی هستند که به اقتصاد ضربه میزنند- میتوانیم مقاومت بکنیم.» ۱۷/۲/۹۹ و البته باید از یک «خطای راهبردی» هم جدا پرهیز کرد: «ما بایستی برنامه‌ی اقتصادی کشور را با توجّه به مسائل درونی کشور، امکاناتِ خودمان برنامه‌ریزی کنیم؛ واقعاً یک خطای راهبردی است که ما مسائل اقتصادی را منوط کنیم به تحوّلات خارجی. ۱۳۹۹/۰۶/۰۲

هرچند ایران اسلامی از امکانات و ظرفیت‌های قابل توجهی برخوردار است که به آن توان غلبه بر تحریم و حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را می‌دهد اما حقیقت ماجرا این است که «در توان مدیریّتی در بعضی از بخشها اشکال هست؛ این را قبول میکنیم که در برخی از بخشهای اقتصادی ما توان مدیریّتی ضعیف است.» ۲۱/۷/۹۹ و «عملکردهای ضعیف، اقتصاد کشور را از بیرون و درون دچار چالش ساخته است. چالش بیرونی تحریم و وسوسه‌ها‌ی دشمن است که در صورت اصلاح مشکل درونی، کم‌اثر و حتّی بی‌اثر خواهد شد. چالش درونی عبارت از عیوب ساختاری و ضعفهای مدیریّتی است.» ۲۲/۱۱/۹۷ بنابراین «مشکل، نداشتن یا ندانستن راهکار نیست بلکه نیازمند همت، شجاعت و اهتمام جدی و پیگیری هستیم.» ۴/۹/۹۹ درواقع تنها در صورتی می‌توان بر تحریم غلبه کرد که «مدیریّت جهادی» میدان‌دار شود: «ظرفیّتهایمان واقعاً بی‌پایان است و هر چه پیش برویم ظرفیّتهای جدیدی پیش می‌آید که البتّه باید با مدیریّت جهادی اینها به دست بیاید؛ با تدبیر واقعی و با مدیریّت جهادی اینها به دست می‌آید.» ۱۰/۵/۹۹ کشور نیازمند الگویی است که ملت ایران پیش از این ثمرات آن را به‌روشنی دید: «ما در دوران جنگ تحریم بودیم که سلاح انفرادی هم به ما نمیفروختند و یک وقتی گفتیم سیم خاردار هم به ما نمیفروختند، [امّا] همین محرومیّتها موجب شد استعدادهای داخلی به کار بیفتد و از لحاظ وضعیّت دفاعی به امروز برسیم که امروز در منطقه در سطح اوّلیم و از همه جلوتریم به توفیق الهی.» ۱۹/۱۰/۹۷

پیروزی در جنگ اقتصادی از همان مسیر پیروزی در جنگ نظامی می‌گذرد و مبتنی بر مدیریّتِ مدیرانی است که «قوی باشند، فعّال باشند، خسته‌نشو باشند. هر جا ما با مدیریّتهایی با این خصوصیّات -یعنی خستگی‌ناپذیری و فعّالیّت و نشاط- مواجه بودیم دیدیم که کار پیشرفت کرده و هر جا که این جور حضورِ لازم و دائم وجود نداشته باشد، البتّه مشکلات پیش می‌آید.» ۲۱/۷/۹۹ امثال حاج قاسم سلیمانی‌، طهرانی مقدم و فخری زاده‌ها نمونه‌‌هایی از این سبک و سیاق مدیریتی هستند: «[حاج قاسم] بیست‌وچهار ساعت فرض کنید در فلان کشور گذرانده، نوزده ساعت کار کرده! با این، با آن، بنشین، مجاب کن، استدلال کن، حرف بزن. چرا؟ برای اینکه او را به یک نتیجه‌ی مطلوب برساند.» ۱۳/۱۰/۹۸

نکته‌ی پایانی اینکه «آمریکایی‌ها تکرار کردند که تحریمی که ما علیه ایران وضع کردیم، شدیدترین تحریم در طول تاریخ است، راست هم میگویند. بنده هم یک وقت در صحبت در جوابشان گفتم که شکستی هم که آمریکا در مقابل این قضیّه خواهد خورد، سخت‌ترین شکست در طول تاریخ است برای آمریکا ان‌شاء‌الله؛ اگر ما ان‌شاء‌الله درست همّت کنیم و درست حرکت کنیم و پیش برویم.» ۲۳/۱۲/۹۷