مادری، معلمی و پرستاری؛ بار سنگین کرونا بر دوش بانوان خانه دار

نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سبک زندگی؛ شر زنان ظرف هشت ماه تداوم شیوع روزافزون ویروس همه‌گیر کرونا، به عنوان نیمی از اعضای جامعه در کسوت مادر و مدیر خانه، پزشک، پرستار، کارمند و کارگر بخش قابل توجهی از اقدامات پیشگیرانه و مدیریت مهار و مقابله با این ویروس را بر عهده داشته و هنوز هم دارند.

اینک پس از ماهها درگیری دامنه‌دار جهان با پاندمی کرونا به خصوص در کشورمان ایران که بر اساس سنت، فرهنگ و باورهای دینی و اعتقادی "زن" به عنوان کدبانو و مدیر امورات خانه و خانواده جایگاهی والا و بی‌بدیل دارد "ضدعفونی همه اشیاء و سطوح درون منزل، تهیه ماسک بهداشتی صورت، ادآوری و تکرار موکد به اعضای خانواده، نظارت دائمی بر آنها در عمل به اقدامات پیشگیرانه و رعایت فاصله فیزیکی هنگام حضور در اجتماع" به یکی از وظایف روزمره زنان مبدل شده که هر روز تازه‌نفستر ‌از دیروز بدون خستگی آن را انجام می‌دهند.

مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اراک با اشاره به افزایش زحمات زنان با شیوع کرونا، می گوید نظارت و ضدعفونی کردن منزل برعهده بانوان بوده و از طرف دیگر رسیدگی به امور منزل، فرزندان و همسر نیز بر عهده زنان است که اگر تقسیم کار میان اعضای خانواده صورت نگیرد، مادران ایران زمین دچار مشکلات جدی می شوند.

دکتر شهلا نظری معتقد است شیوه سالم زیستن در میان زنان چه در دوران کرونا و چه غیر کرونا حائز اهمیت بوده، همچنین در کنار سلامت جسم باید به سلامت روح نیز تاکید ویژه شود.

به گفته وی در این مبارزه ده ماهه زحمات زنان در همه اقشار گوناگون افزایش یافته چرا که نظارت و ضدعفونی کردن منزل برعهده بانوان بوده و از طرف دیگر رسیدگی به امور منزل، فرزندان و همسر نیز بر عهده زنان است که اگر تقسیم کار میان اعضای خانواده صورت نگیرد، مادران ایران زمین دچار مشکلات جدی می شوند.

بارسنگین آموزش روی دوش مامان معلم

«مامان‌-معلم» که تا پیش از دوران کرونا صرفا به مادران دارای شغل معلمی گفته می‌شد، طی ماه‌های اخیر گستره بیشتری از بانوان را در بر گرفت؛ مادرانی که پس از تعطیلی اجباری کلاس‌های درس و در خانه ماندن فرزندان ، تغییراتی در روند زندگی‌شان ایجاد شده و با چالش‌های مختلفی مواجه شده‌اند.

از ابتدای شیوع کرونا تا امروز انواع و اقسام پیامدهای ناشی از این بیماری مشاهده شده است. تقریبا هیچ جزئی از جامعه را نمی‌توان یافت که تحت تاثیر شیوع کرونا قرار نگرفته باشد ؛ از مشاغل مختلف گرفته تا روابط اجتماعی و برنامه‌ریزی‌های شخصی و سبک زندگی، همگی دستخوش تغییرات اجباری کرونایی شده اند. برخی چالش‌ها بیشتر به چشم آمدند و بعضی کمتر. پیامدهایی هم هستند که شاید تا کنون به آن‌ها توجهی نشده باشد؛ مانند چالش‌های ویژه بانوانی که در ماه‌های اخیر باید نقش مامان-معلم را ایفا کنند.

پس از همه‌گیری کرونا و با تعطیل شدن فرآیند آموزش حضوری که تعطیلی مهدکودک‌ها و مدارس را به دنبال داشت، برنامه‌ریزی روزمره زندگی برای بانوان و بویژه بانوان شاغل دشوار شد. این موضوع بارها مطرح شد که در زمان تعطیلی مهدها، مادرانی که فرزند خردسال دارند چگونه باید در مهدها حاضر شوند؟ برای این حل این مشکل تصمیم‌هایی مانند دورکاری بانوان دارای فرزند خردسال یا بازگشایی برخی مهدها در بعضی از زمان‌ها با ظرفیت کمتر اندیشیده و اجرا شد ، ولی این تمهیدات نتوانستند مشکلات را به طور کامل حل کنند.

 اما نکته‌ای که تا کنون کمتر به آن توجه شد، تغییر سبک و برنامه زندگی مادران خانه‌داری است که فرزند دانش‌آموز بویژه در مقطع ابتدایی دارند و با مجازی شدن فرآیند آموزش، اکنون هم دچار تعارض نقش شده‌اند و هم ماه‌هاست که بسیاری از فعالیت‌های عادی روزانه یا هفتگی خود را نمی‌توانند دنبال کنند.

این دسته از بانوان ماه‌هاست که به دلیل در خانه ماندن فرزندانشان ، امکان انجام فعالیت‌های پیشین خود مانند حضور در باشگاه‌، کلاس‌های آموزشی، پیاده‌روی یا حتی چند ساعت تنها ماندن در خانه برای استراحت یا انجام بدون دغدغه کارهای خانه را ندارند. مهم‌تر این که آن‌ها علاوه بر نقش مادری باید در خانه نقش معلم را نیز ایفا کنند و پا به پای فرزندشان در کلاس‌های مجازی حضور داشته باشند.

پیامدهای روحی برای مادر و فرزند

از نگاه روانشناسان این وضعیت اجباری و ناگزیر در صورتی که مادران به فکر راه‌های جایگزین برای خلاءهای ایجاد شده نباشند، می‌تواند پیامدهای روحی و روانی به دنبال داشته باشد. به همین دلیل دریافت برخی مهارت‌های رفتاری می‌تواند در کنار آگاهی از بعضی نکات فرزندپروری و همچنین همراهی پدران یا فرزندان بزرگتر با این قبیل مادران می‌تواند چالش‌های آنان را کم کند.

یک روانشناس معتقد است که بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند سبب تعارضات روحی و خستگی مضاعف مادران در خانه شود. دکتر «مبینا شهریاری» با اشاره به متفاوت شدن فرآیند آموزش بر اثر شیوع کرونا به خبرنگار ایرنا می‌گوید: بیشتر مادران امروزی نظام آموزشی متفاوتی داشتند و بسیاری از شیوه‌های یادگیری نیز تغییر کرد. این مساله برای مادری که در خانه نقش معلم دوم را دارد آزاردهنده است ؛ چون از یک سو نمی‌تواند به شیوه معلم آموزش دهد و از سوی دیگر باید نقش مادری‌اش را در هر روز برای ساعاتی کنار بگذارد.

وی خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر دانش‌آموزان هم چون با این فضا درس نخواندند ، سخت می‌توانند خود را تطبیق دهند. یعنی هم مادر دچار تضاد رفتاری می‌شود و هم دانش‌آموز ممکن است در خانه از مادرش رفتاری دوگانه ببیند. حساسیت بیش از حد مادران برای یادگیری فرزندان می‌تواند کودک را دچار ضربات روحی کند که بعدها شاید آثارش نمایان شود. در عین حال آن سوی ماجرا خود مادر است که هم از فشار مضاعف آموزش در خانه و کم‌توجهی فرزند ممکن است خسته شود و هم از این که شاید بسیاری از علائق خود را ناچار است کنار بگذارد.

این روانشناس خاطرنشان می‌کند: تا پیش از این وضعیت، مادر فقط نقش خودش را ایفا می‌کرد و البته بر درس خواندن نظارت داشت، اما الان نقش معلم را هم پیدا کرد. چالش‌های این وضعیت سبب می‌شود مادر احساس کند به طور کامل وقف فرزند شده و امنیت روحی ندارد.