معرفی مستند «جریان انسانی»‏

محمدامین قاسمی پیربلوطی، خبرگزاری دانا، گروه فرهنگ؛ مفهوم مهاجرت شاید برای هرکدام از ما تصویر متفاوتی را در ذهن ایجاد کند. یکی از معانی رایج و مرسوم مهاجرت ‏مربوط می‌شود به مهاجرت‌های شغلی یا تحصیلی که در آن افراد به‌همراه خانواده‌شان و یا به‌تنهایی، برای رشد و ‏پیشرفت و با هدف بهره‌مندی از فرصت‌ها و امکانات بهتر، از شهر یا کشور خود مهاجرت کرده و برای ساختن آینده‌ای ‏درخشان‌تر در محیط مساعدتری مستقر می‌شوند. اگر هم علاقه‌ی شدیدی به طبیعت و محیط زیست داشته باشید، ‏احتمالاً تاکنون مستنندهای رازبقا و حیات وحش گوناگونی را تماشا کرده‌اید که در بعضی از آن‌ها به مهاجرت‌ها و ‏کوچ‌های فصلی یا دوره‌ای گونه‌های مختلف جانوری پرداخته شده‌است. اما نوع دیگری از مهاجرت نیز در این میان ‏وجود دارد که از سنخ اجبار و مشقت و رنج است. عوامل متعددی از جمله جنگ، قحطی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، ‏بحران‌های امنیتی و اقتصادی و... می‌توانند منجر به این شوند که افراد به‌ناچار و علی‌رغم خواست باطنی خود، ترک ‏وطن کرده و همچون آوارگانی خانه‌به‌دوش در تقلای یافتن اندکی آرامش، به ناکجاآبادها مهاجرت کنند.‏

مستند «جریان انسانی» (‏Human Flow‏) محصول سال 2017 میلادی و ساخته‌ی آی وی‌وی (‏Ai Weiwei‏) است ‏که به بحران کنونی پناهندگان در سراسر جهان می‌پردازد. بینندگان «جریان انسانی» با تماشای این اثر، به حدود 20 ‏کشور مختلف سر می‌زنند تا با تأثیرات گوناگون خرد و کلان مهاجرت‌های انسانی عظیم در سال‌های اخیر آشنا شوند. با ‏توجه به وقوع نزاع‌های همه‌جانبه در کشورهای مختلف – به‌ویژه در منطقه‌ی خاورمیانه – بیش از 65 میلیون نفر در ‏سرتاسر جهان مجبور به مهاجرت شده‌اند تا خود را از خطر گرسنگی، بحران‌های آب‌وهوایی و محیطی و تهدیدات ‏جانی و امنیتی، در امان نگاه دارند. ‏

در مستند «جریان انسانی» با کارشناسان و پناه‌جویان و مهاجران مصاحبه و گفتگو شده تا در حد امکان دیدگاه متعادل و ‏همه‌جانبه‌ای از مسئله به‌دست آید. همچنین در این اثر تلاش شده تا دلایل این‌گونه مهاجرت‌های انسانی در این ‏چهاردسته صورت‌بندی شود: جنگ‌های بین دولت‌ها، درگیری‌های قومی، درگیری‌های غیرقومی و فرار از سرکوب. ‏‏«جریان انسانی» علاوه بر این‌که به مهاجرانی می‌پردازد که مجبور به ترک کشور خود شده‌ و در جستجوی پناهندگی به ‏کشورهای دیگر اند، به دسته‌ی دیگری از مهاجران هم توجه کرده‌است که می‌توان آنان را آوارگان داخلی نامید؛ یعنی ‏افرادی که نه راه پس دارند و نه راه پیش و در واقع، هم از خانه و زندگی خود رانده شده‌اند و هم در حصار مرزهای کشور ‏خود محبوس اند.

از سوی دیگر، در این مستند واکنش‌ها و پاسخ‌های جهانی به بحران مهاجرت نیز مورد بررسی قرار ‏گرفته و زیرسوال رفته‌اند. در «جریان انسانی» می‌بینیم مناطقی که در معرض شدید ورود پناهندگان و آوارگان خارجی ‏قرار دارند، به‌طورجدی با بحران اسکان و ظرفیت‌های پذیرش و اقامت روبه‌رویند و این در حالی است که کشورهای ‏ثروتمند در قبال آسیب‌های مختلف این بحران، سکوتی تردیدآمیز و مسئولیت‌گریزانه در پیش گرفته‌ و اغلب منجر به ‏این شده‌اند که مرزهای ورودی کشورهای مقصد بسته شده و پناهجویان در اردوگاه‌های مرزی گیر بیفتند. به‌طورکلی با ‏تماشای «جریان انسانی» می‌توان به‌خوبی درک کرد که میان اشک‌ها و ناله‌های ستم‌دیدگان پناه‌چو و کنوانسیون‌ها و ‏گروه‌های سیاسی داعیه‌دار حمایت از حقوق بشر، چه شکاف عمیقی رخ می‌نمایاند.‏