بهار امسال هیچ رنگ و بویی از بارش های سیل آسای چند سال اخیر ندارد ضمن آنکه در زمستان نیز میزان بارش ها به شدت کاهش پیدا کرده بود. این مساله باعث شده تا کارشناسانی که تا چندی پیش اعلام می کردند که سالهای خشکسالی به پایان رسیده، در تغییر موضعی ملموس، مدعی شوند که سالی خشک و کم بارشی پیش رو ماست.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس راهبرد و انرژی؛ آب حیاتی‌ترین ماده‌ای است که در دنیا وجود دارد و همه موجودات زنده برای ادامه حیات خود به آن وابسته هستند. از دیرباز انسان همواره با کشف اهمیت این مایع حیات‌بخش درصدد جمع‌آوری و بهره‌برداری درست از آن بوده و امروز نیز همچنان این مهم را انجام می‌دهند، اما جالب اینجاست که تنها 3درصد از کل آب در زمین شیرین و قابل شرب است و 97درصد آن را آب اقیانوس‌ها و دریاها تشکیل می‌دهند که برای مصارف آشامیدن هیچ‌گونه کاربردی ندارد.
علی‌رغم اینکه آب اصلی‌ترین ماده در تداوم حیات است اما براساس آمار سازمان ملل، در حال حاضر بیش از 18درصد جمعیت زمین به آب آشامیدن سالم دسترسی ندارند. آنچه که باعث به وجود آمدن آب در زمین می‌شود میزان بارشی است که اتفاق می‌افتد و این میزان بارش در نقاط مختلف کره زمین، متناسب با شرایط منطقه یا کشورهای مختلف متفاوت است.
کشور ایران در نیم‌کره شمالی کره زمین با اقلیم حاکم گرم و خشک در چند سال گذشته یکی از کم‌بارش‌ترین کشورهای غرب آسیا محسوب شده و این نبود بارش می‌تواند به کم‌آبی و در نتیجه به خشکسالی تبدیل شود که خود می‌تواند تبعات زیادی را به دنبال داشته باشد. با اینکه بیشتر نواحی کشور ایران را مناطق گرم و خشک در بر گرفته است اما در شمال و شمال غرب و قسمت‌هایی از زاگرس جنوبی می‌توان آب و هوا‌های سرد و معتدل کوهستانی را نام برد که در مقایسه با مناطق مرکزی ایران شرایط بسیار متفاوتی را داراست.
آنچه که امروز مهم است این است که ایران حدود چهار دهه است که وارد یک دوره بلند مدت خشکسالی شده و دیگر برف و باران‌های سالهای گذشته نمی‌بارد و این را به خوبی می‌توان از سخن کهن‌سالان به خوبی فهمید.
ادعای اشتباه ورود کشور به ترسالی در سال های گذشته
گفته می شد که بعد از چند سال خشکسالی شدید، بالاخره ایران وارد سالهای "تر" سالی و پر آبی شده است. بارش های ۲-۳ سال اخیر نیز می توانست دلیلی بر این مدعا باشد. اما کاهش چشمگیر نزولات آسمانی در زمستان سال گذشته و بهار امسال، نشان داده که این فرضیه شاید چندان درست نباشد. احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، نه تنها این نظریه را رد می کند که معتقد است امسال، خشکسالی بی سابقه ای در انتظار ایران است. خشکسالی کم نظیری که می تواند در کنار کرونا، فاجعه جدیدی را برای کشور رقم بزند.
چند روز قبل خبری منتشر شد که در آن به نقل از یکی از کارشناسان هواشناسی ادعا شده بود نه تنها در دو هفته آتی که تا پایان بهار، تهران و اکثر نقاط کشور روزهای پر بارشی را خواهند داشت. این ادعا با پیش بینی های قبلی کارشناسان متفاوت است. چرا که تا جاییکه به خاطر دارم سال گذشته آنها بهار کم آب را برای کشورمان پیش بینی کرده بودند. بالاخره کدامیک از این نظریه ها درست است؟ آیا بهار و سال پر بارشی را پیش رو خواهیم داشت یا برعکس، سال خشکی را شاهد خواهیم بود؟
من کارشناسانی که چنین اظهاراتی می کنند را نمی شناسم! ولی فقط همین قدر می دانم که وضعیت دقیقا برعکس است! یعنی بارش های بهار امسال حدود ۸۵ درصد زیر حد نرمال بارش های بهاری بوده است. براساس آمار درحالیکه باید متوسط بارش های بلند مدت ۱۲۷ میلیمتر باشد، این مقدار امسال به ۴ میلیمتر رسیده است. به زبان دیگر، در فروردین که بارش های بسیار کمی داشتیم و براساس الگوهای اقلیمی، در اردیبهشت هم با اقلیمی گرم مواجهیم که در برخی روزها با رعد و برق و بارش های ضعیف پراکنده همراه خواهد بود.
بعد از آن همه تابستان است و عملا وارد اوج گرما خواهیم شد. البته این کم بارشی در زمستان سال گذشته نیز وجود داشت و به جز بارش های ناهنجار و سیل آسای جنوب غرب کشور که تعدادی از استان های کشور مانند خوزستان را تحت تاثیر قرار داد، دیگر شاهد بارش خاصی نبودیم. البته بارش های سیل آسای این مناطق هم تاثیر چندانی درتامین آب مورد نیاز کشور نداشتند چرا که اکثرا وارد رودها و دریاها و جریان های رودخانه ای دیگر شدند و به بخش کمی از آنها وارد زمین شد. به عبارتی گرچه این بارش ها آمار میزان بارش ها را بالا برد ولی تاثیرگذار نبود.
تابستان کم آب و سختی در پیش است
مدیرکل دفتر آب وخاک سازمان محیط زیست با تاکید بر اینکه از لحاظ تامین آب تابستان سختی در پیش داریم، گفت: میزان بارش در استان‌هایی مانند سیستان وبلوچستان، هرمزگان، خراسان رضوی وجنوبی، کرمان و فارس ۵۰ درصد کاهش داشته البته وضعیت در دیگر استان‌ها بهتر نیست، باید مراقب مصرف آب باشیم.
علی مریدی مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست گفته ملا تنها ماهی که می توانیم کمی روی بارندگی آن حساب کنیم اردیبهشت ماه است چون در ماه های دیگر بارندگی چندانی نخواهیم داشت که متاسفانه در همین ماه هم تا به امروز بارش چشمگیری در کشور نداشتیم بنابراین تابستان خشکی پیش رو خواهد بود.
مریدی ادامه داد: یکی از ماه هایی که سهم ۷ تا ۸ درصدی در بارندگی بخش عمده ای از کشور دارد اردیبهشت است چون عملا در خرداد و سه ماه تابستان بارش آنچنانی در کشور نخواهیم داشت بنابراین می شود گفت که تقریبا همین وضعیت منابع آبی که داریم در همین شرایط باقی می ماند و باید با همین بودجه منابع آبی که تا حالا در سدهای کشور ذخیره شده و وجود دارد، برنامه ریزی لازم را تا آبان ماه داشته باشیم و بتوانیم نیازهایمان را برطرف کنیم چون تقریبا از خرداد تا آبان بارندگی عمده ای در کشور نخواهیم داشت.
وی اظهار داشت: متوسط بلند مدت بارش در کشور ۲۰۹ میلیمتر است که اکنون به حدود ۱۲۷ میلیمتر رسیده، استان هایی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان و فارس جزو استان های خیلی بحرانی هستند که نسبت به سال گذشته حدود ۵۰ درصد کاهش بارندگی داشتند، بعد از آن استان های اصفهان، سمنان و کرمانشاه نسبت به متوسط بلند مدت بین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش بارندگی داشتند.
مریدی تاکید کرد: بنابراین در حوزه فلات مرکزی و شرق کشور که اقلیم خشک و نیمه خشک دارد سال آبی جاری، سال خشکی است و اگر تدابیر لازم اندیشیده نشود با چالش های جدی در حوزه تامین نیازهای آبی و بعد از آن در تامین نیازهای زیست محیطی دچار خواهیم شد و مشکلات جدی ایجاد می شود.
مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: اگر امسال منابع آبی موجود درست مدیریت نشود و همکاری لازم توسط مردم در حوزه صرفه جویی و مصرف بهینه آب صورت نگیرد، ممکن است در تامین آب چه شرب و چه صنعت در برخی شهرها دچار مشکل شویم، همچنین در حوزه تامین برق هم ممکن است با مشکل مواجه شویم چون بخش زیادی از برق کشور از سدهای برقابی تامین می شود و این کاهش آب ممکن است در تامین برق هم اثر بگذارد برای همین علاوه بر اینکه در تامین نیاز آب و برق دچار مشکل می شویم در حوزه محیط زیست هم ممکن است مشکلات جدی مانند خشک شدن تالاب ها را داشته باشیم که به دنبال آن بحث گرد و غبار شکل خواهد گرفت.
وی تاکید کرد: شواهد نشان می دهد که امسال تابستان سختی از لحاظ منابع آبی در پیش داریم که امیدوارم با مشارکت و همکاری همه مردم،نهادها و دستگاه ها ، یاریگر وزارت نیرو به عنوان متولی منابع آبی باشیم تا بتوانیم با هم از عهده امسال برآییم.
