از ابتدای ایجاد مدارس غیردولتی قرار بود دولت مدارس دولتی را به لحاظ کمی و کیفی توسعه بدهد؛ اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه هرچه از زمان تصویب قانون ایجاد مراکز آموزشی و پرورشی غیرانتفاعی توسط مجلس در سال ۶۷ گذشت، بر شمار این مدارس افزوده شد و توسعه مدارس دولتی و کیفیت آموزشی آنها بیشتر زیرسؤال رفت.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش؛ طبق اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت موظف است وسایل رایگان آموزش و پرورش را برای همه مردم فراهم کند.
همه این‌ها در حالی است که باوجود توسعه مدارس غیردولتی در سال‌های اخیر، افزایش بی‌رویه شهریه این مدارس هم مشکل‌ساز شده؛ به طوری که احتمال کوچ برخی از دانش‌آموزان مدارس غیردولتی به مدارس دولتی در سال تحصیلی آینده کم نیست.
حال پرسش اینجاست چرا نظام آموزشی، نسبت به ایجاد مدارس دولتی به تعداد کافی و ارتقای کیفیت آموزشی آن‌گونه که باید اقدام نمی‌کند؟ و مهم‌تر اینکه چه سازوکاری برای افزایش مدارس دولتی و تحقق عدالت آموزشی برای همه دانش‌آموزان وجود دارد؟
کنکور زمینه ای برای نمود بیشتر اختلاف آموزشی
عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی، برخی آسیب‌های ناشی از کنکور را برشمرد و با اشاره به مصوبه کنکوری اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: افزایش ضریب تاثیر سوابق تحصیلی در پذیرش دانشگاه می تواند نقش کلاس‌های خاص کنکوری را کمی کاهش دهد، اما دادن نمره در مدارس و بازار جدیدی به نام تهیه سوابق تحصیلی مناسب، راه خواهد افتاد.
مسعود سعادتی، در ارزیابی از وضعیت رتبه‌های برتر کنکور در سال‌های اخیر اظهار کرد: نتیجه کنکور تقریبا همان چیزی شد که پیش‌بینی می‌شد. مانند همیشه غیر از چند مورد محدود، اغلب کسانی که توانسته بودند در کلاس‌های خاص شرکت و یا در مدارس خاص تحصیل و دوره های خاصی را خارج از نظام رسمی تعلیم و تربیت رسمی طی کنند و به عبارت دقیق تر پول بیشتری خرج کرده بودند موفق شدند در این آزمون بهترین نتایج را بگیرند که بسیار نامطلوب است.
وی افزود: چنانچه پیش بینی می‌شد از نظر قبولی در رشته های ویژه نیز مدارس خاص مثل مدارس تیزهوشان، نمونه و غیردولتی نتایج بهتری نسبت به مدارس دولتی داشتند. با ذکر این نکته که مدارس دولتی نماد واقعی سیستم آموزشی کشور هستند و فرزندان اکثر مردم و به عبارتی توده مردم که در این مدارس تحصیل می‌کنند از این رقابت با کمترین نتایج دستشان خالی ماند که یک زنگ خطر است.
سعادتی با بیان اینکه سال‌هاست متخصصان آموزش و پرورش به ویژه کسانی که در حوزه عدالت آموزشی کار می کنند در این زمینه هشدار می دهند ولی مشکل همچنان پابرجاست اظهار کرد: بخش زیادی از این ناکامی به کیفیت آموزش در مدارس دولتی و بخشی دیگر به ماهیت کنکور و سوالات بر می گردد. البته بین این دو موضوع وابستگی وجود دارد.
وی ادامه داد: مدارس دولتی که نماد مدارس رسمی تعلیم و تربیت کشور هستند در سال‌های گذشته از دو جهت آسیب دیده اند، نخست کاهش توجه و سرانه دولت به این مدارس و دوم مشارکت مردمی که با رویکردی آمیخته با عوام گرایی به قهقرا برده شده است و خانواده ها و مدیران مدارس بلاتکلیف مانده اند. دیگر اینکه با توسعه مدارس خاص و کاهش اثرگذاری مدارس دولتی، این مدارس از استعدادها خالی شده اند و توزیع استعدادها در مدارس مختلف از نمودار نرمال تبعیت نمی کند.
عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی با اشاره به اینکه این موضوع به طور غیرمستقیم به کیفیت آموزش آسیب می زند عنوان کرد: اکنون نخبه ها و دانش آموزان سرآمد کمتر در مدارس دولتی هستند. هر چند در تعریف نخبه باید احتیاط کنیم، زیرا لزوما نخبگی را از زاویه کنکور نباید دید. به اعتقاد من آن دانش آموزی که در یک هنرستان موتور خودرو را خوب می شناسد و ایده نویی برای ساخت موتور خودرو می دهد نیز نخبه است ولی در نظام پذیرش فعلی کنکور این دانش آموز جایگاهی ندارد.
وی اضافه کرد: در هر حال امروز خانواده ها برای موفقیت فرزندان خود در کنکور و تضمین آینده آنها به مدارس دولتی امیدی ندارند و اگر امکانات داشته باشند سراغ مدارس خاص می روند که این مسئله تضعیف مدارس دولتی را تشدید می کند.
وی با بیان اینکه از سوی دیگر جنس سوالات کنکور از نوع آموزش کلاس‌های مدارس دولتی فاصله گرفته و بیشتر با نوع آموزش مدارس خاص منطبق شده است عنوان کرد: این چند مسئله در مجموع اثرگذاری مدارس دولتی را کاهش داده و به بی عدالتی آموزشی دامن زده است.
سعادتی تبعات اجتماعی جاماندن دانش آموزان مدارس دولتی از ورود به رشته ها و دانشگاه‌های پرطرفدار را نیز برشمرد و گفت: آنچه دلسوزان کشور را نگران می کند تبعات اجتماعی ناشی از این مسئله و رشد بی عدالتی است. شما تصور کنید سال‌های بعد همه مناصب مهم دولتی، شغل های پردرآمد، جایگاه‌های حساس و تصمیم‌گیر کشور را چه کسانی تصاحب خواهند کرد؟ کسانی که می‌توانند هزینه بیشتری کنند.
وی افزود: اگر چنین شود خانواده های متوسط به پایین تاثیرگذاری بر تصمیم گیری در کشور را از دست می دهند و یک جور نظام طبقاتی شکل می گیرد. چون در مدارس دولتی بیشتر اقشار آسیب‌پذیر و متوسط به پایین تحصیل می‌کنند. این درحالی است که ما محرومان را ولی نعمتان انقلاب می‌دانیم و اصل اساسی در انقلاب اسلامی احقاق حقوق مستضعفان بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان درباره تاثیر مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی بر روند گزینش در دانشگاه‌ها و در پاسخ به اینکه آیا خود موضوع «درس خواندن در مدرسه سمپاد و ...» خودش ملاکی برای سنجش سوابق تحصیلی در دانشگاه‌های برتر نخواهد بود؟ گفت: به اعتقاد بنده کنکور معلول است، علت نیست. به این معنی که حذف سلبی آن ممکن نیست و معضل کنکور را باید ایجابی حل کرد.
وی ادامه داد: تغییر مکانیسم نمره دهی به داوطلبان و اعمال سوابق تحصیلی فقط بخشی از مشکل را حل خواهد کرد و اصل موضوع همچنان باقی خواهد ماند. افزایش ضریب تاثیر سوابق تحصیلی در پذیرش دانشگاه می تواند نقش کلاس‌های خاص کنکوری را کمی کاهش دهد، اما دادن نمره در مدارس و بازار جدیدی به نام تهیه سوابق تحصیلی مناسب راه خواهد افتاد.
اختلاف سطح مدارس دولتی هم بسیار زیاد است
اختلاف سطح کیفیت آموزش در مدارس دولتی، یکی از دلایل اصرار خانواده‌ها برای ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارسی خاص است که رئیس اداره کل ارزیابی عملکرد آموزش‌وپرورش، توانمندسازی نیروی انسانی را یکی از راه‌های حل این نقیصه عنوان کرد.
قدرت الله گراوند در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم درباره مشکلات خانواده‌ها برای ثبت‌نام در مدارس نمونه دولتی اظهار‌کرد: از سال گذشته آزمون ورودی مدارس نمونه دولتی در پایه هفتم حذف شد و براین اساس این مدارس باید دانش‌آموزانی را که در محدوده مدرسه تعریف می‌شوند حتماً ثبت‌نام کنند.
وی افزود: اگر محل سکونت خانواده‌‌ای خارج از محدوده مدرسه نمونه دولتی تعریف می‌شود آن‌وقت برای ثبت‌نام اولویت‌هایی تعیین می‌شود از جمله کسب مقام در مسابقات علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی یا خانواده فرهنگی بودن و هر فردی که بتواند امتیاز بالاتری را کسب کند، ثبت‌نام می‌شود و بررسی فرم‌های ارزیابی هم بر عهده مناطق آموزش‌وپرورش است.
رئیس اداره ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات آموزش و پرورش شهر تهران در پاسخ به این پرسش که "چرا سطح کیفی مدارس دولتی را به هم نزدیک نمی‌کنید تا خانواده‌ها برای ثبت‌نام در مدرسه دولتی خاصی این همه اصرار نداشته باشند و علت این مسئله تفاوت مدارس در سطح کیفیت است" گفت: توانمندسازی نیروی انسانی مدارس از اولویت‌های آموزش و پرورش است تا تفاوت میان مدارس دولتی به لحاظ سطح کیفی کاهش یابد البته اختلاف مدارس دولتی به لحاظ سطح کیفیت خیلی هم زیاد نیست و مدرسه محدوده محل زندگی مناسبترین انتخاب است.
