توجه به سلامت روان کودک از جمله وظایف والدین محسوب می شود و باید توجه داشت بسیاری از مواردی که سلامت روان در کودکان را به خطر می اندازند در بزرگسالی قابل جبران نیستند و باعث آسیب رساندن به کودک و اطرافیان می شوند.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت و سبک، بهداشت روان یا سلامت
روان جدا از بهداشت جسمی و عمومی نیست زیرا بسیاری از شاخص هایی که نشان از سلامت روان
دارند، جسمی هستند. به ندرت پیش می آید که فرد وضعیت جسمی غیرطبیعی داشته و سلامت جسم
او مختل شده باشد اما از نظر روان هیچ مشکلی نداشته و کاملاً در وضعیت مناسب و مطلوبی
باشد. بنابراین پایه بهداشت روان را باید در سلامت جسم کودک جستجو کرد وضعیت تغذیه،
زمان بندی خواب، فعالیت های ورزشی مناسب با سن می تواند پایه ای برای بهداشت روان محسوب
شود. سازمان بهداشت جهانی در تعریف سلامت روان چنین می گوید: رفاه کامل جسمی، روانی
و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری، خلاقیت و خودشکوفایی.
آموزش های رفتاری در هر سنی به موقع باید انجام گردند و بهتر است که اجازه ندهیم کودک با عادت ها و دیدگاههای خطا رشد کند و زمان جبران از دست برود.
سلامت روان در کودکان زمانی میسر می شود که فرد هیچ احساس ناخوشایند و نامطلوبی از زندگی نداشته باشد و دیگران از جمله پزشکان هم او را در حد طبیعی بدانند بنابراین احساس امنیت خاطر، شادمانی به موقع، اندوه به موقع، خواب و خوراک و انرژی به اندازه می تواند نشان دهنده بهداشت روان باشد.
تشخیص تب در کودک توسط والدین بسیار آسان است اما شاید تشخیص مشکل روانی او به این سادگی ها نباشد. مشکلات مربوط به سلامت روان را همیشه نمی توان دید اما علائم قابل تشخیص اند.
این مشکلات را می توان تشخیص داد بدلیل اینکه متخصصین بهداشت روان با این علائم و بیماری های مربوط به آنها آشنایی دارند.
برخی از این بیماری ها عبارتند از افسردگی ، اضطراب ، مشکلات خوردن ، نقص توجه و اختلالات بیش فعالی.
متاسفانه بسیاری از جوانان مبتلا به مشکلات روحی روانی هیچ کمی دریافت نمی کنند.کودکان و نوجوانان زیادی هستند که از دوره های استرس هیجانی رنج می برند که با درمان کوتاه مدت رو به بهبود می گذارند اما آن مشکلات الزاما منجر به آنچه تحت عنوان مشکلات بهداشت روان نام دارند ، نمی شوند. اندوه ناشی از ازدست دادن یک عزیز مثالی در این مورد است.
بهداشت روانی یک کودک هیچ ارتباطی با بهره هوشی او ندارد. کودکان با یا بدون مشکلات بداشت روانی IQ متفاوتی دارند.آموزش خاص یکی از سرویس های حمایتی است که مدارس برای کمک به رویارویی با نیاز های منحصر به فرد کودکان و نوجوانانی که انواع مختلفی از مشکلات بهداشت روان را دارند ، فراهم می کنند.نه هر فردی که تحت آموزش خاص قرار دارد مشکل سلامت روان دارد و نه اینکه هر کودک و نوجوان دارای یک مشکلا سلامت روان از آموزش ویژه برخوردار است.
چگونه می توان به سلامت روان کودکان کمک کرد؟
«زهرا حیدری»، روانشناس درباره راه های حفظ سلامت روان کودکان به ایرنا گفت: ایجاد عزت نفس در کودکان،کمک به مستقل شدن در انجام فعالیت ها، رژیم غذایی سالم، ورزش و در نهایت استفاده از مشاوره های متخصصان می‌تواند در حفظ سلامت روانی کودکان و نوجوانان بسیار موثر باشد.
سلامت روان، یکی از موضوعاتی است که تحقق یا عدم تحقق آن می‌تواند در رشد و پرورش کودکان در بزرگسالی نقش داشته باشد. در این زمینه، روانشناسان معتقدند که خانواده نقش موثری در شکل گیری و حفظ سلامت روان در کودکان دارد. اگر والدین خود از مولفه های بهداشت روان برخوردار باشند می توانند آن را به فرزندان نیز انتقال دهند.
به طور مثال ارتباط سالم و موثر با دیگران در اجتماع، داشتن شغل مناسب و از عهده وظایف شخصی و اجتماعی برآمدن، توانایی معنی دادن به زندگی و داشتن علاقه و عشق به فرزندان و همسر، می‌تواند بر شکل گیری بهداشت روانی کودک تاثیر بگذارد و در مقابل اگر والدین خود مشکلات روانی داشته باشند و در جهت درمان آن اقدامی نکنند، در به خطر افتادن سلامت روان فرزندانشان می‌توانند نقش داشته باشند.
حیدری به راهکارهایی در زمینه حفظ سلامت روان کودکان اشاره کرد و گفت: ایجاد عزت نفس در کودکان یکی از طرق حفظ سلامت روان آنها است. این مهم می‌تواند به روش‌های مختلفی مانند تکرار این جمله که «تو باهوش ترین کودک دنیا هستی» و خودگویی های سالم نظیر «من می‌توانم آن کار را انجام دهم» محقق شود. کمک به مستقل شدن کودک در انجام فعالیت هایش نیز یکی دیگر از اموری است که سبب می‌شود کودک از سلامت روان برخوردار شود. برای مثال انجام تکالیف به صورت انفرادی، درست کردن ساندویچ و یا مرتب کردن خانه می‌تواند به حس استقلال کودکان کمک کند و نشان دهد که آنها توانایی‌های بیشماری دارند.
این روانشناس افزود: والدین باید روش های سالم مقابله با استرس را به فرزندان خود بیاموزند که این به معنای گذراندن زمان بیشتر با فرزندان، بازی با آنها و صحبت درباره هر آنچیزی است که آنها را ناراحت می‌کند. همچنین می‌توان به فرزندان کمک کرد تا برای تسکین استرس، فعالیت‌هایی را انجام دهند برای مثال می‌توانند با دوستی صحبت کنند یا مشکل و ناراحتی خود را بر روی کاغذی بنویسند. رژیم غذایی سالم، خواب راحت و ورزش زیاد نه تنها برای سلامت جسمی کودک مفید است بلکه سبب می‌شود سلامت روان آنها حفظ و پایدار بماند و از سوی دیگر عادات خوبی هم در طولانی مدت در آنها شکل بگیرد. همچنین، خواندن کتاب برای فرزندان و در نهایت استفاده از مشاوره‌های متخصصان می‌تواند در حل بسیاری از مشکلات روانی کودکان و نوجوانان موثر باشد.
نقش والدین در سلامت روان کودکان
حیدری به نقش والدین در سلامت روان کودکان اشاره کرده و توضیح داد: کودکان به دنبال یادگیری از والدین هستند تا بدانند چگونه با موقعیت‌های استرس زا و تحریک‌کننده روبه‌رو شوند. بنابراین والدینی که خود هنوز نمی‌دانند چگونه با این موقعیت ها رفتار کنند، نمی‌توانند الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند.
وی افزود: بیماری روانی درمان نشده ممکن است زندگی خانوادگی را ناسازگار یا غیرقابل پیش بینی کند. به این معنا که این بیماری نه تنها می‌تواند روابط افراد را با یکدیگر، شریک زندگی و سایر اعضای خانواده تحت تاثیر قرار دهد، بلکه حتی می‌تواند بر روابط والدین با فرزندان و نحوه تعلیم و تربیت آنها نیز تاثیر بگذارد. برای مثال ممکن است تنبیهات فیزیکی و جسمانی شدیدتری نسبت به کودکان اعمال کنند. بنابراین هنگامیکه یکی از والدین یا هر دو والد مشکلاتی دارند، کودکان آنها بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری روانی قرار دارند که لازم است حتما اقدامات لازم و ابتدایی در این زمینه انجام و آگاهی های لازم حاصل شود.
حیدری تاکید کرد: رابطه کودکان با والدینشان حیاتی است، اما این تنها رابطه‌ای نیست که اهمیت دارد. یک کودک سالم از نظر روانی با سایر افراد مانند دوستان و همسایگان و سایر اعضای خانواده مانند مادربزرگ و پدربزرگ روابط متعددی خواهد داشت.
