به گزارش خبرگزاری دانا از ایرنا خشکسالی در منطقه کویری رفسنجان در حالی است که کشاورزان این خطه نیز طی سال های گذشته با حفر چاه های آب کشاورزی آن هم با تعداد بیشتر از حد استاندارد که شمارشان بیش از یکهزار حلقه چاه اعلام می شود جان زمین را مکیده اند و سفره های زیرزمینی را نیز خالی کرده اند تا بزرگترین جنگل دست کاشت مصنوعی کشور در بخش پسته را ایجاد کنند.
برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی صرفنظر مشکلاتی مانند فرونشست زمین سبب کیفیت نامناسب و شوری بیش از حد آب نیز شده است؛ اگرچه چون درختان پسته به شوری آب و خاک مقاوم هستند هنوز این جنگل روی پای خود ایستاده است امّا آیا این جهت گیری صحیح است؟
از طرفی دیگر اکثر کشاورزان باغات خود را به روش غرقابی و سطحی آبیاری می کنند که موجب می شود این آب در پهنه زمین کشاورزی گسترده شود و در سطح بالایی با وجود گرمی هوا و خشکسالی ها تبخیر شود و از سویی کمتر به خورد ریشه درختان برسد و بهره وری نیز کاهش یابد.
البته آب آشامیدنی رفسنجان هم دچار مشکل بوده است و حالا کمک برخی نهادها از جمله سپاه و آبفا با همکاری شرکت ملی مس رویدادی در قالب استارتاپ دی بهینه سازی و هوشمند سازی آب راه اندازی شده است تا در این زمینه راهکارهای علمی را احصا و جمعبندی کنند.
حسین بمی ناصری مدیر علمی پژوهشی ناحیه مقاومت بسیج رفسنجان و دبیر این رویداد در این زمینه توضیح داد: سعی داریم با کمک مسئولان مربوطه در حوزه آب کشاورزی و آشامیدنی در ادارات دولتی اعم از جهاد کشاورزی، آب و فاضلاب، پژوهشکده پسته و امور آبیاری شهرستان مشکلات آب و پیشنهادهای سازنده تشریح شود.
به گفته وی در این زمینه با استفاده از راه حل های علمی دانشگاه های ولیعصر(عج) رفسنجان و دانشگاه آزاد اسلامی این شهرستان امیدواریم تا بتوان برای حل مشکل طرح های مناسب پیدا و اجرا کرد.
وی افزود: در رویداد استارتاپ دی بهینه سازی و هوشمند سازی مصرف آب کشاورزی و شرب که از اوّل بهمن ماه جاری در حال اجراست و تا ۳۰ بهمن ادامه دارد با محوریت مدیریت هدر رفت شبکه های انتقال و توزیع آب، مدیریت جمع آوری پساب ها و روان آب ها، فناوری های نوین در تصفیه آب و بهینه سازی و ارتقای فرهنگ الگوی مصرف آب در جامعه ایده های کارآمد را دریافت می کند.
بمی ناصری بیان کرد: همچنین دانش آموزان با محوریت ارائه مقالات علمی، دست سازه ها، نرم افزارهای کاربردی و ایده پردازی خلاقانه می توانند آثار خود را ارسال کنند.
وی با اشاره به اینکه تا کنون بیش از 10 اثر به دبیرخانه این رویداد ارسال شده است تصریح کرد: ایده پردازان می توانند ایده های خود را به نشانی http://rafsanjan.iau.ir/fa/form/2/regidea ارسال کنند که با داوری ها توسط اساتید و اعضای هیات علمی دانشگاه های مذکور برترین ها انتخاب و در پنجم اسفند که اختتامیه این رویداد برگزار خواهد شد صاحبان ایده ها معرفی و تجلیل می شوند.
به گفته این مسئول همچنین ایده های منتخب با حمایت حامی مالی اجرا می شوند تا شهرستان بتواند از رنج بحران آب نیز نجات یابد.
هسته های علمی مساله‌یاب سپاه
در همین زمینه نشستی در محل مرکز نوآوری شهید ستاری رفسنجان برگزار شد که سرهنگ محمد پساوند فرمانده سپاه رفسنجان در این جلسه با اشاره به تاکید بیانیه گام دوم انقلاب به توسعه از علم و دانش برای حل مشکلات اظهار کرد: در این زمینه هر شهرستان دارای هسته های علمی و پایگاه های مقاومت علمی است که به گونه ای مساله یاب هستند.
وی ادامه داد: هسته های مسئله یاب پایگاه های مقاومت علمی در رفسنجان مشکل کمبود و کیفیت پایین آب را از دغدغه های اصلی منطقه شناسایی کرده که با کمک مراکز علمی و دستگاه های مرتبط با آب باید راه حل مناسبی را پیدا کرد.
مشکلات مدیریت یکنواخت
رییس پژوهشکده پسته کشور هم استفاده از علم و دانش به روز را در راستای بهبود عملکرد کشاورزی مورد تأکید قرار داد و مدیریت یکنواخت در استفاده از منابع آبی به صورت غرقابی و سطحی در طول ۳۰ سال گذشته را از مهمترین دلایل کاهش کمیت و کیفیت منابع آبی دانست که منجر به کاهش محصولات کشاورزی از جمله پسته شده است.
علی اسماعیلی پور با اشاره به وجود بیش از ۸۰ هزار هکتار باغ پسته در رفسنجان گفت: ۹۰ درصد این باغات به صورت غرقابی و سطحی آبیاری می شود که تهدیدی برای منابع آب است.
وی اظهار کرد: کمتر از ۱۰ درصد باغات رفسنجان از طریق سیستم های نوین و تحت فشار آبیاری می شوند و مدیریت آب کشاورزی رعایت نمی شود در حالی که سیستم های آبیاری نوین بهترین کمک در راستای بهینه مصرف آب و افزایش راندمان تولید محصول و البته حفظ کشاورزی دانست.
یارانه های کم دولتی و بی میلی بهره برداران
مدیر جهاد کشاورزی رفسنجان هم گفت: یارانه ای که دولت بابت تجهیز باغات به سیستم نوین آبیاری به کشاورزان پرداخت می کند پاسخگو و موثر نیست لذا تمایل به اجرای سیستم تحت فشار در اراضی کشاورزی هم کاهش یافته است.
عباس حاج عبدالهی آب را عنصری تجدیدناپذیر خواند و گفت: باید آن را حفظ کرد، در رفسنجان تنها ۱۵ هزار هکتار از باغات پسته در شمار سیستم نوین آبیاری قرار دارند لذا باید میزان تجهیز باغات به این نوع سیستم افزایش یابد، دولت نیز باید میزان یارانه دولتی را افزایش دهد تا خرده مالکان هم بتوانند از این ظرفیت استفاده کنند.
مجوز آب شیرین کن در گیر و دار بروکراسی
وی افزود: بیشتر کشاورزان پسته کار در رفسنجان از آب شور با ای.سی بالا برای آبیاری باغات خود استفاده می کنند.
حاج عبدالهی ادامه داد: در تصفیه آب شور فناوری آب شیرین کن وجود دارد امّا کشاورزان پسته کار که متقاضیان زیادی برای دریافت مجوز این آب شیرین کن ها هستند در مسیر پر پیچ و خم اداری و بروکراسی ها خسته می شوند و نمی توانند مجوزی را دریافت کنند.
افت ۶۴ سانتیمتری سفره های آب
مدیر امور منابع آب شهرستان رفسنجان هم با اشاره به اینکه ۱۳۱ میلیون مترمکعب آب بیش از آنچه نیاز ِمصرف کشاورزی و آشامیدنی رفسنجان است از سفره های زیرزمین برداشت می شود گفت: این برداشت های بی رویه آب از سال ۶۲ تا به حال منجر به افت متوسط سالانه ۶۴ سانتیمتری این سفره ها شده است.
علی احمدی گفت: متأسفانه به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی ها در شهرستان های رفسنجان و انار بارندگی ها از ۹۰ میلیمتر به ۷۵.۵ میلیمتر کاهش یافته است.
وی با اشاره به حفر بی رویه چاه های آب کشاورزی در رفسنجان و انار بیان کرد: برخی از مناطق با حفر چاه به عمق ۴۰۰ متر می توانند ۲ لیتر در ثانیه آب ر ابرداشت کنند و کاهش کیفی و کمی آب باعث کاهش بهره وری تولید محصول کشاورزی پسته شده است.
احمدی یکی دیگر از تبعات کاهش کیفیت و کمیت آب را کاهش تولید محصول عنوان کرد و گفت: در حال حاضر متوسط برداشت محصول پسته در یک هکتار زمین ۴۰۰ کیلوگرم است در حالی که در گذشته بیشتر بوده است.
وی اظهار کرد: ۹۵ درصد از آب شهرستان رفسنجان به مصرف کشاورزی، ۲ درصد به مصرف صنعتی و سه درصد به مصرف آب آشامیدنی می رسد؛ باید سفره های آب زیرزمینی را به تعادل رساند که این از راه تجهیز باغات به سیستم آبیاری نوین و صرفه جویی در مصرف آب امکان پذیر است.
وی ادامه داد: در حال حاضر ۵۷۰ میلیون متر مکعب آب از سفره های زیرزمین شهرستان رفسنجان برداشت می شود که بیش از نیمی از آن اضافه برداشت می شود.
احمدی درباره طرح تعادل بخشی آب در کشور که دارای ۱۵ بند است گفت: یکی از بندها نصب کنتور هوشمند بر روی موتورهای آب کشاورزی است که در رفسنجان همه موتورها به این سیستم مجهز شده اند.
بازسازی شبکه های فرسوده آب رفسنجان در دستور کار است
مدی عامل شرکت آب و فاضلاب شهرستان رفسنجان نیز در حالی از فرسودگی نیمی از لوله های شبکه آب رفسنجان خبر داد که ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتر شبکه آب در این شهرستان وجود دارد.
حسین چرخ انداز اظهار کرد: بحران آب آشامیدنی در این شهرستان بیداد می کند، مشترکان در مدیریت مصرف آب رعایت نمی کنند؛ به میزان ۲ هزار و ۹۰۰ کیلومتر شبکه توزیع در رفسنجان وجود دارد که ۵۰ درصد آنها فرسوده است و نیاز به بازسازی دارد.
چرخ انداز با اشاره به وجود ۸۰۰ کیلومتر خط انتقال آب آشامیدنی در این شهرستان بیان کرد: وضعیت آب آشامیدنی در رفسنجان بسیار محدود و بازسازی شبکه ها با همکاری سپاه در حال انجام است.
وی تصریح کرد: در فاز اوّل ۳۲ کیلومتر لوله آب در روستاهای رفسنجان توسط سپاه بازسازی شده و بازسازی ۸۵ کیلومتر دیگر در دستور کار است که با بازسازی شبکه های فرسوده از هدر رفت آب جلوگیری می شود.
وی ادامه داد: ساماندهی انشعابات غیرمجاز آب هم در دستور کار قرار دارد از طرفی تصفیه خانه آب رفسنجان با ۹۳۰ لیتر در ثانیه در حال احداث است تا کیفیت آب آشامیدنی رفسنجان بهبود یابد و این طرح قرار است تا اردیبهشت سال ۱۴۰۲ به بهره بردرای برسد.
رفسنجان در ۱۰۰ کیلومتری شمال مرکز استان کرمان قرار دارد.
