نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت؛ هورمون غده تیروئید تری یدوتیرونین (T۳) و تیروکسین (T۴) است. این هورمونها وظیفه تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد در بدن را برعهده دارند. بیماری در زنان سه برابر شایعتر از مردان است.
در دنیا از هر ۱۰۰ نفر ۲ نفر به این بیماری مبتلا میشوند. از آنجایی که بیشتر موارد ابتلا خفیف هستند، بیماران پیش از انجام آزمایشات تیروئید (مانند آزمایش T4 و T3) متوجه ابتلا نمیشوند و هیچ علائمی نیز در خود مشاهده نمیکنند. این بیماری میتواند در صورت تشدید اغما و بیماریهای قلبی را درپی داشته باشد. کم کاری تیروئید قابل درمان است و با انجام آزمایش خون شناسایی میشود.
کمکاری تیروئید چیست؟
در این حالت غده تیروئید بیکفایت میشود، یعنی دیگر قادر نیست به اندازه کافی هورمونهای تیروئیدی تولید نماید. از هر ۱۰۰ نفر حدود ۲ نفر مبتلا به کمکاری تیروئید هستند. البته درجات خفیفتر کمکاری تیروئید شیوع بیشتری دارد. اگر کمکاری تیروئید درمان نشود معمولاً شدیدتر شده و شکایات ناشی از آن بیشتر میشود. در اندکی از موارد عوارض تهدید کننده حیات مانند نارسایی قلبی و اغما دیده میشود. کمکاری تیروئید با انجام آزمایش خون شناسایی و به راحتی قابل درمان است.
به چه علت تیروئید کمکار میشود؟
شایعترین علت بیکفایتی (نارسایی) غده تیروئید، التهاب آن به علت اشکال در سیستم ایمنی خود فرد اسـت که بیماری هاشیموتو نامیده میشود. معمولاً سیستم ایمنی بدن ما فقط در مقابل تهاجمات خارجی مانند باکتریها و ویروسها وارد عمل میشود و به خود بدن حمله نمـــیکند. در التهاب تیروئید به علت خودایمنی، سیستم ایمنی خود فرد، غده تیروئید را به اشتباه (به جای بیگانه) مورد تهاجم قرار میدهد و به آن آسیب میرساند. به طوری که ظرفیت تولید هورمون کاهش مییابد. بیمـــاریهــــای خــــود ایمن سرایت کننده نیستند ولی ممکن است در یک خانواده بیـــش از یک نفــر مبتلا شود. خانمها استعداد بیشتری برای ابتلا به این بیماریها دارند.
نوع دیگر، التهاب تیروئید پس از زایمان است که ۵-۱۱ درصد خانمها را در فاصله کوتاهی پس از زایمان مبتلا میکند و معمولاً یک وضعیت موقتی است.
یک علت شایع دیگر بیکفایتی (نارسایی) غـــده تیـــــروئید، درمانهای انجام شده روی پرکاری تیروئید است. یعنی وقتی برای کنترل غده تیروئید پرکار از ید رادیواکتیو یا جـــــراحـــــی استفــاده میشود، چند ماه تا چند سال بعد تیروئید ممکن است کمکار شود.
در حدود ۱۰۰ میلیـون نفر در سـراسر جهان ید کافی دریافت نمیکنند. یــــد یک مـــــاده شیمیـــایی است که تیـــــروئیـــــد از آن برای تولید هورمون استفاده میکند و کمبود شدید آن با کمکاری تیروئید همراه است. این مشکل با استفاده از نمکهای یددار در ایران برطرف شده است.
علائم کمکاری تیروئید
آنچه که از پرکاری تیروئید تاکنون شنیدهاید برعکس کنید، نشانهها و علائمی خواهند بود که یک بیمار مبتلا به کم کاری تیروئید خواهد داشت. مهمترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنشهای شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است. در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر میشود:
- کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
- بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است
- اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است
- پوست زبر و ضمخت شده است
- بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد
- احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
- کلفت شدن غیرطبیعی صدا
- ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
- بروز مشکل یبوست
- احساس خواب آلودگی در طول روز
- کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
- فراموش کردن غیرعادی مسائل
- بیحس شدن دست و پا
- ورم کردن صورت و چشم
- افزایش وزن
- برهم خوردن سیکل قاعدگی
- تشدید خونریزی قاعدگی
- نازایی
- گواتر
- ترشح شیر از پستان
علائم فوق در تمام افراد بروز نمیکند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد.
بهترین رژیم غذایی برای مبتلایان به کم کاری تیروئید
یک متخصص تغذیه گفت: کمکاری تیروئید به حالتی گفته میشود که بدن به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند.
سمیرا مرادی با اشاره به اینکه هورمون تیروئید به کنترل رشد، ترمیم و سوختوساز بدن کمک میکند، اظهار کرد: افراد مبتلا به کمکاری تیروئید ممکن است خستگی، ریزش مو، افزایش وزن، احساس سردی، ناامیدی و نشانههای دیگری را تجربه کنند.
وی بیان کرد: غذا نمیتواند بهتنهایی کمکاری تیروئید را درمان کند، اما ترکیبی از مواد غذایی مناسب و دارو میتواند در بازگرداندن عملکرد تیروئید و به حداقل رساندن نشانههای آن مفید باشد.
مرادی ادامه داد: غده تیروئید، غدهای کوچک بهشکل پروانه است که در نزدیکی پایه گردن قرار دارد، این غده، هورمونهای تیروئید را تولید و ذخیره میکند، هورمونهایی که تقریباً همه سلولهای بدن را تحت تأثیر قرار میدهند.
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه تقریباً ۹۰ درصد از کمکاری تیروئید ناشی از تیروئیدیت هاشیموتو است، عنوان کرد: نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله میکند، علتهای دیگر کمکاری تیروئید اولیه عبارتند از کمبود یُد، اختلال ژنتیکی، مصرف برخی داروها و برداشتن بخشی از غدهی تیروئید با عمل جراحی.
وی ادامه داد: گاهی اوقات غده تیروئید هشدار TSH را برای ترشح هورمون تیروئیدِ بیشتر دریافت نمیکند و این اتفاق زمانی میافتد که غده هیپوفیز بهدرستی کار نکند؛ که به کمکاری تیروئید ثانویه معروف است.
مرادی با اشاره به اینکه هورمونهای تیروئید بسیار مهم هستند، عنوان کرد: آنها به کنترل رشد، ترمیم، سوختوساز بدن و فرآیندی که طی آن بدنتان غذایی را که میخورید تبدیل به انرژی میکند، کمک میکنند.
این متخصص تغذیه عنوان کرد: هورمون تیروئید به کنترل سرعت سوختوساز بدن کمک میکند که سوختوساز سریعتر بدن به این معناست که بدن در حال استراحت کالری بیشتری میسوزاند.
وی با اشاره به اینکه در افراد مبتلا به کمکاری تیروئید، هورمون تیروئید کمتری تولید میشود، یعنی متابولیسم آهستهتری دارند و در زمان استراحت کالری کمتری میسوزانند، عنوان کرد: داشتن سوختوساز آهسته با چندین خطر برای سلامتی همراه است و میتواند باعث خستگی، افزایش سطح کلسترول خون و دشوار شدن فرآیند کاهش وزن شود.
مرادی بیان کرد: اگر متوجه شدید که نگهداشتن وزن با کمکاری تیروئید سخت است، سعی کنید تا ورزشهای هوازی متوسط تا شدید انجام دهید، ورزشهایی همچون پیادهروی سریع، دویدن، کوهنوردی و قایقرانی برای این منظور مناسب هستند.
این متخصص تغذیه ادامه داد: تحقیقات نشان میدهند ورزشهای هوازی متوسط تا شدید میتوانند باعث افزایش سطح هورمون تیروئید شوند که این هم به نوبه خود میتواند به تسریع سوختوساز بدن کمک کند، همچنین ممکن است که افراد مبتلا به کمکاری تیروئید از افزایش مصرف پروتئین نیز سود ببرند.
وی با اشاره به اینکه مواد غذایی متعددی وجود دارند که برای سلامتی تیروئید مفید هستند، تصریح کرد: یُد ماده معدنی ضروری برای تولید هورمونهای تیروئید است، بنابراین افرادی که کمبود ید دارند در معرض خطر ابتلا به کمکاری تیروئید هستند.
مرادی ادامه داد: کمبود یُد بسیار شایع است و تقریباً یکسوم از جمعیت جهان دچار آن هستند، اما کمبود یُد در کشورهای توسعهیافتهای مانند ایالات متحدهی آمریکا به میزان کمتری شایع است زیرا آنها با افزودن نمک یُددار به مواد غذایی از کمبود ید جلوگیری میکنند.
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه اگر کمبود یُد دارید، نمک یُددار را به غذایتان اضافه کنید و غذاهای غنی از یُد مانند غذاهای دریایی، ماهی، لبنیات و تخممرغ مصرف کنید، افزود: نیازی به مکملهای یُد نیست، چون میتوانید از رژیم غذاییتان مقدار زیادی ید دریافت کنید.
وی با اشاره به اینکه سلنیوم به فعال شدن هورمونهای تیروئید کمک میکند؛ درنتیجه بدن این هورمونها را مورداستفاده قرار میدهد، افزود: این ماده معدنی ضروری دارای خواص آنتیاکسیدانی هم هست، بنابراین میتواند غده تیروئید را از آسیب مولکولهایی به نام رادیکالهای آزاد محافظت کند.
مرادی عنوان کرد: اضافه کردن غذاهای غنی از سلنیوم به رژیم غذایی، روشی عالی برای افزایش سطح سلنیوم بدن است، ازجمله این مواد غذایی میتوان از بادام برزیلی، ماهی تُن، ساردین، تخممرغ و حبوبات نام برد.
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه روی هم مانند سلنیوم به فعال کردن هورمونهای تیروئید کمک میکند، افزود: مطالعات حاکی از آن هستند که روی میتواند در تنظیم سطح TSH، هورمونی که با اثرگذاری بر غده تیروئید موجب ترشح هورمون تیروئید میشود، کمککننده باشد.
وی با اشاره به اینکه گواتروژنها ترکیباتی هستند که ممکن است باعث تداخل در عملکرد طبیعی غده تیروئید شوند، عنوان کرد: بسیاری از غذاهای معمول مانند غذاهای حاوی سویا، برخی سبزیجات مانند کلم، کلم بروکلی، کِیل، گل کلم و اسفناج، برخی میوهها و گیاهان نشاستهدارد و برخی آجیلها و دانهها مانند ارزن، دانه کاج و بادام زمینی، حاوی گواتروژن هستند، بنابراین افراد مبتلا به کمکاری تیروئید باید از خوردن گواتروژنها اجتناب کنند.
مرادی افزود: کمکاری تیروئید یا تیروئید ضعیف، مشکل شایعی در حوزه سلامتی است که میتواند نشانههایی مانند خستگی، افزایش وزن و احساس سردی را به همراه داشته باشد.
این متخصص تغذیه بیان کرد: خوشبختانه خوردن مواد مغذی مناسب و مصرف دارو میتوانند در کاهش نشانههای این بیماری و بهبود عملکرد تیروئید، کمککننده باشند، مواد مغذی مناسب برای تیروئید، ید، سلنیوم و روی هستند.
وی تأکید کرد: پیروی از رژیم غذایی مناسب برای تیروئید، میتواند به کاهش نشانههای بیماری و حفظ وزن مناسب کمک کند، شما باید در این رژیم از غذای کامل، فرآورینشده و پروتئین بدون چربی استفاده کنید.
انتهای پیام