به گزارش پایگاه خبری دانا، قدمت این شهر باستانی به بیش از ۳ هزار سال قبل باز می‌گردد و این منطقه اوج قدرت خود را در دوره ساسانیان تجربه کرده است.
برخی از آثار تاریخی موجود در این مجموعه، نشان‌دهنده این است که قدمت آن به دوره پارینه‌سنگی، عصر آهن یک، دو و سه می‌رسد و همین مسئله سبب شده مورخان نشانه‌هایی از استقرار مردم در دوره سکاها، ماناها، مادها، هخامنشیان و اشکانیان را در این مکان پیدا کنند.
این مکان مهم تاریخی در سال ۱۳۸۲ به ثبت جهانی رسید تا پس از تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان، چهارمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو باشد.
تخت سلیمان که در نوشته‌های پهلوی به‌عنوان «شهر گنجک» نامیده می‌شود، در دره‌ای سرسبز قرار دارد و از جاهای دیدنی تکاب به شمار می‌رود که بنا بر برخی متون کهن، زادگاه زرتشت بوده است.
شهر باستانی تخت سلیمان محل سکونت اقوام ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و مغول بوده است که در تمامی این دوره‌ها در اوج شکوفایی و قدرت به سر می‌برد. قدمت تخت سلیمان به سه هزار سال می‌رسد و آتش جاویدان آن برای هفت قرن، نشانه‌ای از عظمت و اقتدار حکومت ساسانی و آیین زرتشت محسوب می‌شد. در واقع این منطقه بزرگ‌ترین مرکز آموزش دینی و پرورش موبدان زرتشتی در عصر ساسانی بوده است. این مجموعه در ۲۹ آذر ۱۳۱۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در تیرماه ۱۳۸۲ به ثبت جهانی رسید تا پس از تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان، چهارمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو باشد.
تخت سلیمان در کنار شگفتی‌های باستانی و طبیعی، یکی از نقاط روی کره زمین محسوب می‌شود که جریان انرژی زمین در آن به‌خوبی قابل درک است. گردشگران از سال ۱۳۸۴ در روز اوج فعالیت‌های انرژی زمین به این محل می‌آیند و در جهت عقربه‌های ساعت دور دریاچه آن می‌چرخند تا حس روحی و روانی حیرت‌انگیزی را تجربه کنند.
بناهایی که در مجموعه تخت سلیمان هستند، در دوره‌های مختلف تاریخی یعنی اشکانی، ساسانی و ایلخانی ساخته شده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آتشکده و تالارهای دوره ساسانی اشاره کرد؛ هرچند که در کاوش‌های باستان‌شناسی، آثاری از دوره‌های هخامنشی و مادی نیز در این محل پیدا شده است.
محوطه تاریخی تخت سلیمان با دریاچه ای در وسط آن
آثار به‌دست‌آمده از تخت سلیمان، از سکونت ۳۰۰۰ ساله انسان‌ها در این مکان حکایت دارند. این آثار علاوه بر اینکه به دوره پارینه سنگی، عصر آهن یک، دو و سه تعلق دارند، شامل نشانه‌هایی از استقرار مردم در دوره سکاها، ماناها، مادها، هخامنشیان و اشکانیان در تخت سلیمان می‌شوند. بقایای دهکده‌ای مسکونی در شمال غربی دریاچه، یکی از این موارد است که طبق پژوهش‌ها به دوره هخامنشی مربوط می‌شود.
گفته می‌شود فرمان ساخت تخت سلیمان و آتشکده آن توسط بهرام گور، از پادشاهان ساسانی داده شد؛ گرچه سایر شاهان ساسانی در رونق و توسعه آن دست داشتند. تا اینکه این محل در سال ۶۲۴ میلادی در اثر حمله امپراتوری روم ویران شد. بعد از نابودی حكومت ساسانی و پذیرش دین اسلام در ایران، مجموعه عظیم تخت سلیمان دیگر رمق تجدیدحیات نیافت.
پس از اسلام، موبد موبدان این محوطه باستانی با سردار فاتح آذربایجان به توافق رسید که در ازای پرداخت مالیات، آتشکده را ویران نکند و از همین رو این آتشکده تا ۴۰۰ سال بعد به حیات خود ادامه داد. در دوره سلجوقیان، زرتشتیان زیادی مجبور به مهاجرت شدند و آتش مقدس بهرام را به پارسیان هند بردند. در ادامه این ماجرا، مردم عادی برای اولین بار به این منطقه مقدس قدم گذاشتند و در آن به زندگی فصلی و شهرک‌نشینی پرداختند.
با روی کار آمدن ایلخانان مغول، از این محل برای پایتخت ییلاقی و تابستانه شاهان استفاده می‌شد که وجود بناهایی با قدمت ۷۰۰ سال، گواه این موضوع هستند. در دوره حکمرانی مغول به نام آقاخان در قرن هفتم هجری، بناهای مختلفی نظیر ایوان شرقی، سالن شورا، ساختمان‌های هشت و ۱۲ ضلعی به مجموعه تخت سلیمان اضافه شدند.
پس از سقوط حکومت ایلخانی، از تخت سلیمان به‌عنوان دهکده و بازارچه فصلی استفاده می‌شد و در دوره صفوی به سکونتگاه ییلاقی عشایر تبدیل شد. در نهایت ۲۵۰ سال پیش بود که تخت سلیمان برای همیشه خالی از سکنه شد و به‌تدریج داستان‌ها و افسانه‌های زیادی درباره آن شکل گرفت که طبق یکی از این باورها، این محل منتسب به سلیمان نبی (ع) بود و از همین رو کمتر مورد دستبرد قرار گرفت و بعدها از آن محافظت شد.
محوطه باستانی تخت سلیمان در سال ۱۸۱۹ میلادی توسط «سرروبرت كرپورتر» كشف شد و «سر هنری راولینسون» در بازدیدی که سال ۱۸۳۸ میلادی از آن داشت، توصیف دقیقی از این محل ارائه کرد.
عکاسی آمریکایی به نام اشمیت در ۱۹۳۷ میلادی عکس‌هایی از تخت سلیمان گرفت و تصور می‌کرد که اینجا پادگانی نظامی باشد؛ منتها در ادامه متوجه ارزش تاریخی حصار آن می‌شود. سرانجام باستان‌شناسان نامداری همچون فون دراستون، کلایس و... در فاصله سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ با کاوش در تخت سلیمان به رازهای این میراث جهانی پی بردند.
پس از انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۷۲ کاوشی در این مکان صورت نگرفت؛ تا اینکه در این سال عملیات مرمت آن از سر گرفته شد و در نهایت در سال ۱۳۸۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. در سال ۱۳۹۵ دانشگاه درسدن آلمان همکاری خود با ایران را برای یک دوره پنج ساله کاوش از سر گرفت.
نام های مختلف تخت سلیمان
تخت سلیمان یا گَنجَک در طول تاریخ نام‌های متعددی داشته است؛ رومی‌ها آن را گَنزه یا گَنزَک می‌نامیدند؛ در میان ارمنی‌ها به گزن، کادزا یا گنگ معروف بوده است؛ در زبانی یونانی با اسامی گنزکا، گادزا یا گادزاکا و در زبان سریانی به گنذزک یا گنژگ خوانده می‌شد و مغولان آن را با نام ستوریق می‌شناختند. «شَیز» که واژه معرب جَیس یا جَیز است، یکی دیگر از اسامی این شهر باستانی و مقدس بود. در شاهنامه به اسم «چیچست» و در اوستا به‌‌صورت «چِئی‌چَست» آورده شده است.
دریاچه تخت سلیمان
در محوطه تخت سلیمان با چشم‌انداز زیبای دریاچه‌ای طبیعی مواجه خواهید شد که آب آن از چشمه‌ای در عمق ۱۲۰ متری زمین می‌جوشد و از آنجا که املاح و آهک زیادی دارد، برای آشامیدن مناسب نیست. مضاف بر اینکه در اطراف دریاچه تابلوهای «شنا ممنوع» گذاشته شده تا گردشگران فریب ظاهر زیبای آن را نخورند و خود را به کام مرگ نکشانند.
این چشمه جوشان و آهکی هزاران سال قدمت دارد و خود دلیل مهمی برای ساخته‌شدن تخت سلیمان در این محل به شمار می‌رود. چشمه تخت سلیمان را از چاکراهای اصلی انرژی روی زمین می‌دانند و برخی معتقدند که بازدید از آن می‌تواند به بهبود وضعیت جسمی و روحی افراد کمک کند. طبق فرضیه گایا، زمین دارای روحی زنده و آگاه است و بر این اساس، ۱۶ حلقه انرژی مثل عصب‌هایی با بار مغناطیسی دورتادور زمین را احاطه کرده‌اند. محل تقاطع این حلقه‌ها منجر به تشکیل ۵۲ چاکرا یا چرخه شده است که سه راس از آن‌ها عبارت‌اند از: اهرام مصر، کعبه و تخت سلیمان.
عجایب دریاچه تخت سلیمان
روایات مختلفی در رابطه با نحوه جوشیدن چشمه دریاچه تخت سلیمان مطرح است که در ادامه به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
کوبیدن عصای حضرت سلیمان: طبق این باور، سلیمان پیامبر عصای خود را بر زمین می‌کوبد و درست در محل برخورد عصا با زمین، چشمه‌ای می‌جوشد که در اثر گذر زمان به دریاچه تبدیل می‌شود.
کیسه‌ای خاک از طرف حضرت مریم (ع): گفته می‌شود که هرمزد، پادشاه ایرانی، پس از شنیدن خبر تولد حضرت عیسی (ع)، فرستاده‌ای را برای عرض تبریک به نزد حضرت مریم (ع) می‌فرستد. ایشان کیسه‌ای خاک به فرستاده می‌دهد؛ اما او قبل از رسیدن به مقصد، در محل تخت سلیمان بیمار می‌شود و پیش از مرگ، کیسه را در همان محل دفن می‌کند. پادشاه که از این ماجرا باخبر می‌شود، دستور می‌دهد تعدادی ساختمان در آنجا ساخته شود که در همین زمان، چشمه‌ای از زمین می‌جوشد و باعث آبادانی آن می‌شود.
افسانه‌های زیادی هم راجع به وجود گنج در اعماق دریاچه گفته شده؛ هرچند که در هیچ دوره تاریخی، حرف و سخنی از کشف این گنجینه‌ها بیان نشده است. عمق زیاد دریاچه و رسوبات معلق درون آب مانعی بر سر راه کاوشگران بوده است تا حقیقت ماجرا را کشف کنند. اولین بار، غواصان آلمانی وارد دریاچه شدند؛ گرچه رسوبات و فشار داخل آب اجازه نداد که آن‌ها چیزی درون دریاچه پیدا کنند.
گنجینه کوروش کبیر: قدیمی‌ترین روایت درباره گنجینه، به زمان کورش کبیر برمی‌گردد. بر این اساس وقتی کوروش بر کروسوس، پادشاه لیدیه، غلبه کرد، خزانه اشیای قیمتی او را به‌عنوان نذری در آب دریاچه مقدس ریخت.
گنجینه قلعه تخت سلیمان: بر اساس روایتی دیگر در سال ۳۶ پیش از میلاد و درست در برهه جنگ‌های میان رومیان و اشکانیان، تخت سلیمان توسط آنتونیو محاصره شد. نگهبانان آتشکده مقدس برای اینکه اشیای قیمتی قلعه به دست دشمن نیفتد و از شر آن‌ها در امان بمانند، این اشیا را نذر دریاچه و خدای آب کردند و در دریاچه مقدس ریختند. زرتشتیان بر این باورند که دریاچه تخت سلیمان به آناهیتا (الهه آب) تعلق دارد و ریختن نذری در آن رواج داشته است. گفته می‌شود در سال ۶۲۴ پس از میلاد و زمانی که خسروپرویز و روم شرقی در جنگ با یکدیگر بودند؛ موبدان پیش از تصرف کامل قلعه تخت سلیمان، نذورات و گنج‌های آتشکده را به دریاچه ریختند. علاوه بر این، احتمال می‌رود در زمان جنگ‌های ایرانیان و اعراب در صدر اسلام نیز گنج‌هایی به درون دریاچه ریخته شده باشد.
انگشتر حضرت سلیمان (ع): طبق برخی باورها، حضرت سلیمان با قدرت‌های ماورالطبیعه انگشتر جادویی خود این قلعه را ساخته است. در افسانه‌ها آمده است که شیطان انگشتر حضرت را به دریاچه انداخت و با ظاهری شبیه او بر تخت پادشاهی نشست. برخی چنین می‌گویند که این انگشتر برای همیشه در دریاچه مدفون شد و برخی دیگر می‌گویند یک ماهی انگشتر را خورد و حضرت سلیمان آن را در شکم ماهی پیدا کرد و به این ترتیب مجددا قدرت خود را به دست آورد.
محل نگهداری گرال: گرال، جام مقدس حضرت مسیح (ع) است که درست شب قبل از مرگش از آن نوشید. برخی افراد معتقدند که این جام در تخت سلیمان قرار دارد؛ هرچند که تاکنون اثری از آن پیدا نشده است.
زندان تخت سلیمان
باورهای زیادی در خصوص تخت سلیمان بین مردم دست به دست می‌شود که یکی از مشهورترین آن‌ها به کوه زندان مربوط می‌شود. کوهی مخروطی‌شکل و توخالی موسوم به کوه زندان دیو یا زندان سلیمان در نزدیکی تخت سلیمان که بر اساس برخی باورها، این کوه محلی برای زندانی دیوهای سلیمان نبی (ع) بوده است که در گودال عمیقی محبوس بودند. مردم محلی معتقدند حضرت سلیمان (ع) برای مجازات دیوهای نافرمان، آن‌ها را درون این سیاه چاله می‌انداخت. گویا یکی از این دیوها همان دیوی بوده است که انگشتر حضرت را ربوده بود.
این کوه مخروطی که ارتفاعش از زمین‌های مجاور به ۹۷ تا ۱۰۷ متر می‌رسد، هزاران سال پیش بر اثر رسوب کانی‌های آب دریاچه شکل گرفته است و گودالی به عمق ۸۰ متر در وسط آن وجود دارد که قطر دهانه‌اش حدود ۶۵ متر است. کوه مذکور در زمان مانایی‌ها در فاصله سال‌های ۸۳۰ تا ۶۶۰ پیش از میلاد به‌عنوان نیایشگاه استفاده می‌شد و چشمه‌های آب گرم گوگردی متعددی با خاصیت درمانی در اطراف آن وجود دارد.
زندان تخت سلیمان در دوران ساسانی محلی برای نیایش موبدان زرتشتی و قربانی بوده؛ به‌طوری که موبدان پس از نیایش، حیوان قربانی را برای نذر آتشکده به جایگاه مخصوص می‌بردند.
ظاهرا مخروط میان‌تهی این کوه، حدود دو هزار سال پیش مانند دریاچه کنونی تخت سلیمان و پر از آب بوده و در دهانه تپه قرار داشته است؛ اما با گذر زمان و در اثر افزایش حجم رسوبات، شکاف‌های آن در عمق ۱۰۰ متری مسدود و مخروط خشک می‌شود. دانشمندان بر اساس مشاهدات خود از کوه و اطراف آن نتیجه گرفتند که چشمه‌ای کوچک عامل شکل‌گیری چنین کوه مرتفعی بوده است. زندان دیو یا زندان سلیمان اولین اثر طبیعی آذربایجان غربی محسوب می‌شود که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
انتهای پیام/
