نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ دیابت بیماری‌ای که تقریباً در تمام دنیا شیوع بالایی دارد و به‌خصوص در کشورهای توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه بیشتر گزارش میشود. خوب است بدانید که این بیماری به دلایل گوناگونی بروز میکند و صرفاً به دلیل مصرف غذاها و خوراکی‌های قندی به وجود نمی‌آید. برخی به دلیل وراثتی مستعد ابتلا به دیابت هستند. برخی به دلیل رژیم غذایی ناسالم شامل غذاهای خیلی شیرین و چرب دچار این بیماری می‌شوند و شماری نیز اصلاً در این دو حالت نیستند.
دیابت در بانوان باردار نیز یک بیماری و اختلال شایع به شمار می‌رود و از این جهت بارداری نیز میتواند عامل شیوع این بیماری در بانوان باشد. خوب است بدانید که کودکان متولدشده از مادران دیابتی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. این بیماری میتواند تمام گروه‌های سنی را درگیر خود کند و از میان مبتلایان آن حتی گروه‌های کودک و خردسال نیز وجود دارند.تغذیه افراد دیابتی به خصوص در صورت شدید بودن بیماری با تغذیه سایر افراد متفاوت است.
دیابت چیست؟
به بیان ساده اگر بخواهیم بگوییم، دیابت اختلال یا بیماری مزمن محسوب میشود. افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، بدنشان دچار اختلال عدم مصرف گلوکز است. گلوکز ماده‌ای است که از مصرف غذاها دریافت می‌کنیم و سلول‌های بدن با استفاده از آن انرژی کافی برای زنده ماندن و فعالیت را پیدا می‌کنند.
این بیماری در افرادی بروز میکند که بدنشان توانایی جذب و ذخیره گلوکز را ندارد. گلوکز دریافتی از طریق تغذیه یک نوع از قندها به‌شمار می‌رود که داخل خون تجمع میکند و از این روی سبب افزایش قند خون میشود. حال برخی ممکن است از این بیماری تنها به‌عنوان مرض قند یاد کنند، اما ماجرا به همین نام ختم نمی‌شود. این بیماری انواع متفاوتی دارد و به‌صورت کلی می‌توان آن را به چهار دسته تقسیم کرد.
بیماری دیابت چگونه بروز میکند؟
دیابت زمانی بروز میکند که به دلایلی سلول‌های عضلانی، سلول‌های کبدی و سلول‌های چربی نسبت به انسولین موجود در گردش خون بی‌تفاوت شده و حساسیت خود را از دست می‌دهند. درنتیجه، مقدار انسولین موجود در خون جواب‌گوی انتقال گلوکز کافی به داخل سلول‌ها نیست و بدن به مقادیر بیشتری از انسولین برای اثرگذاری بر سلول‌ها نیاز دارد.
در ابتدا پانکراس یا لوزوالمعده سعی میکند با تولید انسولین بیشتر نقص به وجود آمده را پوشش دهد که تا حدودی در این کار موفق عمل میکند اما در ادامه، روند بی‌تفاوتی سلول‌های بدن نسبت به انسولین قوی‌تر میشود به‌طوری‌که پانکراس نیز قادر نخواهد بود که با فعالیت بیشتر این اختلال را برطرف کند. بی‌تفاوتی سلول‌های بدن به انسولین زمانی رخ میدهد که شاخص توده بدنی یا BMI بالا باشد و فرد دچار اضافه‌وزن و چاقی شود.
درواقع چاقی یکی از دلایل عمده بروز عدم پاسخگویی سلول‌ها به هورمون انسولین است. به این پدید مقاومت به انسولین گفته میشود و هرچه چاقی بیشتر باشد این مقاومت نیز قوی‌تر خواهد بود. هنگامی‌که انسولین کارکرد خود را به دلیل مقاومت انسولینی از دست دهد به‌تدریج سطح قند خون افزایش می‌یابد و به مراحل دیابتی میرسد. همچنین چاقی با بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان نیز در ارتباط است.
علائم بیماری دیابت
درصورتی‌که فکر می‌کنید هر یک از علائم زیر در شما وجود دارد بهتر آزمایش چکاپ قند خون را در دستور کار خود قرار دهید. علائم عمومی دیابت شامل موارد زیر است:
- ادرار زیاد به‌خصوص در شب
- تشنگی زیاد
- کاهش وزن بی‌دلیل
- گرسنگی زیاد
- تاری دید
- بی‌حسی یا گزگز دست و پا
- احساس خستگی مزمن
- پوست بسیار خشک
- زخم‌هایی که به‌کندی بهبود می‌یابند
- ابتلای بیش‌ازحد معمول به عفونت
گام های موثر برای کنترل طبیعی قند خون
برخی از روش‌های کنترل قند خون هستند که شاید انجام دادن شما کمتر از ۱۵ دقیقه از شما وقت بگیرد. انجام این اقدامات در صورتی که مبتلا به دیابت باشید، به شما بیشتر این امکان را میدهد که سلامت عمومی خود را با وجود بیماری، ارتقا دهید.
فراموش نکنید بیماری قند خون دارای زمینه‌های ارثی نیز هست و اگر در میان خانواده خود کسانی را دارید که مبتلا به قند خون هستند، سعی کنید از همین روزها قدم‌هایی را برای سبک زندگی سالم بردارید.
پیاده روی کوتاه: فعالیت‌های هوازی مانند پیاده روی یکی از موثرترین راه‌ها برای پایین آوردن قند خون است و تحقیقات نشان میدهد انجام سه وعده ۱۵ دقیقه‌ای پیادهروی در طی روز بخصوص بعد از غذا در کنترل قند خون بسیار موثر است.
مصرف سالاد و غذاهای سبک در وعده شام: انتخاب یک سالاد ساده در شب هنگام به عنوان وعده شام و استفاده از سبزیجات با حجم بالا و کم کالری به از دست دادن وزن اضافه در دیابتی‌ها کمک میکند. استفاده از سرکه یا آبلیمو همراه با سالاد مفید است، چون طبق تحقیقات منجر به کاهش قند خون میشود و تاثیر مثبتی بر قند خون ناشتا در افراد مبتلا به دیابت نوع دو دارد. سرکه یک طعم دهنده بدون کالری است و برای کنترل وزن در هنگام مصرف سالاد بسیار مفید است. بهتر است سرکه را در ظرف چاشنی کنار سایر چاشنی‌ها بر روی میز قرار دهید تا از آن بجای سس سالاد استفاده شود. برای تهیه سس سالاد میتوانید دو سوم میزان از سرکه و یک سوم روغن زیتون را با هم مخلوط کنید.
نگه داشتن یک یادداشت غذایی: از دست دادن حتی پنج کیلو وزن میتواند مدیریت و کنترل قند خون را بهتر کند و تحقیقات نشان میدهد که داشتن یک یادداشت غذایی روزانه میتواند کنترل وزن را موفقتر کند. ثبت هر وعده غذایی و یادداشت موادی که مصرف کردهاید، شاید هر دفعه تنها دو دقیقه زمان شما را بگیرد، اما یکی از بهترین و البته رایگان‌ترین راه‌ها برای اندازه گیری میزان کالری دریافتی در مبتلایان به دیابت است.
از خانه به محل کار غذا ببرید: مسلما رفتن به رستوران و مصرف فست فودها راهی فوری برای از بین بردن حالت گرسنگی است و البته حجم زیادی از سدیم و کالری را نیز بهمراه کربوهیدرات‌های تصفیه شده وارد بدن میکند. در عوض به همراه داشتن یک پکیج ناهار سالم همراه با محصولات تازه و غلات سبوسدار میتواند مدیریت قند خون را در مبتلایان به دیابت بسیار راحتتر کند.
انجام ورزش‌های قدرتی در هفته: اگرچه ورزش‌های هوازی منظم مانند پیاده روی برای کنترل اضافه وزن و چاقی در دیابتی‌ها موثر است، اما انجام ورزش‌های آموزش قدرت برای حفظ توده عضلانی باعث کاهش مقاومت به انسولین در دیابتی‌ها میشود و انجام آن‌ها دو تا سه وعده در هفته ضروری به نظر میرسد.
بررسی سلامت پاها: دیابت میتواند به رگ‌های خونی آسیب بزند و منجر به دیر بهبود یافتن زخم در بدن و در نهایت قطع عضو بخصوص از ناحیه پاها شود. اگز زخم‌های باز درمان نشوند، ممکن است در دیابتی‌ها عفونت‌های جدی به همراه داشته باشند. افراد مبتلا به دیابت به همین دلیل باید هر روز نسبت به بررسی سلامت پاهای خود اقدام کنند و در صورت بروز هر گونه بریدگی و کبودی اقدامات لازم را برای بهبود آن انجام دهند. اگر زخم بعد از ۴۸ ساعت شروع به بهبود نکرد، باید حتما با پزشک تماس گرفته شود. اگر شما به عنوان فرد دیابتی قادر به چک کردن تمام نقاط پای خود نیستید، از دیگران کمک بگیرید و یا با استفاده از یک آینه این کار را انجام دهید.
دور کردن استرس: استرس و دیابت رابطه مستقیم با هم دارند به این ترتیب که هنگامی که شما تحت فشارهای فیزیکی، ذهنی و عاطفی هستید، بدن شما شروع به پمپ کردن کورتیزول و در نهایت افزایش سطح قند خون میکند. مدیریت استرس باید به طور موثر انجام شود و شاید برای این کار فقط به ده دقیقه زمان نیاز باشد. استفاده از روش‌های آرامبخشی و تمرینات تنفسی، روش‌های تنفس عمیق و ... برای دور کردن استرس و کنترل قند خون موثر است.
چک کردن مدام قند خون: توصیه‌های زیادی برای این کار شده است و مبتلایان به دیابت نوع ۲ باید قند خون خود را حداقل یک بار در روز چک کنند. بهترین زمان برای این کار در صبح و یا زمانی است که از خواب برخواستهاید. شما میتوانید در مورد این که آیا باید قبل و بعد از غذا نیز تست قند خون را انجام دهید یا نه، با پزشک تان مشورت کنید.
