به گفته روانپزشکان اختلال شخصیت دو قطبی یک بیماری روانی است که فرد بیمار دچار نواسانات مختلف در رفتار می شود. علائم این بیماری می تواند از خفیف تا شدید باشد.
نگار خلیلی؛ پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ شیوع اختلال دوقطبی حدود ۱ یا ۲ درصد است البته قطعا نوع خفیف آن خیلی بیشتر از این آمار است. در واقع ما با اختلال طیف دوقطبی روبرو هستیم و خیلی از افراد به نوع خفیف این بیماری دچار هستند. این بیماری در صورت عدم بهره‌مندی از درمان به‌موقع می‌تواند بسیار مخرب باشد و به عنوان ششمین عامل ناتوان کننده در کل جهان شناخته شده است. اختلال دوقطبی ناشی از ضعف شخصیتی یا نامتعادل بودن نیست بلکه یک بیماری است که قابل درمان است.
تشخیص و درمان بیماری دوقطبی در کلینیک چند تخصصی مغز و اعصاب و روان دکتر کربلایی به بهترین نحو ممکن انجام می‌شود. دکتر علی کربلایی روانپزشک و متخصص اعصاب و روان با سال‌ها کار و فعالیت در زمینه بیماری‌های روانپزشکی تاکنون توانسته چندین مقاله علمی در زمینه بیماری دوقطبی ارائه دهد و با ارائه بهترین روش‌های درمانی به بیماران زیادی کمک نماید. برای کسب اطلاعات صحیح و علمی در مورد اینکه اختلال دوقطبی چیست؟ و راه‌های تشخیص بیماری دوقطبی با ما همراه باشید.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یا همان بیماری شیدایی نوعی اختلال خلقی است که باعث نوسانات شدید در خلق و خوی می‌شود. این نوسانات نه تنها روی خلق و خوی فرد بلکه روی فکر، رفتار و عملکرد فرد تاثیر می‌گذارد. این بیماری به صورت دوره‌ای است یعنی فرد در طول زندگی خود تجربه این را دارد که دوره‌هایی حداقل یک هفته را در فاز افسردگی و یا بالعکس در فاز شیدایی یا مانیا به سر برد. در میان این دوره‌ها فرد دوره‌هایی سالم دارد که ممکن است حتی سال‌ها طول بکشد.
البته فراز و نشیب در خلق و خو ممکن است به صورت طبیعی در هر انسانی وجود داشته باشد ولی در بیماری دوقطبی دامنه این تغییرات و نوسانات بسیار شدید است. این بیماری اکثرا در اواخر سن بلوغ و شروع جوانی خودش را نشان می‌دهد هرچند ممکن است در سنین پایین‌تر هم وجود داشته باشد ولی غالبا با استرس‌های دوران نوجوانی اشتباه گرفته می‌شود و تشخیص داده نمی‌شود.
علائم بیماری دوقطبی در دوره مانیا:
- در دوره مانیا فرد لزوما شادی بیش از حد و سرخوشی را تجربه نمی‌کند بلکه ممکن است بسیار پرخاشگر و تحریک‌پذیر باشد. در این دوره فرد حداقل سه تا از علائم زیر را دارد:
- انرژی بیش از اندازه (معاشرت بیش از حد در محل کار یا مدرسه، ممکن است فرد در مراحل اولیه مانیا، پروژه‌های زیادی را شروع کند و بازدهی بالایی داشته باشد ولی بعد از وخیم‌تر شدن مانیا، کارهایش را نیمه‌کاره رها می‌کند)
- سرخوشی
- میل جنسی بالا (انجام فعالیت‌های جنسی پرخطر که ممکن است منجر به بارداری و یا بیماری‌های مقاربتی شود)
- ریسک‌پذیری بالا
- پرحرفی (بلند بلند و تند تند حرف زدن، علاقه به جک گفتن و تکرار کلمات به صورت ریتمیک، اگر کسی جلوشان را بگیرد عصبانی می‌شوند)
- ولخرجی
- تصمیم‌های ناگهانی (در قضاوت دچار مشکل می‌شوند به همین دلیل ممکن است تصمیم‌های ناگهانی بگیرند و یا دست به کارهایی بزنند که به عواقب آن فکر نکنند این امر می‌تواند منجر به معالمه‌های اشتباه، شکست در روابط و ورشکستگی شود)
- دست زدن به کارهای پرخطر
- میل به مصرف مواد مخدر
- اعتماد به نفس کاذب (ممکن است فکر کنند به آنها قدرتی ماورایی داده شده و یا باید زمین را نجات دهند)
- تحریک‌پذیری
- پرخاشگری
- توهم (جدا شدن از واقعیت، حتی ممکن است صداهایی بشنوند)
- نیاز به خواب کم (به طوری که با حدود ۳ یا ۴ ساعت خواب در روز بسیار پر انرژی هستند و یا حتی روزها نمی‌خوابند)
- دوره‌های مانیا در صورت عدم درمان ممکن است ۲ یا ۳ ماه ادامه داشته باشد.
وضعیت آماری اختلال دوقطبی در ایران
به طور کلی می توانیم بگوییم که دورۀ معمول برای آغاز اختلال شخصیت را سن ۲۵ سالگی در نظر می‌گیرند. فراوانی این اختلال روانی نیز چیزی بین ۱ الی ۳ درصد است. علت اختلال دو قطبی به طور دقیق مشخص نشده است، اما می‌توان عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی را از مهم ترین عوامل زمینه ساز برای این بیماری دانست.
لازم به ذکر است بگوییم که مردان و زنان از نظر میزان ابتلا به اختلال شخصیت دوقطبی در وضعیت یکسانی قرار دارند. هر چند ممکن است که علائم اصلی آنها کمی با یکدیگر فرق داشته باشد.
عمده ترین مسائل خانواده های دارای بیماران دوقطبی چیست؟
اختلال شخصیت دوقطبی علاوه بر اینکه فرد بیمار را درگیر می‌کند می‌تواند اثرات منفی و جبران ناپذیری بر روی خانواده و اطرافیان بیمار داشته باشد. خودزنی و خودکشی در بین مبتلایان دوقطبی بیشتر است. بنابراین فرد مبتلا ممکن است دست به چنین کارهایی بزند.
به طور کلی اختلال شخصیت دوقطبی عوارض و پیامدهایی دارد که خانواده و تمامی افرادی را که با فرد مبتلا در ارتباط هستند تحت تاثیر قرار می دهد. از این رو اختلال دوقطبی را می‌توان به عنوان یک بیماری ویرانگر در نظر گرفت که اگر درمان نشود می تواند پیامدهایی همچون ویران شدن خانواده ها، مشاغل و غیره را به همراه داشته باشد. زندگی با فردی که مبتلا به این بیماری است می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد.
تندخویی با عزیزان، مشکلات شغلی و غیره از جمله مسائلی هستند که خانواده‌های دارای بیماران اختلال شخصیت با آن مواجه هستند. در واقع این گونه می توان گفت که خانواده و اطرافیان با فردی روبرو هستند که در دوره‌ای از زندگی خود بسیار پر انرژی، غیر قابل کنترل، دارای اعتماد به نفس بیش از حد و پر حرف است. اما در دوره ای دیگر حالت افسرده دارد و احساس پوچی و بی ارزشی می کند. این فرد ممکن است برای انجام فعالیت ها تمایلی از خود نشان ندهد و بیش از اندازه بخوابد یا حتی دچار بی خوابی باشد که چنین ویژگی ها و رفتارهایی خانواده را دچار چالش بزرگی می‌کند. در چنین شرایطی خانواده و دوستان می توانند با کسب اطلاعات در مورد این بیماری و حمایت از این بیماران به آنها در روند بهبودی و درمانشان کمک کنند.
مبتلایان دوقطبی امکان دارد حالات و رفتارهایی از خود بروز دهند که این رفتارها بر سایر افراد تأثیرگذار باشند و به نوعی جنبه‌های مختلف زندگی خانوادگی را دچار اختلال کنند. همانطور که کمی قبل تر هم اشاره کردیم در طول هر دوره فرد مبتلا به اختلال شخصیت با علائم مختلفی روبرو است که درک، عشق و صبر از طرف خانواده می تواند در بهبودی فرد نقش قابل توجهی داشته باشد.
به طور کلی زندگی با شخص مبتلا به اختلال شخصیت دوقطبی سختی های مخصوص به خود را دارد. در محیط خانه ای که یک فرد مبتلا به اختلال دوقطبی زندگی می‌کند استرس و تنش بسیار زیادی وجود دارد. درماندگی، عصبانیت، ترس و احساس گناه از جمله مسائلی به شمار می‌آیند که خانواده های دارای بیمار دوقطبی با آنها روبرو هستند.
عوامل تشدیدکننده اختلال دوقطبی
مهمترین عوامل تشدیدکننده اختلال دوقطبی، عدم دریافت درمان به موقع و یا قطع داروها می‌باشد، زیرا در این صورت تعداد دوره‌ها در آینده بیشتر و وخیم‌تر می‌شود. هر کدام از دوره‌های دوقطبی مانند مانیا، افسردگی و ترکیبی (داشتن هر دو علائم افسردگی و مانیا همزمان) به ترتیب خاصی اتفاق نمی‌افتند و قابل پیش‌بینی نیستند. ممکن است بین هر کدام از دوره‌ها سال‌ها فاصله باشد. ولی هرچقدر سن بالاتر می‌رود فاصله بین دوره‌ها به هم نزدیکتر می‌شود.
در زنان این بیماری ممکن است خودش را در دوران بارداری یا پس از زایمان با نشانه‌های افسردگی پس از زایمان نشان دهد. بنابراین با مشاهده نشانه‌هایی از افسردگی بعد از زایمان حتما به پزشک مراجعه کنید تا نوع افسردگی شما تشخیص داده شود. زنانی که سابقه بیماری بای‌پولار داشته‌اند در دوران یائسگی ممکن است دوره‌هایی از افسردگی را تجربه کنند و یا دوره های بیماریشان سریع‌تر شود.
این بیماری به صورت ژنتیکی در فرد بیمار وجود دارد و عوامل بیرونی تنها مانند تریگری باعث بروز آن می‌شوند، عواملی مانند:
- استرس‌های شدید
- شکست عشقی
- مصرف مواد مخدر
- از دست دادن عزیزان و ...
روش‌های درمان بیماری دوقطبی
بهترین روش درمان بیماری دوقطبی استفاده از داروهای تثبیت‌کننده خلق است. داروهایی مانند: والپرات سدیم، لیتیم، لاموتریژین، کاربامازپین ... . داروها بسته به تشخیص پزشک و فازی که بیمار در آن قرار دارد تجویز می‌شوند.
البته ممکن است پزشک از ترکیب رواندرمانی و دارودرمانی برای درمان استفاده کند. در صورت تجویز داروی لیتیوم پزشک آزمایش خون تجویز می‌کند و هر چند ماه یکبار این آزمایش را تکرار می‌کند. در صورت داشتن هر گونه عوارض جانبی، مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید و بدون دستور پزشک هرگز داروی خود را قطع نکنید.
خبر خوب است که این بیماری در صورت انجام اقدامات درمانی صحیح توسط روانپزشک حتی در مواردی که بیماری شدید باشد، به شدت کنترل پذیر است و این اشخاص می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. جالب است بدانید بسیاری از افراد موفق در دنیا به بیماری دوقطبی دچار هستند و این به علت هایپومانیا (حالت خفیفی از مانیا) است که باعث انرژی بالا، خلاقیت، اعتماد به نفس و عملکرد اجتماعی بالا در این افراد می‌شود. در نتیجه فرد در بعضی از جنبه‌های زندگی‌اش با موفقیت‌های چشم‌گیری روبرو می‌شود.
