تقی حسن زاده، پایگاه خبری دانا، سرویس استانها، در فاصله چهل کیلومتری از مرکز استان بوشهر وارد جاده دلوار به اهرَم می‌شویم، پس از روستای لیلک و آنجا که محور بوشهر به دیِّر عریض‌تر می‌شود، در بیابان‌های شهرستان تنگستان کلوت‌ها رخ می‌کنند؛ جاذبه‌های زمین شناسی که بسیاری از ایرانی‌ها گمان می‌کنند تنها در کویر می‌توان دید.
کلوتهای مُند بوشهر از نظر شکل پذیری و تنوع در کشور بی‌همتایند و از تنگستان تا دشتی در استان بوشهر کلکسیونی از منحصر به فردترین‌های این پدیده طبیعی در ۸۲ کیلومتر به نمایش گذاشته شده است.
از کلوتهای زرد گرفته تا دالان‌های تنگ و دیواره‌های باریکی که محلی‌ها به آن "خربریکو" می‌گویند؛ همه جاذبه‌هایی هستند که می‌توانند ساعت‌ها دیده‌ها را به خود معطوف و از پلک زدن بازدارند؛ این اذعان بیشتر گردشگرانی که پیش از اینکه به چشم ببینند، کلوت را در کرانه خلیج فارس باور نداشته‌اند.
درباره کلوتهای بوشهر با یکی از پژوهشگرانی که نزدیک به بیست سال است کلوت‌ها را از شهداد تا مند مطالعه کرده به گفت‌وگو پرداختیم.
محمد نعمتی معتقد است که تنوع اشکال کلوت‌ها در شهرستان‌های تنگستان و دشتی بیشتر است؛ هودوها به طوری که هودوهایی (نوعی سنگ به شکل قارچ می‌باشد که بر اثر فرسایش پدید آمده و شبیه به مناره بلند و نازکی است که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است.) که در شهداد کرمان کمتر دیده می‌شود اینجا بیشتر است، یا تنوره دیوها (ستون‌های کلوخی قارچی شکل) که در کویر نیست اما اینجا دیده می‌شود.
او ادامه می‌دهد: کلوتهای استان بوشهر که در ۸۲ کیلومتر از عالیشهر تا روستای زیارت دشتی کشیده شده، چند تفاوت دیگر نیز با کلوتهای مرکزی ایران دارد؛ خاک‌های کلوت تنگستان فشرده‌تر و فرسایش در شهداد شدیدتر است و دیگر اینکه کلوتهای کویر از جنس خاک‌های امروز این منطقه است اما در تنگستان بازمانده از میلیون‌ها سال پیش است.
به گفته او به رغم کویر در اینجا پوشش گیاهی نیز هر چند فقیر اما هست و گونه‌های جانوری آن نیز متفاوت از کلوتهای کرمان است.
او که سال‌ها بر پدیده زمین‌شناسی کلوت‌ها مطالعه کرده، توضح می‌دهد: کوه مند ۲۵ میلیون سال پیش زیر دریاهای کم عمق پدیدار شده و کلوتهای آن در جاهایی که زمین سختی کمتری داشته، بر اثر فرسایش باد و آب و یا فرسایش‌های ناشی از تضارب بادهای تند شمالی و جنوبی شکل گرفته‌اند.
همین پیشینه دیرین زمین شناسی سبب افسانه سازی درباره کلوتهای دیدنی تنگستان شده است؛ این پدیده‌های دیرینه طبیعی، ذهن انسان را به خیال مشغول می‌کند؛ چنان که نیاکان تنگستانی آنگاه که از درک پیشینه شکل گیری آنها باز مانده‌اند روی به خیال پردازی اند؛ آنگاه که کشمکش خاک با باد یا آب در قامت یک شتر ظاهر شده، بربویی‌های دلواری آن را "شتر عبدو" خوانده‌اند و آنگاه که دست طبیعت با هنرمندی مجسمه‌های خاکی ساخته آن را دست سازه‌های اجنه دانسته‌اند.
نعمتی با بیان اینکه ۲ دیدگاه درباره شکل گیری این کلوت‌ها حاصل از فرسایش آبی و و بادی وجود دارد، بیان می‌کند: به اعتقاد من اثرگذاری باد در شکل گیری این کلوت‌ها محسوس‌تر است.
کلوتهای مند؛ پناه دلیران تنگستان
این کلوتهای رویایی و چشم نواز بارها در بهبوهه حوادث تاریخی نیز نقش آوری کرده است؛ این دالان‌ها و دیواره‌های بلند می‌توانسته به خوبی برای استتار و پنهان شدن در نبردها استفاده شود و شواهد تاریخی حاکی از ان است که اهالی دلوار نیز این ظرفیت را به خوبی به کار گرفته‌اند.
آنطور که نعمتی می‌گوید: کلوتهای حاشیه دلوار در سال ۱۹۱۵ سنگر دوم دلواری‌ها در نبرد رئیسعلی با متجاوزان انگلیسی بوده که برای پناهگاه زنان و کودکان استفاده می‌شده است.
گردش مسئولانه در کلوتهای مند
کلوتهای تنگستان را در سه مسیر می‌توان دید؛ یکی همان که در ابتدا گفته شد پس از روستای لیلک دلوار که در این صورت می‌توان کلوتهای زرد، دیواره‌های باریک و کوه‌های مرخی را دید، دیگر کلوتهای "باشی" و پس از روستای محمد عامری تنگستان در سمت چپ راه نمودار می‌شود و کلوتهای شرق مند در جاده روستای باشی و حوالی روستاهای عالی حسینی و شورکی تنگستان گسترده شده است.
هر گاه که انسان به عرصه‌ای از زمین گام گذاشته با خود آثاری بر جای گذاشته که در بسیاری از موارد برای طبیعت نامیمون و آسیب‌زا بوده است؛ طبیعت حساس بیابانی این منطقه نیز از این واقعیت جدا نیست.
این پژوهشگر زمین شناسی معتقد است: طبیعت هوشمند است و کار خود را به خوبی می‌داند؛ اما انسان ۱۵۰ برابر بیشتر آن را تخریب می‌کند؛ بنابراین رعایت نکردن برخی نکات در هنگام گردش در کلوت‌ها می‌تواند سبب تخریب برخی از این پدیده‌ها و همچنین تهدید جان گردشگران شود.
نعمتی با تاکید بر اینکه دیوارهای کلوت‌ها سست است، توصیه می‌کند: گردشگران کلوت‌ها را از دور تماشا کنند، تصویر بگیرند و از زیبایی آن لذت ببرند چرا که زیبایی این جاذبه‌ها از دور بهتر قابل مشاهده است؛ علاوه بر این خطر ریزش و گرفتار شدن در دالان‌ها وجود دارد.
او اضافه می‌کند: گاهی تلاش برای برداشتن یک تکه از کلوت‌ها که به فسیل شبیه است سبب ریزش و تخریب آن می‌شود.
این پژوهشگر کلات‌ها این هشدار را هم می‌دهد که بویژه در روزهای گرم سال احتمال حضور خزندگان در این کلوت‌ها وجود دارد، بنابراین حرکت در این کلوت‌ها می‌تواند خطر مارگزیدگی را داشته باشد.
نعمتی از گردشگران می‌خواهد: مواظب گونه گیاهی ارزشمند حوالی کلوت‌ها یعنی خیدها باشند و آسیبی به این طبیعت حساس نرسانند.
هتل نه اما بومگردی‌ها در دسترسند
بی شک یکی از ضرورت‌های سفر، پیش بینی و برنامه‌ریزی برای اقامت و اسکان است که اطمینان و مجال آسایش را برای گردشگران فراهم می‌کند.
این مولفه به ویژه در سفر برای بازدید از جاذبه‌های طبیعی که خارج از شهرها هستند اهمیتی دوچندان می‌یابد و در دسترس بودن مراکز اقامتی یکی از نقاط قوت برای جذب گردشگر به این سوی این دیدنی‌های طبیعت است.
به این منظور برای بررسی ظرفیت‌های اقامتی حوالی کلوتهای تنگستان و دشتی با معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت‌وگو کردیم.
آنطور که وحید جمالی می‌گوید: تنگستان فاقد هتل است اما ۲۰ بومگردی فعال ظرفیت اقامتی خوبی بویژه در روستاها به این شهرستان بخشیده است.
او عنوان می‌کند: بربو به عنوان یکی از نزدیک‌ترین روستاهای تنگستان به کلوت‌ها دارای سه واحد بومگردی است، باشی نیز سه بومگردی دارد، بوالخیر میزبان ۲ و بندر رستمی میزبان سه بومگردی هستند و دلارم، بوالخیر، خائیز، بوجیکدان، پهلوان کشی و برخی دیگر از روستاها نیز یک بومگردی فعال دارند.
به گفته معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر، شهرستان دشتی نیز به عنوان دیگر میزبان کلوتهای بوشهر، ۱۵ بومگردی دارد و روستاهای نزدیک به این کلوت‌ها مانند زیارت و چاووشی دارای این مراکز اقامتی هستند.
آنطور که جمالی عنوان می‌کند: این بومگردی‌ها بیشتر کف خواب هستند و به طور میانگین ظرفیت هر یک از انها ۳۰ نفر است.
طبیعت تنگستان محل تلاقی دریا و بیابان و جنگل است که مجموعه‌ای کم نظر را پیش روی طبیعت‌گردان ایرانی می‌گشاید؛ کلوتهای دلوار از جاذبه‌های طبیعی هستند که شاید چنان که شایسته زیبایی آنها است شناخته شده نیستند تا بتوان به صراحت گفت: زیبا و ناشناخته مانند کلوتهای دلوار...
