در بیان ائمه معصومین علیهم السلام محبت مهم ترین نقش را در تربیت فرزند دارد. در آیات قرآن کریم و روایات هم به محبت بسیار تأکیده شده است و موثرترین نقش را در تربیت هر فرد و جامعه ای دارد؛ زیرا بنای مکتب اسلام بر مهر و محبت می باشد و سیره و رفتار انبیا و ائمه علیهم السلام نمونه کاملی از مهر و محبت است.
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ خداوند در قرآن کریم محبت را مهم ترین و موثرترین عامل در تربیت جامعه می داند و هدف از خلقت انسان را تکامل و تربیت نام می برد. موضوع تربیت فرزند، از دیرباز از موضوعات اساسی و بنیادین اسلام بوده است. در دنیای امروز با توسعه و رشد مهارنشدنی فنّاوری و پیشرفت چشمگیر آن و نیز در عصر رویکرد دوباره بشر به دین و تربیت الهی، موضوع تربیت فرزند همچنان مورد توجه بسیاری است.
امروز حتی خانواده‌های غربی نیز به‌خوبی فهمیده اند که بازی‌های رایانه‌ای، سایت‌های سرگرمی، چت‌های اینترنتی، تلویزیون، سینما و ...، نیازهای روحی فرزندشان را تأمین نکرده و بنیان خانواده را اکسیری به جز تربیت صحیح فرزند، استوار نمی کند.
تربیت در جنبه فردی عاملی برای سازندگی انسان و وسیله‌ای برای هدایت و رشد اوست. به وسیله تربیت می‌توان آدمی را به بلندترین نقطه کمال و جمال رساند و از نوزادانی که با زمینه‌های گوناگون به دنیا می‌آیند، انسان‌هایی متفکر، مدبّر، خلاق و مولد ساخت.
در نگاه جمعی نیز تربیت عاملی برای همسازی و تفاهم داشتن حیات اجتماعی توأم با صلح و سعادت در سایه حفظ و رعایت قوانین جامعه است. امری که وجودش برای ادامه حیات هر جامعه ضروری است.
باید بدانید ارزش و قیمت یک جامعه، معادن و ثروت‌های روی زمینی و یا زیرزمینی آن نیست، بلکه قیمت آن منوط به مغزهای پرورش یافته و انسان‌های ساخته شده ایست که در آنجا زندگی می‌کنند و به کار و تلاش می‌پردازند.
نگاه اسلام به محبت در تعلیم و تربیت چگونه است؟
از جمله مسائلی که در مورد تعلیم و تربیت اسلامی مطرح می شود، مسئله محبت و نقطه مقابل آن، خشونت است. البته نقطه مقابل محبت، معمولاً بغض است، ولی اثر محبّت، احسان و نرمی است و بغض، اثر جز خشونت و سخت گیری ندارد.
می دانیم که بعضی افراد به چشم انتقاد به تعلیم و تربیت اسلامی نگاه کرده و گفته اند که در اسلام آن چنان که باید و به قدر کافی، روی مسئله محبت و اثرش که نرمی و احسان است، تکیه نشده و اگر در اسلام، مسئله محبّت، احسان و نرمش در مقابل انسان ها مطرح است، در مقابل، مسئله دشمن داشتن انسان ها و خشونت به خرج دادن و به یک معنا، بدی کردن هم مطرح است.
باز می دانیم، آن ها که زیاد روی محبت تکیه می کنند، مسیحیان هستند. کشیش های مسیحی خیلی دم از محبّت می زنند و می گویند عیسای مسیح تنها به محبت دعوت می کرد و در محبت هم میان اینکه افرادی که باید به آن ها محبت بشود، خدا پرست باشند یا نباشند، پیرو عیسی باشند یا نباشند(استثناء نمی کرد)، بلکه می گفت به همه محبت کنید.
در یکی از کتاب های تاریخ ادیان و شاید در یک مقاله ای که ترجمه شده بود، خواندم که یک جمله است که در همه ادیان بزرگ دنیا آمده است، در مسیحیّت هست، در دین یهود هست، در دین زرتشت هست، در دین اسلام هست، در دین بودا هست و آن این است که «برای دیگران همان را دوست بدار که برای خود دوست می داری و همان را دشمن بدار که برای خود دشمن می داری.»
ما به این مضمون در اسلام عزیز روایات زیادی داریم، مانند: «اَحبِب لِلنّاسِ ما تُحِبُ لِنَفسِکَ وَ اکْرَه لَهُم ما تَکرَهُ لِنَفسَکَ؛ برای مردم آنچه را دوست بدار که برای خود دوست داری و بد بشمار برای مردم آنچه را برای خود بد می شماری.
پیامبر گرامی اسلامی می فرمایند: لا وضع ا... الرَحْمَـﮥَ لا عَلی رَحیمٍ. رحمت خدا جز افراد مهربان را در بر نمی‌گیرد. بنابراین رشد معنوی و تربیت اخلاقی مستلزم پرورش سالم عواطف کودک است. در این زمینه نیز روایات بسیاری وارد شده است.
امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند: اِنَّ اللّه لَیَرحَمُ العَبدُ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِه؛ همانا پروردگار بنده اش را به دلیل زیادی مهرورزی نسبت به کودک خود می‌بخشاید.
همچنین از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله روایت شده است: مَن قَبَّلَ وَلَدَهُ کَتَبَ اللّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَن فَرَّحَه فَرَّحَهُ اللّهُ یَوم القِیَامَةِ؛ هر کس فرزند خود را ببوسد خدا بر او پاداشی می نویسد و هر کس فرزندش را خوشحال کند خدا او را در روز رستاخیز شاد می‌گرداند.
پیامبر اسلام در جای دیگری فرموده‌اند: اُحِبُّوا الصِّبیَانَ وَ ارْحَمُوهُم؛ کودکان را دوست بدارید و نسبت به آنان مهربان باشید. همچنین روایت شده است که روزی مردی خدمت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله رسید و عرض کرد: ای رسول خدا! من ده فرزند دارم ولی هرگز کودکانم را نبوسیده‌ام.
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمود: کسی که رحم نکند (مورد) رحم (واقع) نمی‌شود. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در مورد تربیت از سنین کودکی فرموده‌اند: هر کس فرزندش را از کودکی تربیت کند تا او بتواند بگوید لا اله الا الله، خداوند از او حساب نخواهد کشید.
امام صادق (عليه السلام) فرمود:خدا بندهاش را به واسطه شدت محبتى كه نسبت به فرزند خود دارد، مورد رحمت قرار مىدهد و فرمود: حضرت موسى از خداى متعال سؤال كرد: افضل اعمال چيست؟ فرمود: دوست داشتن فرزندان از بهترين اعمال است، زيرا آفرينش آنان بر توحيد است و اگر مرگشان فرا رسيد به رحمت من داخل بهشت خواهند شد.
پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كودكان را دوست بداريد و با آنان مهربانى كنيد و هرگاه كه به آنان وعده داديد، به وعده خود عمل نماييد، زيرا آنان شما را روزى دهنده خود مىدانند.
همچنین فرمود: فرزندان خود را زياد ببوسيد، زيرا در برابر هر بوسهاى، درجهاى از شما در بهشت بالا مىرود كه بين درجات آن به مقدار پانصد سال فاصله است.
روايت شده است که مردى خدمت رسول خدا رسيد و عرض كرد: تا كنون هيچ كودكى را نبوسيدهام. وقتى بيرون رفت پيامبر به اصحاب فرمود: به نظر من اين مرد اهل دوزخ مىباشد. پيامبر اكرم فرمود: كسى كه به كودكان ترحم نكند و به بزرگسالان احترام ننمايد از ما نيست.
اميرالمؤمنين عليه السلام در وصيت خود چنین فرمود: با كودكان مهربانى كن و احترام بزرگان را نگهدار.
بنابراین محبت به فرزند، سيره رسول خدا و ائمه اطهار عليهم السلام بوده است. علاقه شديد پيامبر نسبت به امام حسن و امام حسين عليهما السلام، معروف و مشهور است، براى نمونه ابوهريره مىگويد رسول خدا صلى الله عليه و آله حسن را مىبوسيد. يك روز اقرع عرض كرد: من داراى ده فرزند هستم ولى تاكنون هيچيك را نبوسيدهام. پيامبر فرمود: كسى كه به ديگران ترحم نكند مورد رحمت خدا قرار نخواهد گرفت.
محبت انسانی کمال الهی را به همراه دارد
در این مطلب به بررسی یکی از روش‌های عاطفی تربیت دینی، که روش محبت است، پرداختیم و معلوم شد اهمیت این روش تا اندازه‌ای است که استفاده از این روش در تربیت دینی از مؤثرترین و کارآمدترین شیوه‌های تربیتی معرفی شده است.
در تربیت دینی هر اندازه که عامل محبت در انسان قوی‌تر باشد، شوق و کشش انسان به‌سوی کسب فضایل نیز بیشتر خواهد بود.
در تایید این امر «از منظر امام علی (ع) بالاترین محبت، محبت به خداوند است که محبت به اولیای خداوند و محبت به مردم را نیز به دنبال دارد. عشق و محبت به خداوند و اولیای او نه‌تن‌ها آدمی، بلکه کوه را متلاشی می‌کند. انسان محب همه سختی‌ها و ناراحتی‌ها را در راه دوست تحمل می‌کند و به مرگ به‌عنوان پلی برای دیدار محبوب می‌نگرد و دنیا و جاذبه‌های آن را رها می‌کند، چراکه محبت به پروردگار سراسر وجودش را فرا گرفته است و این‌چنین محبتی است که انسان را مطیع و پیرو محبوب می‌کند و ایمان به او را روزبه‌روز در وی بیشتر می‌کند».
