نوجوانی مرحله ای از رشد است که فرزندان به لحاظ تغییرات و بروز و ظهور صفات ثانویه جنسی و بلوغی که در آن رخ می دهد، از اهمیت خاصی در طول زندگی برخوردار است و خانواده می تواند به روش های موثری، این دوره نوجوان را مدیریت کند. دختران و پسران در آستانه بلوغ، نسبت به وقوع آن باید آگاه شوند، این وظیفه مهم اساساً بر عهده پدر و مادر است.
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ هنگامی که با ماشین، اتوبوس یا قطار راهی سفر می شویم ناگزیر هستیم از مسیر لذت ببریم. مسیری که احتمالاً در آن چالش‌ها و سختی‌های دوست نداشتنی هم دارد، اما اگر به خوبی از پس مشکلات بربیاییم، در انتها نتیجه و مقصد شیرین و قابل قبول است.
دوران بلوغ و نوجوانی دوره اول که از حوالی ۹ تا۱۴سالگی آغاز می‌شود، مهمترین قسمت مسیر زندگی هر فردی است؛ نوجوان باید در این بازه حالش خوب باشد. مسیری که نه تنها خانواده در فهم چالش‌ها و راحت کردن بحران‌های آن تاثیر دارد بلکه خود نوجوان هم باید تمام سعیش را بکند که به خود در لذت بردن از مسیر کودکی به بزرگسالی کمک کند.
محققان می گویند انسان همیشه در حال رشد است. روانشناسان هم معتقدند انسان دائما از یک مسیر رشدی به یک مسیر رشدی دیگر منتقل می‌شود. نوجوانی به عنوان یکی از مهمترین مراحل رشدی انسان، پلی است که کودکی را به بزرگسالی وصل می‌کند.در این دوره نوجوان به شدت دچار دگرگونی‌های جسمی و روانی می‌شود. در روانشاسی به این دوره «بحران نوجوانی» یا «بلوغ» نیز می‌گویند. بر اساس مطالعات علمی بلوغ در دختران معمولا از سن ۹تا۱۳ سالگی اتفاق می افتد و در پسران ۱۰تا۱۴ سالگی.
در این دوره مهم مغز هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که این هورمون‌ها بر غده هیپوفیز که در قاعده مغز است اثر می‌گذارد و بعد از آن غده هیپوفیز هورمون های بلوغ را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها باعث تغییرات سریع در بدن نوجوان می‌شود. بعضی از این تغییرات در دختران و پسران مشترک و بعضی هم بنا به جنسیت متغیر می باشد.
از جمله تغییرات مشترک دختران و پسران در دوران بلوغ می‌توان به اضافه وزن، افزایش قد و رویش موهای زائد اشاره کرد اما اگر بخواهیم به مهمترین تغییر مختص دختران اشاره کنیم، آنها در این بازه شروع دوران قاعدگی را تجربه می‌کنند. ترشح این هورمون‌ها در دوران بلوغ علاوه بر اینکه روی جسم نوجوان اثر می‌گذارد روی احساسات و خلق و خوی او هم تاثیرگذار است.
احساسات در دوران بلوغ از بازه‌های سنی دیگر کمی شدیدتر است. همچنین میل جنسی انها هم در این دوره به اوج خود می‌رسد. در دوران بلوغ انگار فرد روی الاکلنگی نشسته و دائما احساساتش از حال خوب به حال بد در حالا متغییر است. ممکن است لحظه‌ای احساس خوشبختی و موفقیت کند و اعتماد به نفسش بالا برود اما در چشم بر هم زدنی احساسات منفی، نگرانی و عدم اعتماد به نفس او را فرا بگیرد.
ویژگی‌های مهم بحران بلوغ در نوجوانی
با توجه به اینکه همه نوجوانان در یک سن مشخص وارد بحران بلوغ نوجوانی نمی‌شوند یک سؤال مهم این است که از کجا بفهمم فرزندم وارد بحران نوجوانی شده است؟ در پاسخ باید گفت بحران بلوغ نوجوانی به خاطر فشارهای روحی که برای نوجوان ایجاد می‌کند باعث می‌شود تا شما در رفتار آنها متوجه تغییراتی شوید، ازجمله:
- نوجوان نسبت به قبل پرخاشگر، مضطرب یا ساکت‌تر شده است.
- افت تحصیلی یا مشکلات دیگری در مدرسه برای نوجوان ایجاد شده است
- الگوی خواب و خوراک او تغییر کرده است
- احساس می‌کنید نوجوانتان حساس یا زودرنج شده است
- گاهی اوقات دردهای جسمانی مثل انواع آلرژی‌ها یا دردهای عضلانی نشانه اضطراب‌های دوره بلوغ هستند.
- راجع به موضوعاتی که قبلاً با فرزند نوجوانتان درباره آنها مشکلی نداشته‌اید دچار اختلاف می‌شوید یا او از شما دلیل می‌خواهد.
چگونه برای عبور از این دوره به نوجوان کمک کنیم؟
روان شناسان می گویند در بازه طولانی مدت بلوغ و شکل‌گیری هویت، بهترین کسی که می‌تواند به او در بهتر طی شدن این مسیر کمک کند خود اوست و نقش خانواده رفته رفته کمرنگ تر می‌شود.
اما پدر و مادر هم باید در نظر داشته باشند که گام‌های موثری را می‌توانند در همان سنین ابتدایی یعنی نوجوانی دوره اول بردارند که دوره بلوغ و یافتن هویت برای فرزندشان صد چندان بحرانی نشود.
نکته مهم اینکه در دوران بلوغ به این علت که هم جسم نوجوان و هم عقاید و تفکرات نوجوان نسبت به خود تغییر می‌کند و باعث می شود عزت نفس، اعتماد به نفس و احساس مفید بودن فرد تضعیف شود، پس بهتر است در کودکی فرصت‌هایی فراهم کنید تا استعدادهایش شناسایی شده و علائقش را پیدا و آزمون و خطا کند.
برای انجام این کار مهم باید او را با فضاهای متنوع مثل کلاس های مختلف آموزشی یا گعده‌های کودک و نوجوان در مساجد آشنا کنید یا او را تشویق کنید تا در تشکل‌های دانش آموزش و مسابقات مدرسه در حوزه علاقه خود شرکت کند تا نه تنها طعم خوب موفقیت و مفید بودن را بچشد؛ بلکه برای سوال من کیستم و برای چه به دنیا آمده‌ام هم آمادگی پیدا کرده و در سال‌های بعد خود به پاسخ قطعی تری برسد.
تایید کردن او، یاداوری رفتارهای اشتباه به دور از تندی، تمرکز بر نکات مثبت به جای نکات منفی در عملکرد، مقایسه نکردن او با هم سن و سالان و پذیرش هرآنچه که هست باعث از بین نرفتن اعتماد به نفس نوجوان می شود و یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند به بهتر طی شدن بحران بلوغ کمک کند اعتماد به نفس و عزت نفس در فرد است.
