به گزارش پایگاه خبری دانا امروز ۱۹ خرداد برابر با ۹ ژوئن تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
۶۳۰ - روزی که «شهربراز» ژنرال مشهور ایرانی کشته شد
نهم ژوئن سال ۶۳۰ میلادی اسپهبد شهربراز (شهروراز) ژنرال مشهور ایرانی و فاتح مصر در شهر تیسفون کشته شد. وی پس از مرگ مرموز (احیانا قتل) اردشیر سوم شاه ۹ ساله ایران عملا به مدت ۴۴ روز امور سلطنت ایران را به دست گرفته بود تا امپراتوری ما را از خطر اضمحلال برهاند. این ژنرال بود که اورشلیم و دمشق را از روم شرقی پس گرفته، صلیبی را که مسیح بر آن مصلوب شده بود به تیسفون (مدائن) منتقل کرده، مصر را متصرف شده و در اسکندریه، پادگان ایرانی را ساخته و مقام اداری گمارده بود. محبوبیت این ژنرال در جامعه ایران آن زمان باعث تحریک احساس بخل و حسد خسرو پرویز (شاه وقت) نسبت به او شده بود و نقشه برکناری، تبعید و حتی قتلش را کشیده بود که این خبر در جریان جنگ ایران با ارتش هراکلیوس امپراتور روم شرقی به گوش او رسید و وی را سست کرد و بعدا تا پایان کار خسرو پرویز عملا خود را منزوی ساخته بود.
پس از قتل خسرو پرویز و پایان حکومت قباد دوم جانشین او، بزرگان کشور با این شرط با پادشاهی پسر خردسال قباد دوم موافقت کردند که شهربراز نایب السلطنه شود و او پذیرفت. شهربراز با هراکلیوس صلح کرد ولی خیلی زود متوجه شد که کشور دچار بی نظمی و در آستانه هرج و مرج کامل است و هر صاحب قدرت، خودسرانه اجرای مقررات را به دست گرفته است و مسئله راه حلی جز توسل به روش نظامی (انجام مقررات، بی چون و چرا) ندارد و از بزرگان کشور خواست که قدرت را به طور کامل تا زمانی که مسائل حل شوند به او بسپارند و سازمانهای اداری و فرمانداری ها به افسران ارتش واگذار شوند که بزرگان چون منافع خودرا در خطر دیدند زیر بار نرفتند ولی شهربراز با تکیه بر ارتش به مخالفت آنان اعتنا نکرد. اندکی بعد و به گونه ای ناگهانی، شاه خردسال که نام اردشیر سوم بر او گذارده شده بود درگذشت و شهربراز قدرت کامل را به دست گرفت که بزرگان شایع کردند که او اردشیر خردسال را کشته است (برخی از مورخان رومی این اتهام را تایید کرده و شهربراز را عامل مرگ اردشیر نوشته اند). این شایعه قاطبه مردم و برخی از افسران جزء پادگان تیسفون را خشمگین کرد و در یک فرصت مناسب (با تطبیق تقویمها؛ در نهم ژوئن سال ۶۳ میلادی) شهربراز را از میان برداشتند و با قتل شهربراز سقوط امپراتوری ساسانیان تسریع شد.
۱۸۰۷ - اتحاد ایران و فرانسه (پیمان فینکِن اشتاین) و ورود تهران به میدان رقابت و دشمنی قدرت ها
نهم ژوئن ۱۸۰۷ و در اجرای پیمان امضاء شده در چهارم ماه می آن سال در کاخ فینکِن اشتاین واقع در پروس میان فرانسه و ایران معروف به «فرانکو ـ پرژین الیانس»، ژنرال کلود ماتیو (کُنت گاردان) با پیام ویژه مورخ سی ام ماه ۱۸۰۷ ناپلئون عازم تهران شد ـ پیمانی که بیش از پیش، ایران را به میدان رقابت های استعماری و دشمنی های قدرت های اروپایی بایکدیگر کشانید؛ کوچکتر شد و آسیب فراوان دید. طبق این پیمان، ناپلئون بناپارت تمامیت ایران را برسمیت شناخت و منطقه قفقاز جنوبی و شرقی ازجمله گرجستان را [که در آن زمان، روسیه به تفلیس و باکو نیرو فرستاده بود] بخشی از قلمرو ایران اعلام کرد و قول داد که به ایران کمک کند تا روسیه را از قلمرو تاریخی خود براند، اسلحه و مستشار نظامی و کارشناس به ایران بفرستد. درعوض، ایران متعهد شد که با دولت لندن دوستی نداشته باشد و به فرانسه کمک کند تا هندوستان را از چنگ انگلستان خارج سازد و برای رسیدن به این هدف با سران قبایل پشتون (افغانهای ساکن جنوب شرقی و مشرق افغانستان امروز، پاکستان شمال غربی و غرب و منطقه کویته) به تفاهم برسد که در مساعی مربوط به برچیدن استعمار لندن در هندوستان همکاری کنند.
این پیمان، دولت لندن را دچار وحشت کرده بود. ناپلئون قبلا در لشکرکشی به مصر، ۱۵ هزار نظامی به سوئز (بندر شمالی دریای سرخ) فرستاده بود تا به هندوستان بروند و به تیپو صاحب (حکمران مستقل بخشی از هند) که با انگلیسی ها می جنگید کمک کنند.
دولت لندن برای مذاکره با دولت تهران پیرامون پیمان فینکِن اشتاین، سِر جان ملکُم را از هند روانه ایران کرد، ولی دولت تهران اجازه ورود به او نداد. ملکُم ۲۹ دسامبر ۱۸۰۰ با دولت تهران پیمانی امضاء کرده بود که پیمان فیکن اشتاین عملا به آن پایان داده بود. طبق این پیمان که در کتب تاریخ معاهده «ژانویه ۱۸۰۱» نوشته شده است، دولت ایران متعهد شده بود که نه تنها از تعرّض پشتون ها به متصرفات دولت لندن در هندوستان جلوگیری کند بلکه مانع حملات قدرت های اروپایی [منظور روسیه و فرانسه] از طریق ایران به این سرزمین [هندوستان] شود. دولت تهران همچنین متعهد شده بود اجازه اقامت و فعالیت نامحدود در بنادر ایران به بازرگانان انگلیسی و هندی تبعه انگلستان بدهد و از چند نوع کالای انگلیسی (با ذکر نوع کالا) عوارض کمرگ دریافت نکند و در عوض، انگلستان به ایران اسلحه و مستشار نظامی بفرستد. انگلیسی ها بعدا با کشیدن خط مرزی «دوراند» و تقسیم قبایل پشتون [که اینک در پاکستان مسئله ساز شده اند] نگرانی خود از تعرّض به هندوستان را برطرف کردند.
با صلح تیلیست (آشتی ناپلئون با تزار روسیه در جولای ۱۸۰۷ و در جریان جنگ ۱۸۱۳ ـ ۱۸۰۴ ایران و روسیه)، بخش اصلی پیمان فینکن اشتاین کان کم یکن شد، ژنرال گاردان و مستشاران نظامی فرانسه ایران را ترک کردند و زمینه از سرگیری فعالیت های دولت لندن در تهران هموار شد که منجر به امضای معاهده ۱۲ مارچ ۱۸۰۹ ایران و انگلستان گردید که بموجب آن دولت ایران پذیرفت که به جنگ با روسیه ادامه دهد و با فرانسه (دولت ناپلئون) و دولت های متخاصم انگلستان روابط دیپلماتیک عادی نداشته باشد. تاریخنگاران این معاهده را نشانه عمق ضعف تحلیل و ناآگاهی دولت تهران و بی توجهی به عواقب کار و قضاوت تاریخ خوانده و برخی هم آن را ننگین و شرم آور توصیف کرده اند. این تاریخنگاران نوشته اند که آشتی ناپلئون با تزار در تیلسیت بدون در نظرآوردن پیمان فینکن اشتاین یک بار دیگر بر فرضیه ماکیاولی (جدایی سیاست از اخلاق) صحه گذارد.
۱۸۲۲ - چارلز گرام مخترع دندان مصنوعی این اختراع خود را به ثبت داد.
۱۲۸۷ - شورش مردم تبریز علیه خودکامگی محمدعلی شاه قاجار
در نوزدهم خرداد ۱۲۸۷ ش برابر با ۹ جمادی الاول ۱۳۲۶ ق، انجمن ایالتی تبریز، تلگرافی به انجمنهای ولایتی و علمای نجف ارسال داشت که مفاد آن یادآور سوء نیت شاه در ویران ساختن بنیان مشروطه و خیانت به ملت بود. دسیسه ها و نیرنگهای محمدعلی شاه، مردم تبریز را مطمئن ساخته بود که شاه قاجار، هدفی جز سرکوب آزادی خواهان ندارد. از این روی، مردم این شهر در قبال اقدامات شاه، واکنش شدیدی از خود نشان دادند. قطع خطوط تلگراف از طرف دولت که تنها راه برقراری تبریز به تهران بود، بدگمانی مردم را افزود. همچنین تلگراف محمدعلی شاه نیز که بار دیگر به دروغ او را پایبند مشروطه و هوادار مجلس معرفی میکرد خشم مردم را بیشتر برانگیخت. از این رو، شورش فراگیر در شهر شکل گرفت که به محاصره این شهر و وقایع متعددی انجامید.
۱۳۰۲ - استیضاح دولت مستوفی الممالک از سوی آیت اللَّه سیدحسن مدرس
مدتی پس از کودتای رضاخان در سوم اسفند ۱۲۹۹ دوره چهارم مجلس شورای ملی افتتاح شد و در این دوره نیز، شهید حسن مدرس به نمایندگی مجلس انتخاب گردید. او برای جلوگیری از قدرت یافتن سردار سپه، قصد داشت تا با استیضاح و برکناری مستوفی الممالک، صدراعظم احمد شاه قاجار، فردی دیگر را برای صدراعظمی روی کار بیاورد. آیتاللَّه مدرس علاوه بر استیضاح مستوفیالممالک درباره رویه سیاست خارجی، این نخستوزیر را دارای قدرت کافی برای مقابله و مبارزه و جلوگیری در برابر تندرویهای سردار سپه ندانست و او را به شمشیر مرصّع و تزئینی تشبیه کرد که تنها در مجالس بزم به کار میرود در حالی که برای ایستادگی در برابر رضاخان، شمشیر برنده و تیز لازم است. پس از برکناری مستوفی الممالک، مردم که به وی حُسنظن داشتند از مدرس به خاطر استیضاح انتقاد کردند. بعدها معلوم شد مخالفت مدرس و اکثریت مجلس، به دلیل حفظ منافع ملت و جلوگیری از قدرتِ خطرناک رضاخان بوده است.
۱۸۶۲ - لغو قانون بردهداری در امریکا توسط آبراهام لینکُلْن
هنگامی که آبراهام لینْکُلْن، در سال ۱۸۶۰م به ریاست جمهوری امریکا انتخاب شد، شعار تبلیغاتی خود جهت مبارزه با بردهداری را دنبال کرد. این امر، خشم ایالت جنوبی امریکا را که طرفدار بردهداری بودند برانگیخت، از این رو، به تشکیل اتحادیه جدید و خودمختاری اقدام کردند. در این حال جنگ بین ایالات شمالی و جنوبی آغاز شد و طرفداران بردگی علیه مخالفان آن به نبرد پرداختند. در گرماگرم جنگهای امریکا، در نهم ژوئن ۱۸۶۲م، به ابتکار آبراهام لینکلن و به دستور کنگره دولتهای متحد شمالی امریکا، رژیم بردهداری و خرید و فروش زنان و مردان سیاه پوست، با نام کنیز و غلام در کلیه ایالات شمال امریکا لغو شد. در ادامه این امر، لینکلن، اعلامیه معروف آزادی بردگان را در سراسر امریکا صادر کرد و باعث شورش سیاهان علیه اربابان سفید پوست خود گردید. این امر سرانجام باعث شکست طرفداران بردهداری و لغو بردگی در سراسر امریکا شد.
۱۸۹۶ - اختراع آنتن امواج صوتی توسط گولیلمو مارکونی
گوگلیلمو مارکونی (به ایتالیایی: Guglielmo Marconi) (۲۵ آوریل ۱۸۷۴ - ۲۰ ژوئیه ۱۹۳۷) مهندس برق ایتالیایی و دریافت‌کننده جایزه نوبل بود که سیستم بی‌سیم تلگرافی یا همان رادیو را اختراع کرد. مارکونی رئیس فرهنگستان ایتالیا و عضو شورای عالی فاشیستی ایتالیا بود.
در دسامبر سال ۱۹۰۱ او توانست فرضیه امواج رادیویی که تحت تأثیر چرخش زمین و در مدار آن قرار نمی‌گرفتند را اثبات کند. او با بیان این فرضیه اقدام به مخابره کردن اولین سیگنالهای امواج رادیویی در اقیانوس اطلس میان پولدهو[، کورن وال و سنت جونز، نیوفوندلند به فاصله ۲۱۰۰ مایلی مخابره کرد.
سالهای ۱۹۰۲ تا ۱۹۱۲ او اختراعات دیگری را به ثبت رساند. در ۱۹۰۲ در طول سفر دریایی خود به فیلادلفیای آمریکا تأثیرات روشنایی روز و ارتباط مستقیم آن با ارتباطات و امواج بی سیم را کشف کرد و در همان سال امتیاز ردیاب مغناطیسی خود را که پس از آن تبدیل به گیرنده استاندارد امواج رادیویی شد ثبت نمود. این گیرنده برای سالهای طولانی یک الگوی استاندارد و جامع بود.
۱۹۵۲ - نطق تاریخی دکتر مصدق در دادگاه لاهه
۱۹ خرداد سال ۱۳۳۱ (۹ ژوئن ۱۹۵۲) روزی است که دکتر محمد مصدق رئیس دولت وقت در دادگاه جهانی لاهه نطق تاریخی خودرا در دفاع ازایرانیان ایراد کرد و وجدان جهانیان را متوجه نقض حقوق ملل ضعیف ساخت.
دکتر مصدق در این نطق گفت که وجدان جهانیان نباید اجازه دهد که حقوق ملل ضعیف پایمال شود؛ جهانیان باید از ملل کوچکتر که برای احقاق حقوق خود و استفاده از حاکمیت ملی و استقلال بپا می خیزند در برابر دولتهای دارای قدرت نظامی، تبلیغاتی و نفوذ سیاسی وسیع دفاع کنند. ما ـ ایرانیان ـ کاری جز گرفتن حق مسلم خود نکرده ایم.
دکتر مصدق قضات دادگاه لاهه را از آلوده کردن خود به سیاست برحذر داشت و اشاره کرد که قاضی باید حق را از زورگو و غاصب آن بگیرد نه جانب طرف برتر را.
دکتر مصدق پس از ایراد نطق طولانی خود، دفاع قضایی از حقوق ایران در برابر شکایت انگلستان را به پروفسور رولنRolin ــ حقوقدان بلژیکی که به وکالت از ایران انتخاب شده بود سپرد.
دکتر مصدق بعدا در یک مصاحبه مطبوعاتی در پاسخ به پرسش یک روزنامه نگار درباره میزان امید او به سازمانهای بین المللی از جمله دادگاه لاهه، خواستار اصلاح منشور ملل و واگذاری تصمیم گیری ها، از شورای امنیت به مجمع عمومی سازمان ملل شد و گفت که سازمان ملل باید تنها «دمکراسی» ها را به عضویت بپذیرد نه هر دولت را. دولت یک کشور غیر دمکراتیک می تواند عضو ناظر باشد، نه صاحب رای، «دمکراسی» یک حق است و حقوق انسان باید رعایت شود و محترم باشد و ناقض این حقوق به مجازات برسد تا این مجازات وسیله تنبّه باشد.
پیش از رسمیت یافتن جلسه دادگاه جهانی نصرالله انتظام دیپلمات ایرانی با مصدق نجوا می کند ـ عکس از ICJ
۱۹۶۲ - آتشسوزی بزرگ دانشگاه الجزیره و نابودی ۵۰۰ هزار جلد کتاب نفیس
در نهم ژوئن ۱۹۶۲م بر اثر آتشسوزی بزرگ دانشگاه الجزیره در پایتخت کشور الجزایر، بیش از پانصد هزار نسخه از کتابهای نفیس کتابخانه این دانشگاه از بین رفت. اکثر کتابهای سوخته شده، از منابع و مآخذ مهم وکم نظیر بودند. حریق دانشگاه الجزیره و کتابخانه آن توسط افراد ارتش سرّی فرانسه در الجزیره صورت گرفته بود. ارتش سری از نظامیان فرانسوی مخالف اعطای استقلال به الجزایر تشکیل شده بود. این حریق یکی از دهها آتشسوزی بود که در این روز در الجزایر روی داد و در غالب آنها، افراد ارتش سری فرانسه دست داشتند.
۱۹۸۰ - بنی صدر عزل شد
ابوالحسن بنی صدر نخستین رئیس جمهور در مصاحبه ای که ۱۹ خرداد ۱۳۵۹ (نهم ژوئن ۱۹۸۰ و سه ماه و ده روز پیش از آغاز جنگ عراق و ایران) انتشار یافت گفت: "بدترین شکل اجرای حاکمیت، اعمال خشونت است.". وی اخطار کرد که در برابر عمل خلاف قانون دست روی دست نمی گذارد و آرام نمی نشیند. او گفت: " در جمهوری اسلامی، گروهی مایلند من رئیس جمهور باشم ولی آنان ـ خود ـ وظایف مرا انجام دهند. بنی صدر که یک سال بعد مجبور به فرار از ایران و اقامت در اروپا [فرانسه] شده است در این مصاحبه به زعم خود، «فرصت طلبان» را تهدید کرد و گفت که عده ای طالبند قدرت منحصرا در دست آنان باشد.
درست یک سال بعد در خرداد ماه، روزنامه او، «انقلاب اسلامی» را توقیف کردند. کیهان در صفحه اول شماره ۱۸ خرداد ۱۳۶۰ خود اظهارت بنی صدر درباره توقیف روزنامه انقلاب اسلامی را چاپ کرد که گفته بود که با توقیف روزنامه اش، کارنامه و پیام های او به صورت نوار و اعلامیه (بروشور) پخش خواهد شد [این صفحه اول کیهان در زیر کپی شده است]. سه روزبعد، کیهان خبر عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا (نیروهای مسلح) را در صفحه اول خود (شمار ۲۱ خرداد ۱۳۶۰) چاپ کرده بود [که کپی این صفحه نیز در زیر آمده است]. کیهان نوشته بود که عزل بنی صدر از فرماندهی کل قوا به فرمان امام خمینی ـ ولی فقیه انجام شده است. همین روزنامه در صفحه اول شماره یکم تیرماه ۱۳۶۰ خود نوشت که ۱۷۷ نماینده مجلس با شعار مرگ بر آمریکا، عدم کفایت سیاسی بنی صدر را تصویب کردند و امام وی را از ریاست جهموری عزل کرد. کیهان افزوده بود که بنی صدر که تحت تعقیب قرار گرفته فراری است.
در پی عزل و فرار بنی صدر برخی از کارکنان دفتراو (دفتر ریاست جمهوری) نیز بازداشت شدند. طولی نکشید که اعلام شد بنی صدر به پاریس گریخته و روزنامه انقلاب اسلامی را در آنجا منتشر می کند.
